حلزونی گوش؛ مرکز پردازش امواج صوتی
حلزونی گوش کجاست و چه شکلی است؟
گوش انسان از سه بخش اصلی تشکیل شده است: گوش بیرونی، گوش میانی و گوش داخلی. حلزونی گوش در بخش گوش داخلی قرار دارد. این بخش از بدن، امواج صوتی را که توسط گوش بیرونی جمع‌آوری و توسط گوش میانی تقویت شده‌اند، دریافت می‌کند. شکل این بخش دقیقاً مانند یک حلزون یا یک مارپیچ صدفی است و به همین دلیل به آن «حلزونی» می‌گویند. اگر بتوانید آن را باز کنید، متوجه یک لولهٔ بلند و پر از مایع می‌شوید که به دور خود پیچ خورده است.
| بخش گوش | وظیفه اصلی | مثال |
|---|---|---|
| گوش بیرونی | جمع‌آوری امواج صوتی | مانند قیف بودن لالهٔ گوش |
| گوش میانی | تقویت و انتقال ارتعاشات | کار استخوان‌های چکشی، سندانی و رکابی |
| گوش داخلی (حلزونی) | تبدیل صدا به سیگنال عصبی | مانند پردازشگر یک کامپیوتر |
موج صدا چگونه به سیگنال عصبی تبدیل می‌شود؟
این فرآیند یکی از شگفت‌انگیزترین رویدادهای بدن است. بیایید آن را گام به گام و با یک مثال بررسی کنیم:
۱. ورود ارتعاش: امواج صوتی پس از عبور از گوش بیرونی و میانی، به صورت ارتعاش به پردهٔ بیضی5 در ورودی حلزونی می‌رسند. تصور کنید در کنار یک استخر آب ایستاده‌اید و دوست شما یک سنگ را به آب پرتاب می‌کند. ارتعاش ایجاد شده روی سطح آب، مانند ارتعاش روی پردهٔ بیضی است.
۲. ایجاد موج در مایع: این ارتعاش، مایع درون لولهٔ حلزونی را به حرکت درمی‌آورد. همان طور که پرتاب سنگ در استخر باعث ایجاد امواجی در آب می‌شود.
۳. سلول‌های مویی، قهرمانان اصلی: درون حلزونی، هزاران سلول حساس و میکروسکوپی به نام سلول‌های مویی6 وجود دارند. این سلول‌ها روی یک غشا قرار گرفته‌اند. حرکت مایع درون حلزونی باعث می‌شود این غشا به بالا و پایین حرکت کند و در نتیجه، سلول‌های مویی مانند علف‌های زیر آب به خم شدن وادار شوند.
۴. تبدیل به سیگنال الکتریکی: خم شدن این سلول‌های مویی یک واکنش شیمیایی ایجاد می‌کند که در نهایت به یک پیام یا سیگنال الکتریکی تبدیل می‌شود. اینجا است که انرژی مکانیکی (ارتعاش) به انرژی الکتریکی (پیام عصبی) تبدیل می‌شود.
۵. ارسال به مغز: این سیگنال‌های الکتریکی از طریق عصب شنوایی7 مانند یک کابل پرسرعت به مغز فرستاده می‌شوند. مغز شما این سیگنال‌ها را دریافت و تفسیر می‌کند و شما در نهایت می‌فهمید که این صدا، مثلاً آواز یک پرنده یا صدای زنگ تلفن بوده است.
چگونه می‌توانیم از گوش و حلزونی خود محافظت کنیم؟
حلزونی گوش عضو بسیار حساسی است. متأسفانه سلول‌های مویی آن اگر آسیب ببینند، قادر به ترمیم و رشد مجدد نیستند. بنابراین محافظت از شنوایی بسیار مهم است. در ادامه به کاربرد عملی این دانش می‌پردازیم:
مثال عملی: استفاده از محافظ گوش
وقتی در کنسرت یک گروه راک حضور دارید یا با دستگاه‌های پرسر و صدا مانند اره برقی کار می‌کنید، امواج صوتی بسیار قوی و پرانرژی به حلزونی گوش شما برخورد می‌کنند. این امواج می‌توانند به سلول‌های مویی آسیب جدی وارد کنند و باعث کاهش دائمی شنوایی شوند. استفاده از گوشی یا محافظ گوش مانند گذاشتن یک توری محکم در برابر امواج است. این محافظ‌ها انرژی امواج صوتی را پیش از رسیدن به حلزونی کاهش می‌دهند و از سلول‌های مویی محافظت می‌کنند.
| منبع صدا | سطح صدا (دسی‌بل)dB | اثر احتمالی |
|---|---|---|
| پچ پچ آرام | 30 dB | بی‌ضرر |
| صحبت معمولی | 60 dB | بی‌ضرر |
| ترافیک سنگین | 85 dB | احتمال آسیب در مواجههٔ طولانی |
| کنسرت راک | 110 dB | خطر آسیب فوری |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
بله، دقیقاً همین طور است. گوش دادن طولانی‌مدت به صداهای بلند باعث خستگی و در نهایت مرگ سلول‌های مویی می‌شود. از آنجایی که این سلول‌ها توانایی بازسازی ندارند، کاهش شنوایی ناشی از این آسیب، معمولا‌ً دائمی خواهد بود.
این یک فرآیند طبیعی به نام پیرگوشی8 است. در طول عمر، سلول‌های مویی به طور تدریجی و طبیعی به دلیل مواجهه با صداهای مختلف فرسوده می‌شوند. این فرسودگی اول روی سلول‌هایی که مسئول تشخیص صداهای زیر (فرکانس بالا) هستند اثر می‌گذارد. به همین دلیل است که افراد مسن اغلب در درک مکالمات، به ویژه در محیط‌های شلوغ، مشکل دارند.
خیر. حلزونی گوش فقط مسئول حس شنوایی است. اما درست در کنار آن در گوش داخلی، ساختار دیگری به نام دستگاه وستیبولار9 قرار دارد که مسئول حس تعادل و موقعیت‌یابی سر است. این دو عضو کنار هم قرار گرفته‌اند ولی وظایف کاملاً جداگانه‌ای دارند.
پاورقی
[1] حلزونی گوش (Cochlea) - [2] گوش داخلی (Inner Ear) - [3] امواج صوتی (Sound Waves) - [4] شنوایی (Hearing) - [5] پردهٔ بیضی (Oval Window) - [6] سلول‌های مویی (Hair Cells) - [7] عصب شنوایی (Auditory Nerve) - [8] پیرگوشی (Presbycusis) - [9] دستگاه وستیبولار (Vestibular System)