مصرف‌کننده: جانداری که توانایی ساخت ماده آلی ندارد و آن را از دیگران دریافت می‌کند.

مصرف‌کننده: ستون‌های مهم زنجیره‌ی غذایی

مصرف‌کننده‌ها چه کسانی هستند؟ یک طبقه‌بندی ساده

همه‌ی جانداران برای کسب انرژی و مواد لازم برای ترمیم بدن خود به مواد آلی نیاز دارند. مواد آلی موادی هستند که در بدن موجودات زنده ساخته می‌شوند، مانند قند، پروتئین و چربی. اما روش کسب این مواد در همه یکسان نیست. گیاهان سبز، با داشتن کلروفیل³ و استفاده از نور خورشید، خودشان مواد آلی می‌سازند (تولیدکننده⁴). اما گروه بزرگی از جانداران، این توانایی را ندارند. این گروه، مصرف‌کننده‌ها هستند. آن‌ها یا گیاهان را می‌خورند، یا جانوران دیگر را، و یا بقایای موجودات زنده را.

مصرف‌کننده‌ها در زنجیره و شبکه غذایی چه نقشی دارند؟

انرژی خورشید توسط گیاهان سبز (تولیدکننده‌ها) جذب و به مواد آلی تبدیل می‌شود. این انرژی چگونه به یک شیر درنده یا یک پرنده می‌رسد؟ پاسخ در ارتباط غذایی بین موجودات است. زنجیره غذایی مسیر ساده‌ای از انتقال انرژی را نشان می‌دهد. در هر زنجیره، مصرف‌کننده‌ها حلقه‌های بعدی هستند.

به این مثال از یک باغ فکر کنید: کاهو (تولیدکننده) → حلزون (گیاه‌خوار/مصرف‌کننده اولیه) → سینه‌سرخ (گوشت‌خوار/مصرف‌کننده ثانویه) → شاهین (گوشت‌خوار/مصرف‌کننده سوم). انرژی ذخیره شده در برگ کاهو، با خورده شدن توسط حلزون به آن منتقل می‌شود و همین‌طور در طول زنجیره پیش می‌رود. اما در طبیعت، روابط بسیار پیچیده‌تر است. یک پرنده ممکن است هم حشره بخورد و هم دانه؛ و یک روباه هم موش بخورد و هم میوه. به این رابطه‌ی پیچیده‌تر شبکه غذایی می‌گویند که در آن مصرف‌کننده‌ها می‌توانند در چند زنجیره مختلف حضور داشته باشند.

از باغچه خانه تا بدن ما: مثال‌هایی از زندگی روزمره

مصرف‌کننده‌ها همه‌جا هستند! بیایید نگاهی به اطراف خود بیندازیم:

• در حیاط مدرسه: مورچه‌هایی که روی یک تکه بیسکویت ریخته شده جمع شده‌اند، همه‌چیزخوار هستند. پرنده‌ای که کرم خاکی را از زمین می‌قاپد، یک گوشت‌خوار است. حتی آن قارچ کوچکی که روی پوست موز افتاده در سطل زباله رشد کرده، یک تجزیه‌کننده است که در حال بازیافت مواد است.

• در وعده‌ی غذایی: وقتی یک ساندویچ مرغ می‌خورید، در نقش یک مصرف‌کننده‌ی همه‌چیزخوار ظاهر شده‌اید. نان (از گندم که تولیدکننده است)، مرغ (که خودش ذرت یا دانه خورده بوده) و سبزیجات را مصرف می‌کنید. انرژی موجود در غذای شما، در نهایت از خورشید و از طریق زنجیره‌های غذایی مختلف به بدن شما رسیده است.

• در کشاورزی: کشاورزان مدام با مصرف‌کننده‌ها درگیرند. ملخ‌هایی که به مزرعه حمله می‌کنند، مصرف‌کننده‌های گیاه‌خوار مضر هستند. اما کفشدوزک‌هایی که شته‌ها (آفت گیاهان) را می‌خورند، مصرف‌کننده‌های گوشت‌خوار مفیدی هستند که به کشاورز کمک می‌کنند.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ مصرف‌کننده (Consumer): معادل هتروتروف (Heterotroph). به موجوداتی گفته می‌شود که برای تأمین انرژی و مواد آلی مورد نیاز خود، به خوردن دیگر موجودات زنده یا بقایای آن‌ها وابسته هستند.
² مواد آلی (Organic Compounds): موادی که اساساً از کربن و هیدروژن تشکیل شده‌اند و معمولاً در بدن موجودات زنده ساخته می‌شوند؛ مانند قندها، چربی‌ها و پروتئین‌ها.
³ کلروفیل (Chlorophyll): رنگدانه‌ی سبزی در برگ گیاهان که نور خورشید را برای فرایند فتوسنتز جذب می‌کند.
⁴ تولیدکننده (Producer): معادل اتوتروف (Autotroph). موجوداتی (عمدتاً گیاهان سبز) که می‌توانند با استفاده از انرژی نور خورشید، مواد آلی را از مواد معدنی بسازند.