رحم و بند ناف: نخستین خانه و خط ارتباطی حیاتی
رحم: نخستین خانهٔ نوزاد
رحم اندامی ماهیچهای و گلابیشکل در بدن زنان است که وظیفهٔ بسیار مهمی بر عهده دارد: میزبانی و محافظت از جنین در طول دوران بارداری. میتوانید رحم را مانند یک خانهٔ امن و نرم تصور کنید که دیوارههای عضلانی ضخیم و محکمی دارد. در طول بارداری، این خانه به طور شگفتانگیزی بزرگ میشود تا فضای کافی برای رشد جنین فراهم کند. درون این خانه، کیسهای پر از مایع به نام کیسهٔ آمنیوتیک وجود دارد که جنین را در برمیگیرد. این مایع مانند یک بالشتک ضربهگیر طبیعی عمل میکند، جنین را از تکانهای ناگهانی محافظت میکند و به او اجازه میدهد به راحتی حرکت کند.
بند ناف: لولهٔ ارتباطی حیاتی
اما جنین در آن خانه چگونه نفس میکشد یا غذا میخورد؟ پاسخ در یک عضو منحصربهفرد به نام بند ناف است. بند ناف یک طناب بلند و محکم است که از یک طرف به ناف جنین و از طرف دیگر به عضوی به نام جفت متصل میشود. جفت مانند یک ایستگاه تبادل پیشرفته عمل میکند که به دیوارهٔ رحم مادر چسبیده است. بند ناف دقیقاً نقش یک خط لوله یا کابل ارتباطی را بین جنین و این ایستگاه (جفت) بازی میکند.
| نام رگ | تعداد | مسیر حرکت خون | وظیفه (محصول حمل شده) |
|---|---|---|---|
| سیاهرگ نافی | 1 | از جفت به سمت جنین | رساندن خون اکسیژندار و مواد مغذی (مانند سوخت و هوای پاک) |
| سرخرگهای نافی | 2 | از جنین به سمت جفت | بازگرداندن خون حاوی دیاکسیدکربن و مواد زائد (مانند دود و زباله) |
از تولد تا بند ناف: داستان یک استقلال
با تولد نوزاد و با اولین نفس او، همه چیز تغییر میکند. از آن لحظه، ریهها کار تنفس و دستگاه گوارش کار جذب غذا را شروع میکنند. بنابراین، بند ناف دیگر مورد نیاز نیست. پزشک یا ماما، بلافاصله پس از تولد، بند ناف را با گیرهای مخصوص میبندد و از نزدیکی بدن نوزاد قطع میکند. این کار کاملاً بیدردی است زیرا در بند ناف هیچ عصب حسی وجود ندارد.
بخش کوچکی از بند ناف که روی شکم نوزاد باقی میماند، بندنافچه یا دنبالهٔ بند ناف نام دارد. این بخش در روزهای بعد به تدریج خشک، سیاه و چروکیده میشود و معمولاً بین 1 تا 3 هفته پس از تولد به طور طبیعی میافتد و ناف را تشکیل میدهد. مراقبت صحیح از این ناحیه در روزهای اول بسیار مهم است تا از عفونت جلوگیری شود. این مراقبت شامل خشک نگهداشتن آن، جلوگیری از مالش پوشک و تمیز کردن ملایم ناحیه است.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: این اتفاق که پیچ خوردگی بند ناف نامیده میشود، نسبتاً شایع است و در حدود 20 تا 35 درصد از زایمانها رخ میدهد. در بیشتر موارد، بند ناف به قدری بلند است و مادهٔ ژلهای درون آن (ژلهٔ وارتون) به قدری از رگها محافظت میکند که جریان خون مختل نمیشود و خطری ایجاد نمیکند. با این حال، در موارد نادر اگر این پیچش بسیار سفت باشد، ممکن است نیاز به مداخلهٔ پزشکی باشد.
پاسخ: بله، ممکن است در زمان افتادن بندنافچه یا کمی بعد از آن، لکههای کوچک خون روی پوشک دیده شود که معمولاً طبیعی است. اما اگر این خونریزی زیاد باشد یا بعد از چند روز ادامه پیدا کند، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.
پاسخ: زمان افتادن بندنافچه در نوزادان مختلف، کمی متفاوت است. اما اگر بعد از 3 هفته هنوز نیفتاده است، بهتر است این موضوع با پزشک اطفال در میان گذاشته شود تا از سلامت نوزاد اطمینان حاصل شود.
پاورقی
۱ژلهٔ وارتون (Wharton's Jelly): مادهای ژلهای، نرم و لغزنده که دور تا دور رگهای خونی بند ناف را فراگرفته است. این ماده مانند یک محافظ ضدضربه و انعطافپذیر عمل میکند و از بسته شدن یا فشرده شدن رگها در اثر حرکت جنین یا فشارهای خارجی جلوگیری میکند.
