واکسن سرخجه۱: سپری در برابر طوفان پیش از تولد
سرخجه چیست و چرا برای بارداری خطرناک است؟
سرخجه یک بیماری ویروسی خفیف اما بسیار مسری است که اغلب با تب خفیف و جوشهای پوستی همراه است. برای بیشتر کودکان و بزرگسالان، این بیماری مشکل جدی ایجاد نمیکند و پس از چند روز بهبود مییابند. اما خطری بزرگ در کمین است: اگر زنی برای اولین بار در سه ماهه اول بارداری به ویروس سرخجه مبتلا شود، این ویروس میتواند از جفت۴ عبور کرده و به جنین۵ در حال رشد آسیب برساند.
این آسیب میتواند منجر به سندرم سرخجه مادرزادی شود. "مادرزادی" به معنای شرایطی است که از زمان تولد وجود دارد. این سندرم مجموعهای از عوارض جدی و اغلب مادامالعمر است که در ادامه به آن میپردازیم.
| حوزه آسیب | عوارض شایع | میزان شیوع در نوزادان مبتلا |
|---|---|---|
| قلب | نقص در دیواره بین بطنی۶ یا دهلیزی۷ | حدود 50 درصد |
| شنوایی | کاهش شنوایی یکطرفه یا دوطرفه | حدود 60 درصد |
| بینایی | آب مروارید۸، آب سیاه۹، کوچکی چشم | حدود 40 درصد |
| عصبی و رشد | میکروسفالی۱۰، تاخیر در رشد، مشکلات یادگیری | متغیر |
واکسن MMR: یک تیر و سه نشان
خوشبختانه، واکسنی ایمن و موثر برای پیشگیری از سرخجه وجود دارد. این واکسن معمولاً به صورت ترکیبی با واکسن اوریون و سرخک تزریق میشود و به آن MMR میگویند. بنابراین با یک بار تزریق، بدن در برابر سه بیماری مهم ایمن میشود.
واکسن حاوی ویروس زنده اما ضعیف شده است. این ویروس ضعیف شده آنقدر قوی نیست که باعث بیماری جدی شود، اما سیستم ایمنی بدن را به اندازه کافی تحریک میکند تا پادتن۱۱ و سلولهای حافظه تولید کند. اگر بعداً ویروس واقعی سرخجه به بدن حمله کند، سیستم ایمنی به سرعت آن را شناسایی و نابود میکند.
چه زمانی و چگونه واکسینه شویم؟
برنامه واکسیناسیون سراسری در ایران، تزریق دو دوز واکسن MMR را به صورت رایگان پیشبینی کرده است:
| دوز | سن تزریق | هدف اصلی | وضعیت |
|---|---|---|---|
| اول | 12 ماهگی | ایجاد ایمنی پایه در کودکان | ضروری |
| دوم (یادآور) | 18 ماهگی | تقویت ایمنی و پوشش افراد بیپاسخ به دوز اول | ضروری |
| برای دختران نوجوان و زنان | قبل از ازدواج یا بارداری (در صورت عدم سابقه واکسیناسیون) | پیشگیری از CRS در بارداریهای آینده | توصیه کلیدی |
واکسیناسیون: یک مسئولیت اجتماعی برای محافظت از آسیبپذیرترینها
تزریق واکسن MMR تنها یک اقدام شخصی برای محافظت از خود نیست، بلکه یک مسئولیت اجتماعی است. زمانی که پوشش واکسیناسیون در جامعه بالا میرود ($ \gt 95\% $)، زنجیره انتقال ویروس قطع میشود. این امر از افرادی که به دلایل پزشکی (مانند نقص شدید سیستم ایمنی یا آلرژی شدید) نمیتوانند واکسن بزنند و نیز از زنان باردار واکسینه نشده محافظت میکند.
مثال: یک دانشآموز دبیرستانی که واکسینه شده است، نه تنها خود را ایمن میکند، بلکه اگر خواهر کوچکتری دارد که هنوز سن واکسیناسیون را نرسیده، یا معلمش که باردار است اما ممکن است ایمنی کامل نداشته باشد، نیز در امان میماند. هر فرد واکسینه شده، مانند یک دیوار آتش عمل میکند که مانع پیشروی ویروس میشود.
پرسشهای مهم و باورهای نادرست
پاورقی
۱ سرخجه (Rubella) – یک بیماری ویروسی مسری با علائم تب خفیف و جوش پوستی.
۲ سندرم سرخجه مادرزادی (Congenital Rubella Syndrome - CRS) – مجموعه عوارضی در نوزاد که در اثر ابتلای مادر به سرخجه در دوران بارداری ایجاد میشود.
۳ ایمنی جمعی (Herd Immunity) – وقتی بخش بزرگی از جامعه در برابر یک بیماری ایمن شوند، از گسترش بیماری و ابتلای افراد غیرایمن نیز جلوگیری میشود.
۴ جفت (Placenta) – اندامی در رحم که ارتباط خونی و تغذیهای بین مادر و جنین را فراهم میکند.
۵ جنین (Fetus) – نام کودک در حال رشد در رحم از هفته هشتم بارداری تا لحظه تولد.
۶ نقص دیواره بین بطنی (Ventricular Septal Defect - VSD) – سوراخ در دیواره جداکننده دو بطن قلب.
۷ نقص دیواره بین دهلیزی (Atrial Septal Defect - ASD) – سوراخ در دیواره جداکننده دو دهلیز قلب.
۸ آب مروارید (Cataract) – کدر شدن عدسی چشم که باعث تاری دید میشود.
۹ آب سیاه (Glaucoma) – افزایش فشار داخل چشم که به عصب بینایی آسیب میزند.
۱۰ میکروسفالی (Microcephaly) – کوچکی غیرطبیعی سر و مغز.
۱۱ پادتن یا آنتیبادی (Antibody) – پروتئینی که توسط سیستم ایمنی برای شناسایی و خنثیسازی عوامل بیگانه مانند ویروس تولید میشود.
۱۲ پادتن یا آنتیبادی (Antibody) – (همانند شماره ۱۱).
