نمونه سوالات نوبت اول تاریخ معاصر پایه یازدهم

این انتظارات آموزشی به‌منظور ارزیابی دقیق یادگیری دانش‌آموزان از مهم‌ترین مفاهیم، وقایع، و مهارت‌های تحلیل تاریخی دروس 1 تا 13 کتاب تاریخ معاصر ایران تدوین شده است.
انتظارات آموزشی و اهداف یادگیری آزمون جامع تاریخ معاصر ایران (دروس 1 تا 13)
1. هدف کلی آزمون
هدف اصلی از این آزمون، سنجش توانایی دانش‌آموز در تحلیل و تبیین تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران از زمان شکل‌گیری سلسله قاجار (آغاز مواجهه با استعمار) تا وقوع کودتای 28 مرداد 1332 و پیامدهای آن است.
2. انتظارات در حوزه دانش محتوایی (مفاهیم و وقایع کلیدی)
الف) دوران قاجار و از دست رفتن سرزمین (درس 1 و 2):
دانش‌آموز باید بتواند عواقب و محتوای عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای را بشناسد؛ از جمله سلب حق کشتی‌رانی در خزر، واگذاری سرزمین‌های قفقاز و تحمیل کاپیتولاسیون (قضاوت کنسولی).
انتظار می‌رود دانش‌آموز اقدامات اصلاحی امیرکبیر (مانند تأسیس دارالفنون، لغو القاب و ساماندهی امور مالی) و علل مخالفت‌ها و شکست سیاست‌های وی را درک کند.
ب) نهضت‌های ضد استعماری (درس 4 تا 8):
دانش‌آموز باید نقش مرجعیت (به‌ویژه میرزای شیرازی)، محتوای حکم تحریم تنباکو، و پیامدهای این نهضت را به عنوان اولین پیروزی بزرگ ملت بر استعمار و استبداد بشناسد.
انتظار می‌رود علل و عوامل زمینه‌ساز انقلاب مشروطه (مانند مهاجرت صغری و کبری، نقش روحانیون و نارضایتی‌های مردمی) را تشخیص دهد.
دانش‌آموز باید مفهوم «مشروطه مشروعه» و دلایل مخالفت و ایستادگی شیخ فضل‌الله نوری در برابر انحرافات مشروطه را تبیین کند.
شناخت دوران استبداد صغیر (به توپ بستن مجلس) و نقش مجاهدان مشهور (مانند ستارخان و باقرخان) در آزادسازی کشور ضروری است.
ج) جنگ جهانی اول و زمینه‌سازی برای دیکتاتوری (درس 9 تا 11):
دانش‌آموز باید محتوای قرارداد 1907 و تقسیم ایران به مناطق نفوذ بین روسیه و انگلستان را درک کند.
انتظار می‌رود اهداف پنهان دولت انگلستان از طراحی کودتای 1299 (مانند جلوگیری از نفوذ کمونیسم، متمرکز کردن قدرت نظامی و سیاسی) و بازیگران اصلی آن (سیدضیاء و رضاخان) را شناسایی کند.
دانش‌آموز باید علل اشغال ایران در شهریور 1320 و اهمیت استراتژیک ایران در جنگ جهانی دوم (معروف به پل پیروزی) را توضیح دهد.
انتظار می‌رود سیاست‌های فرهنگی رضاشاه (مانند کشف حجاب اجباری) و واکنش‌های مردم و علما به آن (مانند واقعه مسجد گوهرشاد) را تحلیل کند.
د) نهضت ملی شدن نفت و کودتا (درس 12 و 13):
دانش‌آموز باید سیاست موازنه منفی دکتر مصدق و هدف آن در قبال امتیازات خارجی (نفت شمال و جنوب) را توضیح دهد.
شناخت نقش آیت‌الله کاشانی (به عنوان رهبر مذهبی و بسیج‌کننده مردم) و دکتر مصدق (به عنوان رهبر سیاسی) در نهضت ملی شدن نفت ضروری است.
انتظار می‌رود دانش‌آموز علل اصلی شکست نهضت ملی و وقوع کودتای 28 مرداد (مانند شکاف میان رهبران نهضت، انحلال مجلس هفدهم و دخالت سازمان‌های اطلاعاتی خارجی با نام عملیات آژاکس) را تحلیل کند.
3. انتظارات در حوزه مهارت‌های تفکر و تحلیل تاریخی
تحلیل روابط علت و معلولی: دانش‌آموز باید بتواند دلایل رخدادهای مهم را تبیین کند؛ برای مثال، علت عقب‌نشینی دولت در قبال امتیاز تنباکو یا دلایل اصلی فروپاشی دولت مصدق را توضیح دهد.
سنجش قدرت و نفوذ: توانایی مقایسه و ارزیابی میزان نفوذ قدرت‌های بیگانه (روسیه، انگلیس، آمریکا) در دوره‌های مختلف (امتیازات، قراردادها، کودتاها) و تأثیر آن‌ها بر استقلال ایران.
تحلیل شخصیت: توانایی توضیح نقش و اقدامات شخصیت‌های کلیدی مانند امیرکبیر، شیخ فضل‌الله نوری، آیت‌الله کاشانی، و دکتر مصدق در بستر تحولات تاریخی.
تشخیص توالی زمانی: درک صحیح ترتیب زمانی وقایع کلیدی مانند نهضت تنباکو، مشروطه و ملی شدن نفت.