تغییر شیمیایی: تغییری که در آن نوع ماده تغییر می‌کند و مادهٔ جدیدی به‌وجود می‌آید.

تغییر شیمیایی: وقتی مواد دگرگون می‌شوند

تغییر شیمیایی چیست؟

فرض کنید یک تکه کاغذ را آتش می‌زنید. پس از سوختن، دیگر آن کاغذ سفید و صاف اولیه را ندارید، بلکه ماده‌ای تیره و شکننده به نام خاکستر به جا مانده است. این یک تغییر شیمیایی^۱ است. در این تغییر، پیوندهای بین اتم‌های ماده‌ی اولیه می‌شکند و اتم‌ها دوباره به روشی جدید کنار هم قرار می‌گیرند و در نهایت ماده یا موادی جدید با ویژگی‌های کاملاً متفاوت به وجود می‌آورند.

برای درک بهتر، یک کیک را در نظر بگیرید. مواد اولیه مانند آرد، تخم مرغ و شکر هر کدام ویژگی‌های خود را دارند. اما پس از پختن در فر، این مواد با هم ترکیب می‌شوند و یک ماده‌ی جدید و خوشمزه به نام کیک ایجاد می‌کنند که دیگر نمی‌توان آن را به آرد و تخم مرغ اولیه تبدیل کرد.

تفاوت تغییر شیمیایی و فیزیکی

همه‌ی تغییرات در اطراف ما شیمیایی نیستند. بسیاری از آن‌ها فقط تغییر فیزیکی^۲ هستند. در تغییر فیزیکی، فقط شکل، اندازه یا حالت فیزیکی ماده تغییر می‌کند، اما ماهیت و جنس آن همان ماده‌ی اولیه باقی می‌ماند.

نشانه‌های شناسایی یک تغییر شیمیایی

چگونه می‌توانیم بفهمیم یک تغییر شیمیایی رخ داده است؟ معمولاً یک یا چند نشانه‌ی زیر مشاهده می‌شود:

• تولید گرما یا نور: مانند گرمایی که از سوختن چوب در شومینه حس می‌کنید یا نوری که از یک کبریت روشن ساطع می‌شود.
• تولید گاز: وقتی جوش شیرین را با سرکه مخلوط می‌کنید، حباب‌های گاز دی‌اکسید کربن تولید می‌شود. این یک تغییر شیمیایی است.
• تغییر رنگ: قهوه‌ای شدن یک سیب پس از برش خوردن و ماندن در هوا.
• تشکیل رسوب: تشکیل مواد جامد در کف ظرف هنگام مخلوط کردن دو مایع.

تغییرات شیمیایی در آشپزخانه و طبیعت

تغییرات شیمیایی همه‌جا هستند! در آشپزخانه وقتی نان را در توستر برشته می‌کنید، یک تغییر شیمیایی رخ می‌دهد و رنگ و مزه‌ی نان تغییر می‌کند. وقتی یک میوه می‌رسد، تغییرات شیمیایی درون آن باعث شیرین‌تر شدن و نرم‌تر شدن آن می‌شود. حتی نفس کشیدن شما نیز شامل یک تغییر شیمیایی مهم است: اکسیژنی که تنفس می‌کنید در بدن با مواد غذایی ترکیب می‌شود تا انرژی تولید کند.

در طبیعت، پوسیدن برگ درختان روی زمین یک تغییر شیمیایی است که توسط باکتری‌ها و قارچ‌ها انجام می‌شود و مواد مغذی را به خاک بازمی‌گرداند. زنگ زدن آهن نیز یک تغییر شیمیایی آهسته است که در آن آهن با اکسیژن و رطوبت هوا ترکیب شده و اکسید آهن یا زنگ آهن تشکیل می‌دهد.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱تغییر شیمیایی (Chemical Change): تغییراتی که در آن ماهیت و هویت ماده تغییر می‌کند و ماده یا مواد جدیدی با خواص فیزیکی و شیمیایی متفاوت تشکیل می‌شود.
^۲تغییر فیزیکی (Physical Change): تغییراتی که در آن هویت شیمیایی ماده حفظ می‌شود و تنها شکل، اندازه یا حالت فیزیکی آن (جامد، مایع، گاز) تغییر می‌کند.