دود سیگار: عامل محیطی افزایشدهنده خطر سرطان
دود سیگار از چه موادی تشکیل شده است؟
وقتی یک سیگار روشن میشود، بر اثر سوختن تنباکو و کاغذ، ابری از دود تولید میشود که بسیار پیچیده است. این دود مجموعهای از ذرات ریز و گازهای مختلف است. جالب و در عین حال نگرانکننده است که بدانید در این دود بیش از 7000 ماده شیمیایی مختلف شناسایی شده است. بسیاری از این مواد، سمی و برای بدن مضر هستند.
برای درک بهتر، میتوان این مواد را به گروههای خطرناک تقسیمبندی کرد. مثلاً بعضی از این مواد سرطانزا هستند، یعنی میتوانند باعث ایجاد سرطان شوند. دسته دیگر مواد سمی هستند که به اندامهای مختلف بدن آسیب میرسانند. همچنین مواد محرک وجود دارند که باعث سوزش چشم، گلو و ریه میشوند.
| نام ماده | چیست؟ | خطر اصلی |
|---|---|---|
| نیکوتین1 | ماده اصلی ایجادکننده وابستگی و اعتیاد به سیگار | اعتیادآور |
| قیر (Tar) | مخلوطی چسبناک از صدها ماده شیمیایی | آسیب به ریه |
| مونوکسید کربن2 | گازی بیبو و بیرنگ (همانند گاز خروجی از اگزوز ماشین) | مسمومیت |
| فرمالدهید3 | یک ماده شیمیایی که از سوختن تنباکو آزاد میشود | سرطانزا |
| بنزن4 | یک ماده شیمیایی که در تولید سوخت نیز استفاده میشود | سرطانزا |
این مواد شیمیایی چگونه باعث سرطان میشوند؟
حالا سوال اینجاست که این مواد شیمیایی موجود در دود سیگار، چطور سلولهای سالم بدن را به سلولهای سرطانی تبدیل میکنند؟ برای درک این موضوع، بهتر است بدن را مانند یک شهر بزرگ در نظر بگیرید که سلولها شهروندان آن هستند. دیانای5 در هر سلول مانند یک کتابچه راهنمای کامل برای انجام درست کارهاست.
وقتی دود سیگار استنشاق میشود، مواد سرطانزای موجود در آن وارد ریه و سپس جریان خون میشوند و به تمام بدن میرسند. برخی از این مواد شیمیایی مضر میتوانند به دیانای داخل سلولها آسیب برسانند و دستورالعملهای درون آن را تغییر دهند.
فکر کنید یک دستورالعمل مهم در کتاب راهنما پاک یا مخدوش شود. سلول دیگر نمیداند چگونه به درستی رفتار کند. در نتیجه ممکن است شروع به رشد و تقسیم غیرقابل کنترل کند. این رشد بیرویه سلولها در نهایت میتواند به تشکیل تودهای به نام تومور یا همان سرطان منجر شود.
علاوه بر این، برخی مواد شیمیایی مانند کروم موجود در دود سیگار، میتوانند باعث چسبیدن مواد مضر دیگر به دیانای شوند و آسیب را تشدید کنند. همچنین این مواد به سیستم ایمنی بدن که مانند پلیس شهر است و مسئول شناسایی و نابودی سلولهای آسیبدیده است، آسیب میزنند. در نتیجه بدن نمیتواند به خوبی با این سلولهای غیرعادی مقابله کند.
دود سیگار چه سرطانهایی ایجاد میکند؟
از آنجایی که مواد شیمیایی دود سیگار از طریق خون به تمام نقاط بدن سفر میکنند، میتوانند باعث ایجاد سرطان در اندامهای مختلف شوند. در حقیقت، سیگار کشیدن با حداقل 15 نوع سرطان مختلف ارتباط دارد.
سرطان ریه شناختهشدهترین سرطان مرتبط با سیگار است. حدود 80 تا 85 درصد از مرگهای ناشی از سرطان ریه به دلیل استعمال دخانیات رخ میدهد. دلیلش هم واضح است: ریهها اولین و اصلیترین عضوی هستند که در معرض مستقیم دود قرار میگیرند.
اما خطر فقط متوجه ریهها نیست. دود سیگار میتواند در مسیر خود، از دهان و گلو شروع کند و تا اندامهای داخلی پیش برود. برای مثال:
- سرطان در مسیر تنفس و گوارش: مانند سرطان دهان، حلق، حنجره و مری.
