پرده گوش: دروازه بان شگفت انگیز شنوایی
پرده گوش چیست و چگونه ساخته شده است؟
پرده گوش یک دیوارهٔ نازک و انعطاف‌پذیر است، شبیه به پوست یک طبل کوچک. این پرده از سه لایهٔ اصلی تشکیل شده است:
- لایه بیرونی: ادامهٔ پوست مجرای گوش است.
- لایه میانی (الیاف): لایه‌ای محکم و فیبری که استحکام و انعطاف پرده را تأمین می‌کند.
- لایه داخلی: یک لایه مخاطی است که پوشش گوش میانی را ادامه می‌دهد.
شکل خاص پرده گوش (مخروطی) و نحوهٔ قرارگیری آن، به آن این قابلیت را می‌دهد که مانند یک میکروفون طبیعی، لرزش‌های بسیار کوچک را دریافت و تقویت کند.
سفر صدا: از هوا تا مغز
عملکرد پرده گوش در فرآیند شنوایی را می‌توان به چند مرحلهٔ گام‌به‌گام تقسیم کرد:
- دریافت امواج: امواج صوتی در هوا حرکت می‌کنند و وارد مجرای گوش می‌شوند.
- برخورد و لرزش: این امواج به پرده گوش برخورد کرده و باعث لرزش آن می‌شوند. فرکانس (زیروبمی) و دامنه (بلندی) صدا، نوع و قدرت این لرزش را تعیین می‌کنند.
- انتقال لرزش: لرزش پرده گوش به استخوان‌چه‌های کوچک گوش میانی (استخوان چکشی، سندانی، رکابی) منتقل می‌شود.
- تقویت: سیستم استخوان‌چه‌ها این لرزش‌ها را تقویت می‌کنند.
- تبدیل نهایی: لرزش‌های تقویت‌شده به حلزون گوش5 منتقل شده و در آنجا به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌شوند که توسط عصب شنوایی به مغز فرستاده می‌شوند.
بدون لرزش اولیهٔ پرده گوش، این زنجیرهٔ پیچیده هرگز آغاز نمی‌شود.
| ویژگی صدا | تأثیر بر پرده گوش | درک ما |
|---|---|---|
| فرکانس بالا (مثلاً صدای جیرجیرک) | لرزش‌های سریع و کوچک | صدای زیر |
| فرکانس پایین (مثلاً صدای طبل) | لرزش‌های کند و بزرگ | صدای بم |
| دامنه زیاد (صدای بلند) | لرزش‌های با دامنه زیاد | صدای بلند |
| دامنه کم (صدای آرام) | لرزش‌های با دامنه کم | صدای آهسته |
پرده گوش در عمل: از شنیدن موسیقی تا تشخیص جهت صدا
عملکرد پرده گوش فقط به شنیدن محدود نمی‌شود. این عضو کوچک در تعادل فشار هوا بین محیط بیرون و گوش میانی نیز نقش دارد. لوله‌ای به نام شیپور استاش6 این فشار را متعادل می‌کند. وقتی در هواپیما هستید یا در ارتفاع سریعاً تغییر مکان می‌دهید، با خمیازه کشیدن یا قورت دادن آب دهان، این لوله را باز می‌کنید تا فشار دو طرف پرده گوش برابر شود و دیگر احساس گرفتگی نکنید.
همچنین، مغز ما با مقایسهٔ کوچک‌ترین تفاوت‌ها در زمان رسیدن صدا و شدت آن به دو گوش، جهت صدا را تشخیص می‌دهد. سلامت و عملکرد دقیق هر دو پرده گوش برای این توانایی حیاتی است.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
بله. عفونت‌های شدید گوش میانی، ضربه‌های مستقیم (مثلاً سیلی محکم)، تغییرات ناگهانی فشار هوا (انفجار) یا فروبردن اجسام خارجی در گوش می‌توانند باعث پارگی پرده گوش شوند. اگرچه بسیاری از پارگی‌های کوچک خودبه‌خود ترمیم می‌شوند، اما پارگی‌های بزرگ نیاز به درمان پزشکی دارند.
در زمان سرماخوردگی، شیپور استاش ممکن است به دلیل التهاب و مخاط7 مسدود شود. این انسداد مانع از متعادل‌سازی فشار هوا می‌شود. در نتیجه، فشار هوای پشت پرده گوش کاهش یافته و پرده به سمت داخل کشیده می‌شود که این حالت را به صورت کیپ شدن و کاهش شنوایی موقت احساس می‌کنیم.
از گوش پاک‌کن برای تمیز کردن عمق گوش استفاده نکنید. از قرار گرفتن در معرض صداهای بسیار بلند خودداری کنید و در چنین محیط‌هایی از محافظ گوش استفاده نمایید. در صورت وجود درد گوش یا کاهش ناگهانی شنوایی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
پاورقی
1 پرده گوش (Eardrum یا Tympanic Membrane)
2 تمپان (Tympanum)
3 گوش میانی (Middle Ear)
4 مجرای گوش خارجی (External Auditory Canal)
5 حلزون گوش (Cochlea)
6 شیپور استاش (Eustachian Tube)
7 Mucus: مخاط