آنچه یک معلم ابتدایی در پایه دوم ابتدایی باید بداند

آنچه یک معلم ابتدایی در پایه دوم ابتدایی باید بداند

موارد مهمی که یک معلم پایه دوم در ماه مهر، ماه شروع مدارس، باید بداند و انجام دهد از این قرار است:

1. دانش‌آموز پایه دوم بعد از 4 ماه به مدرسه می‌آید و هیچ‌گونه آمادگی برای شروع سال تحصیلی ندارد و شما معلمان باید بدانید که او یک دانش‌آموز پایه اولی است با دستانی خشک و خستگی تعطیلات تابستانی. پس باید برای شروع کار ابتدا زمینه‌سازی کنید و آرام‌آرام او را وارد میدان درس و مدرسه کنید تا با شما همراه شود.

2. برای شروع کار لازم به تذکر است از کتاب فارسی و کتاب ریاضی پایه اول استفاده نکنید.

3. شما در روز اول مهر که روز آشنایی است باید کارتان را شروع کنید، حتی اگر دانش‌آموزی غایب باشد. برای شروع کار یک دفتر 40 برگ و یک دفتر نقاشی کافی است؛ چون قرار نیست درسی بدهیم، فقط یادآوری و آمادگی است.

4. هفته اول مهر ماه فقط یادآوری حروف الفبا و صداهاست. در درس فارسی ابتدا حروف الفبا را معرفی می‌کنید و روی تخته می‌نویسید، سپس 6 صدای «اَ، اِ، ا، اُ، ایـ، او، آ» یعنی اول حرف را معرفی می‌کنید، سپس با صداها ترکیب می‌کنید و به‌صورت گفتاری کلمه‌سازی انجام می‌شود و بعد ساخت کلمه و جمله‌سازی. فقط برای تکلیف شب هم حروف و صداها را بدهید و ساخت کلمه نیازی نیست، در کلاس انجام می‌شود آن‌هم به‌صورت پرسش و پاسخ.

در ریاضی معرفی اعداد صفر تا 99 و شمارش اعداد و جمع‌های ترکیبی (چند و چند می‌شود 1 یا چند و چند می‌شود 2 تا عدد 10). این تمرین "چند و چند می‌شود 2 یا 3" خیلی مهم است؛ باید بچه‌ها مثل جدول ضرب آن را حفظ کنند، چون وقتی وارد کتاب می‌شوید خیلی کاربردی است. یک دفتر ریاضی هم بچه‌ها حتماً تهیه کنند تا یاد بگیرند تمرینات خانگی را در آن انجام دهند. از هفته دوم نیز وارد کتاب می‌شویم.

همچنین از هفته دوم آرام‌آرام وارد دروس دیگر شوید. در بین زنگ‌های کلاس حتماً زنگ نقاشی داشته باشید و یک کتاب قصه هم بخوانید یا از بچه‌ها بخواهید قصه یا شعر بخوانند و بازی‌های کلاسی انجام دهید. حتی فرصتی بدهید تا تغذیه بخورند.

5. در کلاس دوم خیلی قوانین خشک وضع نکنیم. فراگیر باید در کلاس احساس راحتی کند و از فراگیری درس لذت ببرد.

6. سعی کنید با خلاقیت درس بدهید، ایده‌پرداز باشید، بازیگر باشید. بچه‌ها زود خسته می‌شوند و 20 دقیقه به شما توجه می‌کنند، پس باید هنرمند باشید تا در این مدت درس بدهید.

حالا برای درس فارسی نکات مهمی را بگویم:

1. کتاب نگارش و فارسی هم‌زمان باید در کلاس تدریس شود چون هر صفحه مختص یک روز است و اگر دانش‌آموزی کندنویس بود او را اذیت نکنید. ابتدا نکات دستوری را توضیح دهید و سپس نوشتاری را. اگر زمان کم آمد، می‌تواند در خانه تکمیل کند.

2. در کتاب فارسی شعر و داستان وجود دارد که فقط برای تقویت خوانش فراگیران است و هیچ‌گونه فعالیت نوشتاری برای آن‌ها قرار ندهید. املاء هم گفته نشود. حتی در شعرها هم اجباری برای حفظ کل شعرهای کتاب نشده است و باید با لذت شعرها را حفظ کنند. داستان هم برای تجزیه و تحلیل بچه‌هاست که بتوانند نتیجه‌گیری کنند و خلاصه داستان را بگویند. هدف از این بخش، گوش کردن، خواندن و صحبت کردن است.

3. متأسفانه بعضی از همکاران برای والدین و دانش‌آموزان قوانین خاصی وضع می‌کنند و دفاتر زیادی برای نوشتن تجویز می‌کنند. یک دفتر برای انجام تکالیف فارسی کافی است. چرا باید یک دفتر برای مشق، یک دفتر برای جمله‌سازی، یک دفتر برای خوشنویسی و یک دفتر برای داستان‌نویسی باشد؟ همه این تکالیف یک هدف دارند که در یک دفتر جمع می‌شوند.

