انتقال منحنی عرضه: وقتی کل خط جابهجا میشود
عرضه چیست و منحنی آن چگونه رسم میشود؟
قبل از پرداختن به انتقال، باید خود مفهوم عرضه را بشناسیم. عرضه4 مقدار کالا یا خدمتی است که تولیدکنندگان حاضرند و میتوانند در یک قیمت مشخص و در یک دوره زمانی معین به بازار بیاورند. رابطه بین قیمت و مقدار عرضه شده را معمولاً با یک منحنی عرضه5 نشان میدهیم که در نمودار، قیمت را روی محور عمودی و مقدار را روی محور افقی میگذاریم.
این منحنی در حالت عادی صعودی است. یعنی با افزایش قیمت، مقدار عرضه شده هم افزایش مییابد. چرا؟ چون با بالا رفتن قیمت، فروش کالا برای تولیدکننده سودآورتر میشود و انگیزه بیشتری برای تولید و عرضه پیدا میکند. به حرکت روی این منحنی ثابت، تغییر در مقدار عرضه6 میگوییم که فقط و فقط به دلیل تغییر در قیمت خود کالا رخ میدهد.
تفاوت کلیدی: حرکت روی منحنی در مقابل جابهجایی خود منحنی
این تفاوت، قلب موضوع است و باید آن را دقیق درک کرد.
| ویژگی | تغییر در مقدار عرضه (حرکت روی منحنی) | تغییر در عرضه (انتقال منحنی) |
|---|---|---|
| علت | تغییر در قیمت خود کالا | تغییر در عوامل غیرقیمتی (عوامل مؤثر بر هزینه یا انگیزه تولید) |
| نمودار | از یک نقطه به نقطه دیگر روی همان منحنی ثابت حرکت میکنیم. | کل منحنی به راست (افزایش) یا چپ (کاهش) منتقل میشود. |
| مثال | افزایش قیمت پرتقال باعث میشود کشاورزان پرتقال بیشتری به بازار بفرستند. | کشف یک روش جدید آبیاری، هزینه کشت پرتقال را کاهش میدهد و در هر قیمتی، مقدار بیشتری پرتقال عرضه میشود. |
عوامل مؤثر بر انتقال منحنی عرضه (عوامل غیرقیمتی)
این عوامل میتوانند هزینههای تولید یا انگیزه تولیدکنندگان را تغییر دهند و باعث جابهجایی کل منحنی شوند. مهمترین آنها عبارتند از:
| عامل | توضیح | اثر بر منحنی عرضه |
|---|---|---|
| قیمت نهادهها و عوامل تولید3 (مواد اولیه، دستمزد، اجاره) | اگر هزینههای تولید افزایش یابد، سوددهی کاهش مییابد. | کاهش عرضه (انتقال به چپ) |
| پیشرفت فناوری | روشهای تولید کارآمدتر، هزینه را کاهش میدهند. | افزایش عرضه (انتقال به راست) |
| تعداد تولیدکنندگان | ورود شرکتهای جدید به بازار، عرضه کل را زیاد میکند. | افزایش عرضه |
| انتظارات تولیدکنندگان | اگر انتظار افزایش قیمت در آینده را داشته باشند، ممکن است عرضه فعلی را کم کنند تا بعداً بفروشند. | کاهش عرضه (موقت) |
| قوانین و سیاستهای دولت (مانند مالیات و یارانه) | مالیات هزینه را افزایش و یارانه آن را کاهش میدهد. |
مالیات: کاهش عرضه یارانه: افزایش عرضه |
| شرایط طبیعی و آب و هوا (برای محصولات کشاورزی) | سیل، خشکسالی یا یک فصل رویش خوب. |
فصل خوب: افزایش عرضه بلایای طبیعی: کاهش عرضه |
تحلیل یک مثال ملموس: بازار دوچرخه
فرض کنید منحنی عرضه دوچرخه در کشوری به شکل $S_0$ است. حالا ببینیم وقایع مختلف چگونه این منحنی را جابهجا میکنند:
رویداد اول (افزایش عرضه): دولت به منظور تشویق حمل و نقل پاک، به کارخانههای دوچرخهسازی یارانه میدهد. این یارانه عملاً هزینه تولید هر دوچرخه را کاهش میدهد. حالا در هر قیمت مشخص، تولیدکنندگان حاضرند دوچرخههای بیشتری تولید و عرضه کنند زیرا سود بیشتری میبرند. در نمودار، این به معنای انتقال کل منحنی عرضه از $S_0$ به $S_1$ به سمت راست است.
