سلامت گوش؛ راهکارهایی برای پیشگیری از آسیب شنوایی

سلامت گوش؛ راهکارهایی برای پیشگیری از آسیب شنوایی

گوش ما چگونه می‌شنود؟ یک شاهکار مهندسی

فرآیند شنیدن، یک همکاری شگفت‌انگیز بین قسمت‌های مختلف گوش است. برای درک چگونگی آسیب‌پذیری آن، ابتدا باید با نحوه کار آن آشنا شویم.

گوش انسان از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1. گوش بیرونی: شامل لاله گوش و مجرای گوش است. کار آن جمع‌آوری امواج صوتی و هدایت آن‌ها به سمت پرده گوش است. مانند یک قیف بزرگ عمل می‌کند.

2. گوش میانی: محفظه‌ای پر از هوا که در آن سه استخوانچه کوچک به نام‌های چکشی، سندانی و رکابی قرار دارد. این استخوان‌ها ارتعاشات پرده گوش را تقویت کرده و به گوش داخلی منتقل می‌کنند.

3. گوش داخلی: مهم‌ترین بخش که به شکل حلزون است و پر از مایع و سلول‌های مویی ظریف می‌باشد. ارتعاشات در اینجا به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل شده و از طریق عصب شنوایی^۱ به مغز فرستاده می‌شوند. آسیب به سلول‌های مویی، معمولاً دائمی و غیرقابل برگشت است.

دشمنان شنوایی: چه چیزهایی به گوش ما آسیب می‌زند؟

آسیب شنوایی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که مهم‌ترین آن‌ها سر و صدای بلند است. شدت صدا با واحد دسی‌بل^۲ اندازه‌گیری می‌شود.

عوامل دیگر شامل عفونت‌های درمان‌نشده گوش، ضربه به سر، بیماری‌های خاص و حتی برخی داروها هستند. اما سر و صدای بلند شایع‌ترین علت قابل پیشگیری آسیب شنوایی است.

قانون طلایی محافظت: کم، کوتاه، دور

برای محافظت از گوش‌های خود در برابر سر و صدا، همیشه این سه اصل را به خاطر بسپارید:

1. کم: حجم صدا را پایین نگه دارید. قانون $60/60$ را برای استفاده از هدفون رعایت کنید: یعنی حجم صدا را از 60% دستگاه بیشتر نکنید و بیش از 60 دقیقه پیوسته از آن استفاده نکنید.

2. کوتاه: مدت زمان قرارگیری در معرض سر و صدا را محدود کنید. هرچه زمان بیشتری در محیط پرسروصدا بمانید، آسیب بیشتری به سلول‌های مویی گوش شما وارد می‌شود. بعد از حضور در چنین محیطی، به گوش‌های خود استراحت دهید.

3. دور: از منبع صدا فاصله بگیرید. حتی چند قدم دور شدن از بلندگو در یک کنسرت یا از ماشین چمن‌زنی، می‌تواند تفاوت بزرگی در شدت صدایی که به گوش شما می‌رسد ایجاد کند. شدت صوت با مربع فاصله نسبت عکس دارد. این رابطه را می‌توان به صورت $I \propto \frac{1}{d^2}$ نشان داد، که در آن $I$ شدت صوت و $d$ فاصله از منبع صدا است. یعنی اگر فاصله خود را دو برابر کنید، شدت صدا یک چهارم می‌شود.

راهکارهای عملی و روزمره برای محافظت از گوش

با رعایت این نکات ساده می‌توانید شنوایی خود را برای سال‌های طولانی حفظ کنید:

• استفاده از محافظ گوش: در محیط‌های بسیار پرسروصدا مانند کارگاه‌های صنعتی، کنسرت‌ها یا هنگام استفاده از ابزارهای پرسر وصدا (مثل اره برقی) از محافظ‌های گوش (گوشی^۳ یا ایرپلاگ^۴) استفاده کنید.

• انتخاب هوشمندانه هدفون: به جای هدفون‌های داخل گوشی که صدا را مستقیم به پرده گوش هدایت می‌کنند، از هدفون‌های روی گوشی با قابلیت حذف نویز استفاده کنید. این هدفون‌ها به شما اجازه می‌دهند با حجم پایین‌تر نیز موسیقی را به وضوح بشنوید.

• استراحت دادن به گوش: بعد از هر 60 دقیقه گوش دادن به موسیقی با هدفون، حداقل 5 دقیقه به گوش‌های خود استراحت دهید.

• چکاپ منظم: مانند دندان‌ها، گوش‌های خود را نیز باید منظم بررسی کنید. اگر احساس می‌کنید شنوایی شما مانند قبل نیست یا صدای زنگ مداومی در گوش خود می‌شنوید (وزوز گوش^۵)، حتماً به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

• پرهیز از تمیز کردن ناامن: هرگز از گوش‌پاک‌کن برای تمیز کردن داخل مجرای گوش استفاده نکنید. این کار فقط جرم گوش را به داخل هل داده و ممکن است به پرده گوش آسیب بزند. تمیز کردن تنها قسمت بیرونی گوش با یک پارچه نرم کافی است.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ عصب شنوایی (Auditory Nerve)
^۲ دسی‌بل (Decibel - dB): واحد اندازه‌گیری شدت صوت.
^۳ گوشی (Earmuffs)
^۴ ایرپلاگ (Earplugs): محافظ گوش که داخل مجرا قرار می‌گیرد.
^۵ وزوز گوش (Tinnitus): احساس شنیدن صدای زنگ، وزوز یا خش‌خش در گوش بدون وجود منبع خارجی.