راهنمای کامل خط و زبان فارسی برای والدین پایه اول
شناخت ویژگی‌های خط فارسی برای کمک به نوآموزان
این مقاله به والدین کمک می‌کند با ویژگی‌های خط فارسی، حروف، صداها و قواعد نام‌گذاری آن‌ها آشنا شوند تا بتوانند در یادگیری خواندن و نوشتن به دانش‌آموزان پایه اول دبستان کمک مؤثری کنند.
ویژگی‌های اصلی خط فارسی
خط فارسی دارای 33 حرف (نشانه یا شکل) می‌باشد: ء_ الف_ ب_ پ_ ت_ ث_ ج_ چ_ ح_ خ_ د_ ذ_ ر_ ز_ ژ_ س_ ش_ ص_ ض_ ط_ ظ_ ع_ غ_ ف_ ق_ ک_ گ_ ل_ م_ ن_ و_ ھ _ی.
زبان فارسی معیار دارای 29 صدا (آوا) است: سه مصوّت کوتاه (-َ -ِ -ُ) و سه مصوّت بلند (آ_ اﯾ _ او) و 23 صامت: (ب _ پ _ (ت =ط)- (ث = س = ص )_ ج _ چ _(ح = ه) _ خ _ د_ (ذ= ز=ض =ظ) _ ر _ ژ _ ش _ (ع = ء)_ (غ =ق) _ ف _ ک _ گ _ ل _ م _ ن _ و _ ی).
دسته‌بندی حروف از نظر رابطه شکل و صدا
| دسته |
ویژگی |
حروف |
| 1 |
حروفی که هر کدام فقط یک صدا دارند |
ب _ پ _ ج _ چ _ خ _ د _ ر _ ژ _ ش _ ف _ ک _ گ _ ل _ م _ ن |
| 2 |
حروفی که چند شکل از آن‌ها صدای یکسانی دارند |
(ت=ط) _ (ث=س=ص) _ (ح=ه) _ (ذ=ز=ض=ظ) _ (ع=ء) _ (غ=ق) |
| 3 |
حروفی که هر یک در مقابل چند صدا قرار می‌گیرند |
و _ ه _ ی |
حروف چندصدا و مثال‌های آن‌ها
| حرف |
مثال |
نوع صدا |
| و |
گاو، ورزش |
صدای صامت «و» (v) |
| دود، گردو |
صدای مصوّت «او» (u) |
| خوش، خود |
صدای مصوّت «اُ» (o) |
| نو، جو |
صدای مصوّت «او» (ow) |
| خویش، خواهش |
صدایی ندارد |
| ه |
مَه، نُه، کوه، ماه |
صدای صامت «ﻪه = ھ» |
| خاﻧﻪ، ناﻣﻪ، کوزه، میوه |
صدای مصوّت «ﻪﻩ = اِ» |
| ی |
سیب، قوری، سینی |
صدای مصوّت «ﯿ ی = اﯾ» |
| یک، سایه، چای |
صدای صامت «ﯾ ی = یِ» |
نکته مهم: هر بخش از کلمه همیشه دارای یک مصوّت است و این مصوّت یا صدای اول یا صدای دوم بخش است. در زبان فارسی، مصوت‌ها هرگز در آغاز کلمه و بخش قرار نمی‌گیرند و همیشه مصوّت‌ها صدای دوم بخش هستند. آنچه در آغاز بخش و کلمه به عنوان مصوت می‌بینیم (اب، انار، انسان، او، امید، ایران) در واقع همزه (ء = ا) است.
نام‌گذاری مصوّت‌ها (حروف صدادار، حرکات)
| نوع مصوّت |
شکل اول |
شکل غیر اول |
مثال |
| اَ (دو شکلی) |
اَ اول |
-َ غیر اول |
انار - در |
| اُ (دو شکلی) |
اُ اول |
-ُ غیر اول |
اتاق - بز |
| آ (دو شکلی) |
آ اول |
ا غیر اول |
آب - بار |
| او (دو شکلی) |
او اول |
و غیر اول |
او - جارو |
| نوع مصوّت |
شکل اول |
شکل غیر اول |
آخر چسبان |
آخر تنها |
مثال |
| اِ (چهار شکلی) |
اِ اول |
- غیر اول |
ﻪ |
ه |
امام - دل - خانه - کوزه |
| ای (چهار شکلی) |
اﻳ اول |
ﻳ وسط |
ی |
ای |
ایران - سیب - بازی - خانه‌ای |
نام‌گذاری صامت‌ها (حروف بی‌صدا)
| دسته |
ویژگی |
حروف |
| الف: یک شکلی‌ها |
در هر جای کلمه به همین شکل نوشته می‌شوند |
د _ ذ _ ر _ ز _ ژ _ ط _ ظ _ و |
| ب: دو شکلی‌ها |
دارای شکل «آخر» و «غیر آخر» |
ﺑب _ ﭘپ _ ﺗت _ ﺛث _ ﺟج _ ﭼچ _ ﺣح _ ﺧخ _ ﺳس _ ﺷش _ ﺻص _ ﺿض _ ﻓ ف _ ﻗ ق _ ﻛک _ ﮔگ _ ﻟ ل _ ﻣم _ ﻧ ن _ ﻳی |
| پ: چهار شکلی‌ها |
دارای چهار شکل مختلف |
ع، غ، ھ |
حروف چهار شکلی
| حرف |
غیر آخر |
وسط |
آخر چسبان |
آخر تنها |
| ع |
ﻋ |
ﻌ |
ﻊ |
ع |
| غ |
ﻏ |
ﻐ |
ﻎ |
غ |
| ھ |
ﻫ |
ﻬ |
ﻪ «ﻪ» |
ه |
