انگل: مهمان ناخواندهای که زندگی را دشوار میکند
انگل چیست و چگونه زندگی میکند؟
فرض کنید مهمانی بدون دعوت به خانه شما بیاید، از یخچال شما غذا بخورد، در تخت شما بخوابد و حتی وسایل شما را خراب کند، اما هیچ کمکی به شما نکند! انگل دقیقاً چنین موجودی است. انگلها تنوع زیادی دارند؛ از کرمهای ریزی که با چشم دیده نمیشوند تا حشراتی مثل کک و کنه. آنها برای زنده ماندن و تولیدمثل به یک میزبان نیاز دارند. این میزبان میتواند یک انسان، یک سگ، گربه، پرنده یا حتی یک گیاه باشد.
انواع اصلی انگلها: درونی و بیرونی
انگلها را بر اساس محل زندگیشان به دو دستهٔ بزرگ تقسیمبندی میکنیم. درک این تقسیمبندی، قدم اول برای شناخت آنهاست.
| نوع انگل | محل زندگی | مثالهای آشنا | آسیب اصلی |
|---|---|---|---|
| انگلهای درونی (Endoparasites) | داخل بدن میزبان (روده، خون، کبد و...) | کرم کدو، کرم آسکاریس، انگل مالاریا | دزدیدن مواد غذایی، آسیب به اندامها، کمخونی، ضعف |
| انگلهای بیرونی (Ectoparasites) | روی سطح بدن میزبان (پوست، مو، پر) | کک، شپش، کنه، ساس | خونخواری، خارش، ناقل بیماری |
انگلها در اطراف ما: از حیوان خانگی تا غذای نپخته
شاید فکر کنید انگل فقط در کتابهای علوم وجود دارد، اما آنها در محیط اطراف ما هستند. مثال ملموس وقتی سگ یا گربهٔ خانگی خود را برای معاینه نزد دامپزشک میبرید، یکی از کارهای رایج دادن قرص کرمکش است. این قرص برای از بین بردن انگلهای درونی مانند کرمهای لولهای است که ممکن است حیوان از محیط بگیرد.
یا وقتی معلم بهداشت دربارهٔ شپش سر هشدار میدهد، در مورد یک انگل بیرونی صحبت میکند که از خون پوست سر تغذیه میکند و به راحتی از طریق تماس نزدیک سر یا استفادهٔ مشترک از کلاه و شانه منتقل میشود.
یکی از راههای مهم ورود انگلهای درونی به بدن انسان، مصرف گوشت نپخته یا آب و سبزی آلوده است. مثلاً کرم کدو میتواند در گوشت گاو آلوده وجود داشته باشد و اگر گوشت به خوبی پخته نشود، این کرم به رودهٔ انسان منتقل شده و در آنجا رشد میکند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: خیر. تعریف علمی انگل معمولاً شامل جانداران چندسلولی مانند کرمها و حشرات میشود. باکتریها و ویروسها که موجودات ریزی هستند، معمولاً «عامل بیماریزا»3 نامیده میشوند. هر دوی آنها میتوانند مانند انگل به میزبان وابسته و آسیب بزنند، اما در دستهبندی زیستشناسی، در گروه جداگانهای قرار میگیرند.
پاسخ: خیر. در بسیاری از موارد، انگلها نمیخواهند میزبان خود را بکشند، زیرا با مرگ میزبان، منبع غذایی و خانهٔ خود را از دست میدهند. آنها ترجیح میدهند برای مدت طولانی به صورت ضعیفکننده در بدن میزبان زندگی کنند. البته اگر تعداد انگلها خیلی زیاد شود یا میزبان ضعیف باشد، ممکن است منجر به بیماری شدید یا مرگ شود.
پاسخ: راهکارهای ساده اما مؤثر عبارتند از: شستن صحیح دستها قبل از خوردن غذا، پختن کامل گوشت و شستن میوه و سبزیجات با دقت. برای پیشگیری از انگلهای بیرونی مانند شپش، رعایت بهداشت شخصی و عدم استفادهٔ مشترک از شانه، کلاه و حوله مهم است. همچنین معاینه و درمان منظم حیوانات خانگی توسط دامپزشک ضروری است.
پاورقی
1انگل (Parasite): به موجود زندهای گفته میشود که برای تأمین غذا یا محل زندگی، به صورت موقت یا دائم در سطح خارجی یا داخلی بدن موجود زندهٔ دیگری (میزبان) زندگی میکند و اغلب آسیبزننده است.
2میزبان (Host): موجود زندهای که انگل بر روی یا درون آن زندگی میکند و منبع تغذیه و محل زندگی انگل است.
3عامل بیماریزا (Pathogen): به هر عاملی (مثل باکتری، ویروس، قارچ یا انگل) که بتواند باعث ایجاد بیماری در میزبان شود، گفته میشود.
