مصرف درست آب: گنج پنهان زمین
آب چیست و چرا این‌قدر مهم است؟
آب یک مولکول ساده متشکل از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن است که با فرمول شیمیایی $ \ce{H2O} $ نشان داده می‌شود. بیش از 70% سطح کره زمین را آب پوشانده، اما تنها 2.5% از آن آب شیرین و قابل استفاده برای انسان‌ها است. آب برای انجام تمامی فرآیندهای زیستی، از رشد گیاهان گرفته تا هضم غذا در بدن انسان، کاملاً ضروری است.
چرخه شگفت‌انگیز آب در طبیعت
آب روی زمین در یک چرخه دائمی و پیوسته در حرکت است. این چرخه که به چرخه هیدرولوژیک معروف است، شامل مراحل تبخیر، میعان، بارش و نفوذ است. انرژی خورشید باعث تبخیر آب از سطح اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها می‌شود. بخار آب به جو رفته، سرد می‌شود و به صورت قطرات ریز آب (ابر) درمی‌آید. وقتی این قطرات به اندازه کافی سنگین شدند، به شکل باران، برف یا تگرگ به زمین بازمی‌گردند. بخشی از این آب جذب زمین شده و آب‌های زیرزمینی را تشکیل می‌دهد و بخشی دیگر در رودخانه‌ها جاری شده و دوباره به دریاها می‌ریزد.
مصرف آب در جهان و ایران
میزان سرانه مصرف آب در کشورهای مختلف جهان بسیار متفاوت است. به طور متوسط، هر نفر در جهان روزانه بین 150 تا 300 لیتر آب مصرف می‌کند. ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک، با میانگین بارش سالانه کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی، با چالش جدی کم‌آبی روبرو است. بخش عمده‌ای از آب مصرفی در ایران (90%) در بخش کشاورزی، مقداری در صنعت و مابقی برای مصارف شرب و خانگی استفاده می‌شود.
| کشور | مصرف سرانه روزانه (لیتر) | وضعیت |
|---|---|---|
| ایالات متحده آمریکا | 300 - 380 | هشدار |
| کانادا | 250 - 330 | هشدار |
| ایران | 190 - 250 | هشدار |
| آلمان | 120 - 150 | متوسط |
| سازمان ملل متحد (حداقل پیشنهادی) | 50 - 100 | ایده‌آل |
چگونه در خانه آب را مدیریت کنیم؟
صرفه‌جویی در مصرف آب در خانه بسیار ساده‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید. هر خانواده می‌تواند با رعایت نکات ساده، سالانه ده‌ها هزار لیتر آب ذخیره کند. برای مثال، یک شیرآب معمولی که چکه می‌کند، می‌تواند در ماه تا 2000 لیتر آب را هدر دهد! تعمیر به موقع شیرآلات اولین و مهم‌ترین قدم است.
تعداد چکه در دقیقه × حجم هر چکه (میلی‌لیتر) × دقیقه در روز × روز در ماه = آب هدررفته ماهانه (میلی‌لیتر)
$ 20 \times 0.25 \times 1440 \times 30 = 216,000 ml = 216 lit $
یعنی ماهانه 216 لیتر آب فقط از یک شیر!
راهکارهای عملی برای صرفه‌جویی در مصرف آب
در این بخش به روش‌های کاملاً عملی و قابل اجرا برای کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف می‌پردازیم:
در آشپزخانه:
- ماشین ظرفشویی و لباسشویی را فقط وقتی کاملاً پر هستند، روشن کنید. یک ماشین لباسشویی استاندارد در هر بار استفاده بین 70 تا 120 لیتر آب مصرف می‌کند.
- برای شستن میوه و سبزی، آن‌ها را در یک ظرف پر از آب خیس کنید تا آب کمتری مصرف شود.
- یخ‌های اضافی را در گلدان‌ها یا برای آبیاری گیاهان خانگی استفاده کنید.
در حمام و دستشویی:
- زمان دوش گرفتن خود را به کمتر از 5 دقیقه کاهش دهید. هر دقیقه دوش گرفتن حدود 10 لیتر آب مصرف می‌کند.
- از سردوش‌های کاهنده مصرف استفاده کنید. این وسیله ساده می‌تواند تا 50% در مصرف آب دوش صرفه‌جویی کند.
- به جای وان پر از آب، دوش بگیرید.
- هنگام مسواک زدن یا اصلاح، شیر آب را ببندید. این کار به تنهایی می‌تواند ماهانه از هدررفت 300 لیتر آب جلوگیری کند.
در حیاط و باغچه:
- گیاهان بومی و مقاوم به کم‌آبی بکارید.
- آبیاری را در ساعات خنک روز (صبح زود یا غروب) انجام دهید تا از تبخیر آب جلوگیری شود.
- از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده کنید. این سیستم بازدهی را تا 90% افزایش می‌دهد.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: خیر. در بسیاری از موارد، مانند شستن دست‌ها یا میوه، فشار متوسط آب کاملاً کافی است. فشار زیاد فقط باعث پاشیدن آب و هدررفت آن می‌شود.
پاسخ: بله، بر خلاف تصور عموم، یک ماشین ظرفشویی مدرن و پر، معمولاً آب بسیار کمتری نسبت به شستن ظرف‌ها با دست مصرف می‌کند (گاهی تا 50% کمتر).
پاسخ: اولاً، آب شیرین و قابل دسترس برای انسان بسیار محدود است. ثانیاً، تصفیه و انتقال آب به خانه‌های ما انرژی و هزینه زیادی مصرف می‌کند. صرفه‌جویی در آب، در واقع صرفه‌جویی در انرژی و حفظ محیط زیست است.
پاورقی
1چرخه هیدرولوژیک (Hydrological Cycle): چرخه دائمی حرکت آب بر روی، بالا و زیر سطح زمین که شامل فرآیندهای تبخیر، تراکم، بارش و نفوذ است.