کویر لوت: نگین زمین‌شناسی ایران
موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های کلی
کویر لوت در بخش شرقی فلات ایران قرار دارد و مساحتی حدود 51,800 کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد. این بیابان از شمال به دشت خراسان، از شرق به مرز پاکستان و افغانستان، از غرب به دشت کرمان و از جنوب به جلگهٔ جازموریان محدود می‌شود.
| ویژگی | توضیح | مقدار یا مثال |
|---|---|---|
| مساحت | وسعت تقریبی | 51,800 کیلومتر مربع |
| بالاترین دمای ثبت شده | داغ‌ترین نقطهٔ سطح زمین توسط ناسا4 | 80.3 درجه سلسیوس (در سال 2005) |
| میانگین بارش سالانه | میزان بسیار کم بارندگی | کمتر از 30 میلی‌متر |
| پدیده‌های شاخص | مناظر طبیعی بی‌نظیر | کلوت‌ها، نبکاها، ریگ یلان |
پدیده‌های زمین‌شناسی شگفت‌انگیز لوت
کویر لوت گالری زنده‌ای از فرآیندهای زمین‌شناسی است. باد و آب طی میلیون‌ها سال، این منطقه را به شکل‌های عجیبی درآورده‌اند. برای درک این پدیده‌ها، می‌توانیم از یک آزمایش ساده استفاده کنیم: اگر روی ماسه‌های مرطوب ساحل باد بوزد، شیارهای کوچکی ایجاد می‌شود. در کویر لوت، این فرآیند در مقیاسی بسیار بزرگ‌تر رخ داده است.
کلوت‌ها (Yardangs): این اشکال که به "شهر ارواح" نیز معروف هستند، برجستگی‌های طویل و موازی هستند که در اثر فرسایش بادی ایجاد شده‌اند. بادهای 120 روزهٔ سیستان با سرعت بالا، مانند یک سمبادهٔ طبیعی، سنگ‌های نرم را می‌تراشند و شیارهای عمیق ایجاد می‌کنند. بلندترین کلوت‌های جهان با ارتفاع بیش از 150 متر در لوت قرار دارند.
نبکاها (Nebkhas): این پدیده که به "تل‌های گیاهی" نیز شناخته می‌شود، زمانی تشکیل می‌شود که یک گیاه در برابر حرکت ماسه‌ها مقاومت می‌کند و ماسه‌ها در پشت آن انباشته می‌شوند. این فرآیند شبیه به زمانی است که برف پشت یک مانع جمع می‌شود. نبکاها نشان می‌دهند که حتی در سخت‌ترین شرایط، زندگی می‌تواند وجود داشته باشد.
داغ‌ترین نقطهٔ زمین چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
ماهواره‌های ناسا مانند آکوا5 و ترا6، با استفاده از حسگرهای مادون قرمز، دمای سطح زمین را اندازه‌گیری می‌کنند. این حسگرها تشعشعات گرمایی ساطع شده از زمین را دریافت می‌کنند. در کویر لوت، به دلیل عدم وجود پوشش گیاهی و ابر، زمین گرمای خورشید را به راحتی جذب و ساطع می‌کند. برای درک این موضوع، می‌توانید یک سنگ تیره و یک سنگ روشن را در یک روز آفتابی لمس کنید. سنگ تیره گرم‌تر است زیرا انرژی بیشتری جذب می‌کند.
| مکان | بیشینه دمای سطح (سلسیوس) | وضعیت |
|---|---|---|
| دشت لوت (ایران) | 80.3 | داغ‌ترین |
| دشت فرح (ایران) | 78.2 | بسیار داغ |
| درهٔ مرگ (ایالات متحده) | 56.7 | داغ |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. اگرچه شرایط بسیار سخت است، اما گونه‌های سازگاری مانند مارمولک‌های بیابانی، روباه شنی، انواع خزندگان و حتی گیاهان مقاوم مانند درمنه7 و تاغ8 در حاشیهٔ کویر زندگی می‌کنند. این جانداران با روش‌هایی مانند فعالیت در شب و زندگی در زیر زمین، خود را با محیط تطبیق داده‌اند.
اغلب این دو کلمه به جای هم استفاده می‌شوند، اما تفاوت ظریفی دارند. بیابان به منطقه‌ای با بارش بسیار کم (معمولاً کمتر از 250 میلی‌متر در سال) گفته می‌شود. کویر نوعی از بیابان است که سطح آن از نمک پوشیده شده و معمولاً در کف حوضه‌های داخلی خشک تشکیل می‌شود. بنابراین، همهٔ کویرها بیابان هستند، اما همهٔ بیابان‌ها لزوماً کویر نیستند.
دو دلیل اصلی وجود دارد: اول، قرارگیری در "سایهٔ باران"9 کوه‌های مرتفع مانند البرز و زاگرس که ابرهای باران‌زا را مسدود می‌کنند. دوم، دوری از منابع رطوبتی مانند اقیانوس‌ها. این ترکیب باعث شده که لوت یکی از خشک‌ترین نقاط کرهٔ زمین باشد.
پاورقی
1 کویر لوت (Lut Desert) - یک بیابان نمکی بزرگ در ایران.
2 کلوت (Yardang) - اشکال کشیده و برآمده‌ای که در اثر فرسایش بادی ایجاد می‌شوند.
3 نبکا (Nebkha) - تپه‌های ماسه‌ای که در اطراف گیاهان تشکیل می‌شوند.
4 ناسا (NASA) - سازمان ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده آمریکا.
5 آکوا (Aqua) - یک ماهوارهٔ علمی پژوهشی ناسا برای مطالعهٔ چرخهٔ آب زمین.
6 ترا (Terra) - یک ماهوارهٔ پژوهشی ناسا برای مطالعهٔ محیط زیست زمین.
7 درمنه (Artemisia) - یک سرده از گیاهان گلدار مقاوم به خشکی.
8 تاغ (Haloxylon) - درختچه‌ای مقاوم به شوری و خشکی که در تثبیت شن‌های روان نقش دارد.
9 سایهٔ باران (Rain Shadow) - پدیده‌ای که در آن یک سوی کوه خشک و سوی دیگر آن مرطوب است.
10 یونسکو (UNESCO) - سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد.
