میتوز یا تقسیم رشتمان: نوعی تقسیم یاخته که باعث تولید دو یاخته یکسان می‌شود.

می‌توز: رقص زیبای تقسیم سلولی

سلول: واحد سازنده‌ی بدن

بدن شما مانند یک شهر بزرگ است. این شهر از ساختمان‌های کوچک و کوچک‌تری ساخته شده که در کنار هم کار می‌کنند. کوچکترین واحد سازنده‌ی این شهرِ بدن، سلول[2] است. همه‌ی کارهای بدن، از نفس کشیدن تا فکر کردن، توسط سلول‌ها انجام می‌شود. اما سلول‌ها هم پیر می‌شوند و می‌میرند یا هنگام بریدگی انگشت از بین می‌روند. سوال اینجاست: چگونه بدن سلول‌های جدید می‌سازد؟ پاسخ در فرآیندی به نام تقسیم سلولی[3] نهفته است و مهم‌ترین نوع آن «میتوز» نام دارد.

چرا تقسیم میتوز اینقدر مهم است؟

میتوز سه وظیفه‌ی اصلی در بدن شما بر عهده دارد:

راهنمای قدم‌به‌قدم مراحل میتوز

میتوز یک روند منظم و چند مرحله‌ای است. فرض کنید قرار است یک کتابخانه (اطلاعات سلول) به طور کامل و دقیق کپی شود و بین دو کتابخانه‌ی جدید تقسیم گردد. مراحل به ترتیب زیر است:

در پایان، سلول از وسط تقسیم سیتوپلاسمی[8] می‌شود و دو سلول دختر مستقل و یکسان به وجود می‌آیند. کل این فرآیند را می‌توان با فرمول ساده‌ای نشان داد:

$1 \text{ سلول مادر } \xrightarrow{\text{میتوز}} 2 \text{ سلول دختر یکسان}$

میتوز در اطراف ما: از باغچه تا آشپزخانه

شما هر روز شاهد نتایج تقسیم میتوز هستید! وقتی پیاز یا سیب‌زمینی را در خاک می‌کارید، سلول‌های مریستم راس (نوک ریشه) به سرعت و پشت سر هم تقسیم میتوز می‌کنند و باعث رشد ریشه و جوانه زدن گیاه می‌شوند. یا وقتی پوست خود را بعد از آفتاب‌سوختگی می‌بینید که دارد می‌ریزد، در واقع سلول‌های لایه زیرین پوست با تقسیم میتوز، لایه جدیدی ساخته‌اند که جایگزین سلول‌های مرده سطحی شده است. حتی زمانی که یک قلمه گیاه (مثل نعناع) را در آب می‌گذارید تا ریشه بزند، سلول‌های آن ناحیه شروع به تقسیم میتوز می‌کنند.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

[1] Mitosis – تلفظ: می‌توسیس. نوعی تقسیم هسته سلول که منجر به تشکیل دو هسته یکسان می‌گردد.
[2] Cell – کوچکترین واحد زنده و سازنده بدن موجودات زنده.
[3] Cell Division – فرآیندی که در آن یک سلول به دو یا چند سلول جدید تقسیم می‌شود.
[4] Chromosome – ساختاری رشته‌ای در هسته سلول که از DNA و پروتئین ساخته شده و حاوی اطلاعات وراثتی است.
[5] Sister Chromatid – دو نسخه یکسان از یک کروموزوم که پس از همانندسازی DNA به هم متصل می‌مانند.
[6] Centromere – ناحیه‌ای در کروموزوم که دو کروماتید خواهری را به هم متصل نگه می‌دارد.
[7] Prophase, Metaphase, Anaphase, Telophase – نام مراحل چهارگانه میتوز.
[8] Cytokinesis – تقسیم سیتوپلاسم و اجزای سلولی که پس از تقسیم هسته (میتوز) رخ داده و منجر به جدایی فیزیکی دو سلول دختر می‌شود.