اختلال عصبی: به‌هم خوردن نظم فعالیت‌های بدن بر اثر آسیب یا مواد مخدر

اختلال عصبی: وقتی سیستم فرماندهی بدن دچار آشفتگی می‌شود

سیستم عصبی: شبکه‌ای شگفت‌انگیز و حساس

تصور کن بدن تو یک شهر بزرگ است. سیستم عصبی، شهرداری و شبکه‌های ارتباطی این شهر است. این سیستم از میلیاردها سلول به نام نورون³ ساخته شده که مانند سیم‌های تلفن، پیام‌ها را با سرعت بسیار بالا جابه‌جا می‌کنند. این پیام‌ها فرمان‌هایی هستند مثل «دستت را تکان بده»، «پلک بزن» یا «این غذا خوشمزه است». هرگونه اختلال در ارسال یا دریافت این پیام‌ها، باعث بی‌نظمی در کارهای بدن می‌شود.

دسته‌بندی اختلالات عصبی: دو منشأ اصلی

اختلالات عصبی را می‌توان عمدتاً بر اساس منشأ ایجاد آن‌ها به دو دستهٔ بزرگ تقسیم کرد:

مواد مخدر چگونه سیستم عصبی را به هم می‌ریزند؟

بسیاری از مواد مخدر، ساختار شیمیایی شبیه به پیام‌رسان‌های عصبی⁶ طبیعی بدن دارند. آن‌ها مانند یک کلید تقلبی، روی گیرنده‌های⁷ نورون‌ها می‌نشینند و پیام‌های جعلی تولید می‌کنند. برای مثال، ماده‌ای به نام دوپامین⁸ که در بدن برای ایجاد احساس لذت ترشح می‌شود، توسط برخی مواد مخدر به‌طور مصنوعی و شدیدتر تولید می‌شود. مغز پس از مدتی به این مقدار مصنوعی عادت می‌کند و بدون ماده مخدر، نمی‌تواند به حالت عادی برگردد. این فرآیند را می‌توان با یک معادله ساده نشان داد:

از زمین خوردن تا تغییر رفتار: مثال‌هایی از زندگی روزمره

برای درک بهتر، به این مثال‌ها توجه کن:

مثال آسیب: یک فوتبالیست که در بازی سرش به شدت به زمین می‌خورد، ممکن است دچار اختلال عصبی موقتی شود. علائم آن می‌تواند سرگیجه، تاری دید و سردرد باشد. این‌ها نشان می‌دهند شبکه عصبی مغز او برای مدتی دچار آشفتگی شده است.

مثال مواد مخدر: کسی که شیشه (یک ماده محرک قوی) مصرف می‌کند، ممکن است ساعت‌ها بدون خستگی حرف بزند، بی‌قرار باشد یا چیزهایی را ببیند که وجود ندارند (توهم بینایی). این به این دلیل است که ماده مخدر، سیستم هشدار و کنترل مغز را کاملاً مختل کرده است.

حتی مصرف الکل که در برخی جوامع رایج است، یک اختلال عصبی موقت ایجاد می‌کند. شخص مست، زبانش می‌گیرد، تعادل ندارد و ممکن تصمیمات خطرناکی بگیرد چون قشر جلوی مغز که مرکز قضاوت و کنترل است، سرکوب شده.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ سیستم عصبی (Nervous System): شبکه‌ای از سلول‌های تخصص یافته که اطلاعات را در بدن دریافت، پردازش و منتقل می‌کند.
² مواد مخدر (Drugs): در این متن، به مواد روان‌گردان اعم از سنتی و صنعتی اشاره دارد که روی عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند.
³ نورون (Neuron): سلول پایه و واحد سازنده سیستم عصبی که قادر به انتقال پیام الکتروشیمیایی است.
⁴ ام‌اس (MS - Multiple Sclerosis): یک بیماری خودایمنی که به غلاف محافظ اطراف رشته‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌زند.
⁵ توهم (Hallucination): درک چیزی توسط حواس (مانند دیدن یا شنیدن) که در واقعیت فیزیکی وجود ندارد.
⁶ پیام‌رسان‌های عصبی (Neurotransmitters): مواد شیمیایی که پیام را از یک نورون به نورون دیگر منتقل می‌کنند.
⁷ گیرنده (Receptor): مولکول‌های پروتئینی روی سطح نورون که پیام‌رسان‌های عصبی به آن‌ها متصل می‌شوند.
⁸ دوپامین (Dopamine): یک پیام‌رسان عصبی مهم که در ایجاد احساس لذت، پاداش و کنترل حرکات نقش دارد.