درمان افسردگی: اقدام‌هایی مانند مراجعه به مشاور، روانشناس یا روانپزشک برای بهبود وضعیت روانی

سفر به سوی بهبود: شناخت افسردگی و راه‌های درست درمان آن

افسردگی چیست؟ از احساس غم تا یک بیماری واقعی

همهٔ ما گاهی احساس غم و ناراحتی می‌کنیم، مثلاً وقتی نمرهٔ خوبی نمی‌گیریم یا با دوستمان اختلاف پیدا می‌کنیم. این احساسات طبیعی هستند و معمولاً بعد از چند ساعت یا چند روز از بین می‌روند. اما افسردگی¹ چیزی فراتر از یک غم ساده است. افسردگی مانند یک ابر تیره است که برای هفته‌ها یا ماه‌ها بالای سر فرد می‌ماند و بر احساسات، افکار، انرژی و حتی جسم او تأثیر می‌گذارد. فرد افسرده ممکن است علاقه‌اش را به کارهایی که قبلاً دوست داشته از دست بدهد، همیشه احساس خستگی کند، در تمرکز مشکل داشته باشد و حتی ممکن است دردهای جسمانی مثل سردرد یا معده‌درد را تجربه کند.

نقشهٔ راه درمان: مشاور، روان‌شناس و روان‌پزشک چه تفاوتی دارند؟

وقتی پای درمان افسردگی به میان می‌آید، سه متخصص اصلی می‌توانند کمک کنند: مشاور، روان‌شناس و روان‌پزشک. درک تفاوت آن‌ها اولین قدم هوشمندانه برای دریافت کمک درست است.

مشاور (راهنما): مانند یک همراه دانا است که بیشتر بر روی حل مشکلات روزمره و چالش‌های زندگی (مثل استرس تحصیلی، مشکلات ارتباطی با خانواده یا دوستان) تمرکز می‌کند. مشاور به شما مهارت‌های عملی برای مقابله با این چالش‌ها می‌آموزد. جلسات مشاوره معمولاً کوتاه‌مدت و حمایتی هستند.

روان‌شناس بالینی: مانند یک متحرّص سلامت روان است که تحصیلات دانشگاهی پیشرفته در زمینه روان‌شناسی دارد. روان‌شناس می‌تواند افسردگی و دیگر بیماری‌های روانی را با استفاده از ابزارهای علمی ارزیابی و تشخیص دهد. اصلی‌ترین روش درمان آن‌ها روان‌درمانی⁵ یا گفتگو درمانی است. در جلسات روان‌درمانی، شما یاد می‌گیرید الگوهای فکری و رفتاری منفی خود را شناسایی و تغییر دهید.

روان‌پزشک: مانند یک پزشک متخصص مغز و اعصاب روانی است. روان‌پزشک ابتدا پزشک عمومی شده و سپس تخصص خود را در زمینه بیماری‌های روانی گرفته است. مهم‌ترین تفاوت آن با روان‌شناس، اجازه تجویز دارو است. روان‌پزشک می‌تواند برای تنظیم مواد شیمیایی مغز، داروهای ضدافسردگی تجویز کند. آن‌ها همچنین ممکن است روان‌درمانی نیز انجام دهند.

یک جلسه درمانی چگونه است؟ از اولین تماس تا بهبود تدریجی

بیایید مراحل یک درمان معمول را با داستان سارا، یک دانش‌آموز دبیرستانی، دنبال کنیم. سارا چند ماه است احساس می‌کند انرژی ندارد، از درس خواندن لذت نمی‌برد و مدام فکر می‌کند دوستانش او را دوست ندارند. او تصمیم می‌گیرد کمک بگیرد.

گام اول: پذیرش مشکل و درخواست کمک – سارا ابتدا با والدینش صحبت می‌کند. آن‌ها نیز متوجه تغییرات او شده‌اند. این قدم، شجاعت زیادی می‌خواهد اما مهم‌ترین قدم است.

گام دوم: انتخاب متخصص و نوبت‌گیری – خانواده سارا با توجه به شدت علائم (که طولانی‌مدت و فراگیر است) تصمیم می‌گیرند ابتدا به یک روان‌شناس مراجعه کنند. آنها از مدرسه یا مراکز خدمات سلامت روان معتبر معرفی می‌گیرند.

گام سوم: جلسه اول (ارزیابی) – در جلسه اول، روان‌شناس از سارا می‌خواهد درباره احساسات، افکار، خواب، اشتها و زندگی‌اش صحبت کند. این مثل یک مصاحبه دوستانه اما ساختاریافته است. هدف روان‌شناس این است که بفهمد آیا سارا افسردگی دارد یا خیر و شدت آن چقدر است.

گام چهارم: طرح درمان – روان‌شناس توضیح می‌دهد که برای درمان افسردگی سارا، هفته‌ای یک جلسه روان‌درمانی را پیشنهاد می‌کند. در این روش که «درمان شناختی-رفتاری»⁶ نام دارد، سارا یاد می‌گیرد ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارش را ببیند. مثلاً وقتی فکر می‌کند «هیچکس مرا دوست ندارد» (فکر)، احساس غم و تنهایی می‌کند (احساس) و در نتیجه از جمع دوستان کناره‌گیری می‌کند (رفتار). روان‌شناس به او تمرین می‌دهد که این افکار منفی را به چالش بکشد و رفتارهای جدیدی (مثل قبول دعوت دوستان) را امتحان کند.

گام پنجم: پیگیری و احتمال ارجاع – پس از چند جلسه، اگر روان‌شناس ببیند علائم سارا بسیار شدید است و به روان‌درمانی به تنهایی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است او را به یک روان‌پزشک معرفی کند تا در کنار جلسات گفتگو، دارو نیز دریافت کند. این همکاری تیمی بین روان‌شناس و روان‌پزشک بسیار رایج و مؤثر است.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ افسردگی (Depression) – یک اختلال خلق‌وخوی شایع و جدی که باعث احساس غم و از دست دادن علاقه به مدت طولانی می‌شود.
² انتقال‌دهنده‌های عصبی (Neurotransmitters) – مواد شیمیایی در مغز که سلول‌های عصبی برای برقراری ارتباط با یکدیگر از آن‌ها استفاده می‌کنند.
³ سروتونین (Serotonin) – یک انتقال‌دهنده عصبی مهم که در تنظیم خلق‌وخو، خواب، اشتها و یادگیری نقش دارد.
⁴ نوراپی‌نفرین (Norepinephrine) – یک انتقال‌دهنده عصبی که در تنظیم هوشیاری، تمرکز و پاسخ به استرس نقش دارد.
⁵ روان‌درمانی (Psychotherapy) – درمان از طریق گفتگو و روش‌های روان‌شناختی، که به آن "گفتگو درمانی" نیز می‌گویند.
⁶ درمان شناختی-رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy - CBT) – یک شکل رایج و مؤثر از روان‌درمانی که بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی تمرکز دارد.
⁷ رازداری (Confidentiality) – تعهد اخلاقی و قانونی درمانگر به محرمانه نگه داشتن اطلاعات مطرح شده در جلسات درمان.