4. وقتی درس اول را می‌دهید، سعی کنید جملات کتاب را چند کلمه‌ای بخوانید و به پایان جمله برسید. کلمه‌کلمه نخوانید، هم خودتان خسته می‌شوید و هم دانش‌آموزان را خسته می‌کنید.

5. برای مشق دادن، همه درس را ندهید، چون تکلیف نوشتاری در کتاب نگارش هم وجود دارد و بچه‌ها را خسته می‌کند. برای دادن تکلیف برنامه داشته باشید، یعنی هر روز رونویسی ندهید و سعی کنید از تکالیف خلاقانه استفاده کنید تا فراگیران شما در درس املاء و انشاء قوی شوند. مثلاً یک روز رونویسی، یک روز پیدا کردن کلمات با حروف مهم، یک روز ساخت جمله، یک روز داستان‌نویسی. با توجه به نکات مهم درس نگارش تکلیف را برنامه‌ریزی کنید.

6. برای درس املاء حتماً یک دفتر تهیه کنید. سعی کنید درس املاء را برای بچه‌ها بزرگ نکنید. اولین املاء سخت‌ترین املاء برای بچه‌هاست. وقتی دیدید که بچه‌ها آمادگی دارند، املاء بگویید. برای املاء گفتن در کلاس راه نروید، چون بچه‌ها دچار استرس می‌شوند. با صدای رسا املاء بگویید و وسط کلاس بایستید و املاء را کلمه‌کلمه نگویید، بلکه چند کلمه‌ای یا یک جمله بگویید و اگر دانش‌آموزی جا ماند، عجله نکنید و بگذارید با آرامش به بقیه کلاس برسد. سعی کنید از انواع املاءها با بچه‌ها کار کنید. مثلاً املای حافظه‌ای: چند کلمه روی تخته بنویسید تا بچه‌ها در مدت 10 دقیقه آن‌ها را ببینند، بعد کلمات را پاک کنید و حالا بگویید کلمات حفظ شده را در دفتر املاء بنویسند.

7. در جلسه اول املاء متوجه می‌شوید چه کسانی کندنویس هستند، چه کسانی زیادی سؤال می‌کنند و چه کسانی جا می‌مانند. در جلسه دوم جای آن‌ها را عوض کنید تا به صدای شما نزدیک‌تر باشند.

8. بعد از گفتن املاء دفاتر را جمع کنید و بعد از استراحت، تمرین نوشتاری بدهید.

9. موقع تصحیح املاء، آیین‌نامه املاء را بخوانید و نمره ندهید، چون ارزشیابی توصیفی است. جملات توصیفی بنویسید. اگر بدون غلط بود: جمله توصیفی "چقدر عالی نوشتی، فرشته بهشتی" و اگر دو غلط داشت: "عزیزم، زیبا نوشتی اما در املاء دقت نداشتی" و اگر خیلی غلط داشت: "تمرین کن همیشه تا بشوی نمونه" و هرگز ننویسید از روی غلط، چند بار بنویس.

10. در زنگ درس فارسی باید مدیریت زمان داشته باشید، یعنی در 45 دقیقه درس خواندن را بپرسید، نگارش را انجام دهید و هر شنبه درس جدید بدهید. البته در ماه مهر و آبان بچه‌ها کند هستند و نگران نباشید، طبیعی است. اواخر ماه آبان بچه‌ها سرعت عملشان بیشتر می‌شود.

موارد مهم درباره انجام فعالیت‌های کلاسی:

1. سعی کنید بچه‌ها را مهارتی کنید، یعنی بچه‌ها در کلاس کار کنند. حتی ساخت کاردستی در کلاس انجام شود و همچنین آزمایشات علوم.

2. هر دانش‌آموز باید یک پوشه فعالیت داشته باشد. هر درسی که شما دادید، با توجه به موضوع و هدف درس، یک فعالیت آموزشی بدهید. مثلاً وقتی مفهوم ترکیبی عدد 10 را یاد می‌دهید، می‌توانید بگویید با خودشان لوبیا بیاورند و چند تا چند تا کنار هم قرار بدهند و جمع عدد 10 درست کنند. در درس فارسی با توجه به هدف درس نقاشی بدهید یا تحقیقی در خانه بدهید. در درس هدیه‌های آسمانی هم همین‌طور.