رویداد دوم (کاهش عرضه): قیمت جهانی فولاد (یک نهاده مهم) به شدت افزایش مییابد. این باعث میشود هزینه ساخت چرخ و بدنه دوچرخه بیشتر شود. حالا در هر قیمت مشخص، سود تولیدکننده کمتر شده یا حتی ممکن است ضرر دهد. بنابراین آنها ترجیح میدهند دوچرخه کمتری تولید کنند. در نمودار، این به معنای انتقال کل منحنی عرضه از $S_0$ به $S_2$ به سمت چپ است.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: خیر، نه به صورت مستقیم و آنی. افزایش تقاضا ابتدا باعث حرکت روی منحنی عرضه میشود (تغییر در مقدار عرضه). زیرا قیمت بالاتر، انگیزه تولیدکنندگان حاضر در بازار را برای عرضه بیشتر افزایش میدهد. اما برای اینکه خود منحنی عرضه جابهجا شود (تغییر در عرضه)، باید یکی از آن عوامل غیرقیمتی که گفتیم رخ دهد. البته در بلندمدت، سود بالای ناشی از افزایش تقاضا ممکن باعث جذب تولیدکنندگان جدید و انتقال منحنی عرضه به راست شود، اما این دو مفهوم در اقتصاد مجزا هستند.
پاسخ: لزوماً نه. بهبود کیفیت که هزینهای در بر نداشته باشد، معمولاً به عنوان یک عامل مؤثر بر تقاضا در نظر گرفته میشود (مردم کالای باکیفیتتر را بیشتر میخواهند). اما اگر بهبود کیفیت مستلزم هزینه بیشتر برای مواد اولیه یا نیروی کار متخصص باشد، در واقع قیمت نهادهها افزایش یافته و میتواند منحنی عرضه را به چپ منتقل کند (کاهش عرضه به دلیل افزایش هزینه).
پاسخ: یک قانون ساده: به ازای یک قیمت ثابت، اگر مقدار عرضه شده بیشتر شود، منحنی به راست رفته (افزایش عرضه). اگر به ازای همان قیمت، مقدار عرضه شده کمتر شود، منحنی به چپ رفته (کاهش عرضه). مثلاً در قیمت 1000 تومان، اگر قبلاً 50 واحد و اکنون 70 واحد عرضه شود، منحنی به راست منتقل شده است.
پاورقی
1تغییر در عرضه (Change in Supply): به جابهجایی کامل منحنی عرضه به دلیل تغییر در عوامل غیرقیمتی گفته میشود.
2انتقال منحنی عرضه (Shift of the Supply Curve): معادل گرافیکی "تغییر در عرضه".
3قیمت نهادهها (Input Prices): هزینههای عوامل تولید مانند مواد خام، دستمزد کارگران، اجاره ماشینآلات و زمین.
4عرضه (Supply): رابطه بین قیمت یک کالا و مقداری از آن که تولیدکنندگان مایل و قادر به فروش هستند.
5منحنی عرضه (Supply Curve): نمایش گرافیکی تابع عرضه.
6تغییر در مقدار عرضه (Change in Quantity Supplied): حرکت از یک نقطه به نقطه دیگر روی یک منحنی عرضه ثابت، صرفاً به دلیل تغییر در قیمت خود کالا.