- سرطان در اندامهای داخلی: مانند سرطان مثانه، کلیه، لوزالمعده (پانکراس)، معده، کبد و دهانه رحم.
- سرطان خون: مانند برخی انواع لوسمی.
این لیست به خوبی نشان میدهد که چرا دود سیگار را یک عامل محیطی تهدیدکننده سلامت عمومی میدانند. این یک خطر موضعی و محدود نیست، بلکه یک تهدید گسترده برای کل بدن است.
دود دستدوم: خطری پنهان برای اطرافیان
یکی از ناعادلانهترین جنبههای دود سیگار، خطر آن برای افراد غیرسیگاری است. دود دستدوم ترکیبی از دودی است که از نوک سیگار در حال سوختن خارج میشود و دودی که فرد سیگاری بازدم میکند. این دود حاوی همان 7000 ماده شیمیایی و حداقل 69 ماده سرطانزاست که برای فرد سیگاری خطرناک است.
مثال ملموس: تصور کنید در یک اتاق کوچک یا داخل خودرویی دربسته نشستهاید و یکی از همراهان سیگار میکشد. حتی اگر شما سیگار نکشید، در حال استنشاق همان هوای آلوده هستید. کودکان در این شرایط آسیبپذیرتر هستند، زیرا بدن کوچکتر و سیستم ایمنی در حال رشد آنها، حساستر است. قرار گرفتن کودکان در معرض دود دستدوم، خطر عفونتهای تنفسی مثل برونشیت و ذاتالریه را افزایش میدهد.
نکته بسیار مهم این است که هیچ سطح ایمنی از دود دستدوم وجود ندارد. حتی قرارگیری کوتاهمدت در معرض آن میتواند مضر باشد. تنها راه محافظت کامل، دوری از فضاهای آلوده به دود سیگار و ایجاد محیطهای عاری از دود به ویژه در خانه، خودرو و مکانهای عمومی است.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: خیر. این یک باور کاملاً نادرست است. دود قلیان نیز حاوی مقدار زیادی مواد سمی و سرطانزا است. علاوه بر این، یک جلسه قلیان کشیدن معمولاً مدت زمان طولانیتری دارد و حجم دود استنشاق شده بیشتر است. همچنین استفاده مشترک از دهانه قلیان میتواند خطر انتقال بیماریهای عفونی را افزایش دهد.
پاسخ: قطعاً بله. ترک سیگار در هر سن و با هر سابقهای، فواید سریع و طولانیمدت دارد. بدن توانایی ترمیم شگفتانگیزی دارد. تنها 24 ساعت پس از ترک، خطر حمله قلبی شروع به کاهش میکند. با گذشت زمان، خطر ابتلا به انواع سرطان، بیماریهای قلبی و سکته نیز کاهش مییابد. ترک سیگار بهترین تصمیم برای سلامتی است.
پاسخ: خیر. باز کردن پنجره یا استفاده از سیستم تهویه، مواد سمی و سرطانزای دود سیگار را به طور کامل حذف نمیکند. این کار فقط بوی دود را کم میکند یا آن را پراکنده میسازد، اما مواد شیمیایی مضر همچنان در هوا و روی سطوح (مانند صندلی، لباس و فرش) باقی میمانند و استنشاق یا بلعیده میشوند. تنها محیط امن، محیطی است که کاملاً عاری از دود باشد.
پاورقی
1نیکوتین (Nicotine): مادهای شیمیایی و اعتیادآور که در گیاه تنباکو یافت میشود و اصلیترین عامل وابستگی جسمی به سیگار است.
2مونوکسید کربن (Carbon Monoxide - CO): گازی سمی، بیبو و بیرنگ که با سوختن ناقص مواد کربنی (مانند تنباکو) تولید میشود. این گاز توانایی خون برای حمل اکسیژن را کاهش میدهد.
3فرمالدهید (Formaldehyde): یک ماده شیمیایی سرطانزا که در دود سیگار وجود دارد و از سوختن تنباکو و کاغذ سیگار آزاد میشود.
4بنزن (Benzene): یک ماده شیمیایی سرطانزا که در تولید سوختهای فسیلی نیز استفاده میشود و در دود سیگار یافت میگردد.
5دیانای (DNA - DeoxyriboNucleic Acid): مولکولی درون هسته سلولها که حاوی دستورالعملهای ژنتیکی و وراثتی برای رشد، کارکرد و تولیدمثل تمام موجودات زنده است.
