جزوه توسعه برنامه‌سازی و پایگاه داده: پودمان اول (ص. 1 تا 5)

صفحه 1: مفاهیم و ضرورت پایگاه داده
تعریف و عملیات اصلی
• پایگاه داده (Database): مجموعه‌ای سازمان‌یافته از داده‌های مرتبط است.
• عملیات اصلی روی داده‌ها که در DB انجام می‌شوند عبارتند از: درج (Insert)، حذف (Delete)، به‌هنگام‌سازی (Update)، جستجو (Search) و سازمان‌دهی (Organization).
• هدف غایی طراحی پایگاه داده، تولید گزارش‌های مختلف برای تحلیل داده‌ها و پاسخ به نیازهای اطلاعاتی محیط کسب و کار است.
مزیت‌ها و مشکلات سیستم سنتی
• مزیت اصلی DB، اجتناب از ذخیره‌سازی افزونه (Redundancy) یا داده‌های تکراری است.
• مهم‌ترین مشکل سیستم‌های فایل‌محور سنتی که باعث جایگزینی آن‌ها شد، وجود داده‌های تکراری و تداخل یا مغایرت (Conflict) در داده‌ها بود.
• محیط عملیاتی: محل یا فضایی است که پایگاه داده برای آن ایجاد شده و نیازهای اطلاعاتی آن را برآورده می‌کند.
• نرم‌افزار مورد استفاده در این پودمان برای پیاده‌سازی، Microsoft Access 2016 است.
استاندارد عملکرد واحد یادگیری 1
• شایستگی اصلی این واحد، ایجاد پایگاه داده است.
• استاندارد عملکرد که شالوده‌ی اصلی طراحی منطقی را تشکیل می‌دهد، شامل تعیین موجودیت‌ها، صفت‌ها و ارتباط بین آن‌ها بر اساس سناریوی محیط عملیاتی است.
صفحه 2: مدل‌سازی، موجودیت و صفت
موجودیت (Entity) و شناسایی آن
• موجودیت: اولین گام در مدل‌سازی است. موجودیت هر شخص، شیء، مکان یا مفهومی در دنیای واقعی است که بخواهیم اطلاعاتی درباره آن در پایگاه داده ذخیره کنیم.
• مثال موجودیت: در سیستم آموزشی: هنرجو، درس، هنرآموز، کلاس. در سیستم کتابخانه: کتاب، عضو، امانت.
• نکته مهم: مواردی مانند “کد ملی دانشجو“ یا “آدرس محل سکونت“ خودشان موجودیت نیستند، بلکه صفت موجودیت اصلی (مثلاً هنرجو) محسوب می‌شوند.
صفت (Attribute) و معیارها
• صفت: ویژگی‌های یک موجودیت است که خصوصیات آن را بیان می‌کند (مانند نام، تاریخ تولد، رشته تحصیلی).
• صفت در نمای فیزیکی پایگاه داده (جدول)، با یک فیلد (ستون) متناظر است.
• معیار اصلی انتخاب صفت: صفت باید برای اهداف عملیاتی محیط مورد نیاز باشد و به تصمیم‌گیری یا ذخیره‌سازی ضروری کمک کند. (مثلاً: وزن فعلی هنرجو معمولاً صفت لازم در سیستم آموزشی نیست).
• صفت‌های رابطه‌ای: مواردی مانند نمره نهایی درس، صفت موجودیت میانی (مانند “درس-هنرجو“ یا “کارنامه“) محسوب می‌شوند، زیرا به هر دو موجودیت (درس و هنرجو) مرتبط است.


صفحه 3: 20 نکته طلایی (پاسخ‌های کلیدی)
این بخش مروری سریع بر پاسخ 20 تست طراحی شده است.
1. عملیات اصلی روی داده‌ها شامل رمزنگاری نیست.
2. هدف نهایی طراحی مناسب جداول و ارتباطات، تولید گزارش‌های تحلیلی است.
3. طراحی درست DB از ذخیره‌سازی افزونه (Redundancy) جلوگیری می‌کند.
4. نرم‌افزار این پودمان، Access 2016 است.
5. مهم‌ترین مشکل سیستم‌های سنتی، تکرار و مغایرت داده بود.
6. شایستگی اصلی واحد یادگیری 1، ایجاد پایگاه داده است.
7. “مجموعه‌ای سازمان‌یافته از داده‌های مرتبط“ تعریف پایگاه داده است.
8. فضایی که DB برای آن ایجاد می‌شود، محیط عملیاتی نام دارد.
9. اجزای استاندارد عملکرد: موجودیت، صفت، ارتباط.
10. اولین گام مدل‌سازی، شناسایی موجودیت‌ها است.
11. هنرجو یک موجودیت اصلی در سیستم آموزشی است.
12. موجودیت هر شخص، شیء یا مفهومی است که اطلاعاتش ذخیره شود.
13. موجودیت‌های کتابخانه: کتاب، هنرجو، امانت.
14. صفت، ویژگی‌های یک موجودیت است.
15. شابک یک صفت برای موجودیت “کتاب“ است.
16. صفت در جدول با فیلد (ستون) متناظر است.
17. آدرس محل سکونت صفت موجودیت هنرجو است.
18. معیار انتخاب صفت: برای اهداف عملیاتی محیط ضروری باشد.
19. نمره نهایی درس، صفت موجودیت میانی “درس-هنرجو“ است.
20. عدم وجود مدیریت متمرکز و یکپارچه، بخش عمده‌ای از مشکلات سیستم‌های فایل‌محور را ایجاد می‌کرد.

نکات :
هدف اصلی DB: تولید گزارش‌های تحلیلی و جلوگیری از تکرار (Redundancy) و مغایرت داده‌ها (Inconsistency).
عملیات اصلی: درج، حذف، به‌هنگام‌سازی، جستجو و سازمان‌دهی.
استاندارد عملکرد: تعیین موجودیت‌ها، صفت‌ها و ارتباطات.
موجودیت: هر شخص، شیء یا مفهومی که اطلاعاتش ذخیره می‌شود (مثل “هنرجو“).
صفت: ویژگی‌های یک موجودیت (مثل “کد ملی“ یا “شابک“).
معیار انتخاب صفت: باید برای اهداف عملیاتی محیط مورد نیاز باشد.

صفحه 1 تا صفحه 5