بیمهرگان دریازی: غولهای کوچک و رنگارنگ دریا
دستهبندی بیمهرگان دریازی: از نرمتنان تا خارداران
برای درک بهتر این دنیای گسترده، دانشمندان بیمهرگان دریازی را بر اساس ویژگیهای بدنشان در چند گروه اصلی قرار دادهاند. این دستهبندی مثل دستهبندی کتابها در کتابخانه به ما کمک میکند تا آنها را بهتر بشناسیم.
| نام گروه | ویژگیهای کلیدی | مثالهای آشنا |
|---|---|---|
| نرمتنان4 | بدنی نرم دارند که اغلب با یک صدف محافظت میشود. یک پا برای حرکت یا چسبیدن دارند. | صدفهای خوراکی (صدف، حلزون، هشتپا، ماهی مرکب) |
| بندپایان5 دریازی | بدنی بندبند و اسکلت خارجی سخت دارند. مانند حشرات خشکی، اما در دریا زندگی میکنند. | خرچنگ، میگو، شاهمیگو، کک آبی |
| گروه مرجانها و عروسهای دریایی | بدنی نرم و چترماند دارند. در لبهی بازوها سلولهای گزنده دارند. برخی ثابت و برخی شناورند. | عروس دریایی، شقایق دریایی، مرجان (سنگواره) |
| خارداران6 | بدنی با ساختار تقارن شعاعی و پوستی خاردار دارند. سیستم آبدیسان7 برای حرکت دارند. | ستاره دریایی، توتیای دریایی، خیار دریایی، لاله دریایی |
| اسفنجها8 | سادهترین ساختار را دارند. سوراخهای زیادی روی بدنشان برای عبور آب و تصفیهی غذا وجود دارد. | همان اسفنجهای طبیعی که ممکن است در حمام استفاده کرده باشید! |
نقش حیاتی در اکوسیستم: تصفیهکنندگان و معماران دریا
بیمهرگان دریازی فقط موجودات عجیب و غریبی برای تماشا نیستند. آنها کارگران خستگیناپذیر طبیعت هستند. مثلاً اسفنجها و صدفهای خاصی مثل «صدف چروک» با فیلتر کردن مقادیر زیاد آب، آن را تمیز و زلال نگه میدارند. این کار دقیقاً شبیه به کار فیلتر تصفیهی آکواریوم است، اما در مقیاسی بسیار بزرگتر! از طرفی، مرجانها با ساختن اسکلتهای سخت خود، آشیانهای امن برای هزاران ماهی و آبزی کوچک فراهم میکنند. این زیستگاهها که «تپههای مرجانی» نامیده میشوند، مهد کودک اقیانوس هستند.
از دریا تا سفره: بیمهرگان در زندگی روزمره
شاید متوجه نباشید، اما ردپای بیمهرگان دریازی در زندگی روزمرهی ما کاملاً مشهود است. بارزترین مثال، سفرهی غذای ماست. میگو، خرچنگ، صدف و ماهی مرکب از غذاهای لذیذ و پرپروتئین دریایی هستند. اما فراتر از غذا، از اسکلت خردشدهی برخی مرجانها و جلبکهای دریایی در تولید خمیردندان برای ایجاد خاصیت سایندگی ملایم استفاده میشود. حتی در گذشته، از اسفنجهای طبیعی برای شستوشو استفاده میکردند. امروزه دانشمندان در حال مطالعهی سم عروسهای دریایی و نرمتنان هستند تا شاید داروهای جدیدی برای بیماریها بسازند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: خیر. این یک اشتباه رایج است. ستاره دریایی یک بیمهره از گروه خارداران است. اما ماهی ستارهای یک مهرهدار است، یعنی اسکلت داخلی و ستون فقرات دارد و در دستهی ماهیها قرار میگیرد. شکل بدن آنها ممکن است کمی شبیه به هم باشد، ولی از نظر خانوادهی جانوری کاملاً متفاوت هستند.
پاسخ: مرجانها (به ویژه گونههای سازندهی صخره) موجودات زندهای هستند که در کلونیهای بزرگ زندگی میکنند. هر مرجان کوچک (پولیپ) برای محافظت از خود، یک پوستهی سخت از جنس $CaCO_3$ (کلسیم کربنات) میسازد. پس از مرگ پولیپ، این اسکلت سخت باقی میماند. آن چه ما به عنوان صخره یا سنگ مرجانی میبینیم، در واقع انباشتی از میلیونها اسکلت سخت این جانوران در طول صدها سال است.
پاسخ: زیرا مغز و سیستم عصبی پیچیدهای نسبت به سایر بیمهرگان دارند. هشتپاها توانایی حل پازل، بازکردن درب ظرف و حتی استتار فوقالعاده سریع با تغییر رنگ و بافت پوست خود را دارند. این نشان میدهد که هوش فقط محدود به جانوران مهرهدار نیست.
پاورقی
1بیمهره (Invertebrate): جانوری که ستون مهره یا اسکلت داخلی غضروفی/استخوانی ندارد.
2عروس دریایی (Jellyfish): از گروه کنیداریاها، دارای بدنی ژلهای و بازوهای گزنده.
3مرجان (Coral): جانور کوچکی از گروه کنیداریاها که اغلب کلونی زندگی کرده و اسکلت سخت آهکی میسازد.
4نرمتن (Mollusk): گروه بزرگی از بیمهرگان با بدنی نرم و معمولاً دارای صدف. Mollusca
5بندپا (Arthropod): جانورانی با اسکلت خارجی سخت و بدن و پاهای بندبند. Arthropoda
6خاردار (Echinoderm): جانورانی دریازی با پوست خاردار و سیستم حرکت آبدیسان. Echinodermata
7سیستم آبدیسان (Water Vascular System): شبکهای از مجاری پر از آب که برای حرکت، تنفس و گرفتن غذا در خارداران استفاده میشود.
8اسفنج (Sponge): سادهترین گروه از جانوران چندسلولی با بدن پر از منفذ. Porifera