نکات اساسی تدریس کتب دیگر

1. در درس ریاضی حتماً بچه‌ها دفتر داشته باشند و هر درسی را که می‌دهید حتماً از قبل مطالعه کنید و طرح درس داشته باشید. تمرینات درس حتماً زیر نظر خودتان در کلاس انجام شود و برای نمونه چند تمرین در خانه بدهید. اگر به رایانه دسترسی دارید، نمونه سوالات کاربردی را تایپ کرده و چاپ کنید تا بچه‌ها انجام دهند؛ البته این کار باید در پایان هفته باشد. سعی کنید ریاضی را با لذت درس بدهید تا بچه‌ها خوب یاد بگیرند. بچه‌های پایه دوم درس را نمی‌توانند انتزاعی بفهمند و باید برایشان قابل فهم باشد. بنابراین، به دنبال روشی باشید که یادگیری آسان را در پی داشته باشد. مثلاً برای آموزش ساعت، حتماً باید بچه‌ها ساعت بسازند و با ساعت ساخته‌شده خودشان، خواندن ساعت را یاد بگیرند. یا برای آموزش اشکال هندسی، با نخ کاموا شکل‌ها را روی مقوا ترسیم کنند. شما می‌توانید از روش‌های دیگر نیز استفاده کنید.

آموزش مسئله خیلی مهم است. سعی کنید از طریق کشیدن نقاشی یاد بدهید؛ مثلاً مسئله «رضا ۸ سیب دارد و ۲ سیب را به برادرش می‌دهد» را روی تخته بکشید تا بچه‌ها آن را بفهمند و ببینند تا نوشتن مسئله را یاد بگیرند. هنگام حل مسئله، بگذارید بچه‌ها مسئله‌ها را بخوانند. این کار باعث ارتقای خوانداری آن‌ها می‌شود. موقعی که بچه‌ها تمرینات درسی را انجام می‌دهند، نظارت کنید و آن‌ها را تصحیح کرده و تذکر لازم را بدهید. طوری درس بدهید که بتوانید تمرینات را در کلاس انجام دهید و برای روز بعد نماند. 

برخی از مباحث درس ریاضی را والدین نمی‌توانند برای بچه‌ها توضیح دهند. جلساتی را برای والدین برگزار کنید و به آن‌ها درس بدهید، مثل درس جمع و تفریق فرآیندی.

2. درس هنر و کاردستی یکی از بهترین لذت‌های یادگیری برای فراگیران است. سعی کنید انواع نقاشی‌ها را به آن‌ها آموزش دهید. در جلسه اول زنگ هنر، از دانش‌آموزان بخواهید یک نقاشی آزاد بکشند، یعنی هر چه دلشان می‌خواهد. در جلسه دوم از آن‌ها بخواهید خانواده‌شان را بکشند و در جلسات بعدی کار با آبرنگ، مداد شمعی و گواش را تدریس کنید. همچنین می‌توانید از مهرسازی با میوه‌ها و اثر انگشت استفاده کنید. به سایت‌های مختلف سر بزنید و انواع نقاشی‌ها و کاردستی‌ها را ببینید و آموزش دهید.

3. درس قرآن را بعد از آموزش الفبا شروع کنید و آرام‌آرام تدریس کنید. سعی کنید فضای کلاس قرآن را عطراگین کنید تا بچه‌ها با علاقه یاد بگیرند.

4. درس علوم را گام‌به‌گام یاد بدهید و همه آزمایش‌ها را انجام دهید. در برخی مباحث، کار تحقیقی برای خانه به دانش‌آموزان بدهید.

5. در درس ورزش، اگر مربی دارید مشکلی نیست؛ ولی اگر مربی ندارید، حتماً برنامه داشته باشید و سعی کنید بازی‌های دبستانی را آموزش دهید.

6. در درس هدیه‌های آسمانی، بعد از تدریس هر درس، فعالیت‌های مهارتی مثل نقاشی و کاردستی بدهید و یا تحقیق تعیین کنید. حتی می‌توانید بچه‌ها را در گروه‌های چهار نفره برای نوشتن روزنامه دیواری تشویق کنید و در کلاس یک زنگ را برای این کار اختصاص دهید.

مواردی که گفته شد را سعی کنید انجام دهید. در کنار آن، باید همیشه برنامه‌های کاری خود را مدیریت کنید و مدیر آموزشی خوبی برای کلاس خود باشید. در روزهای جمعه، سعی کنید برنامه‌های هفته جدید را بنویسید؛ حتی نوع تکلیف روزانه بچه‌ها را تا پایان هفته برنامه‌ریزی کنید تا با انرژی بالا وارد کلاس شوید. این برنامه‌ریزی نوعی طرح درس است که نشان می‌دهد برای هر درسی که قرار است بدهید، چه فعالیتی را باید کنار آن قرار دهید.

ان‌شاءالله این نکات بتواند به شما کمک کند. برای شما معلمان پرتلاش آرزوی موفقیت و کامیابی دارم. اگر سوالی داشتید، می‌توانید از طریق سایت گاما از من بپرسید.

نویسنده: فاطمه یوسفی پور