گروه اسمی و وابسته‌های پیشین
بررسی ساختار گروه اسمی و انواع وابسته‌های پیشین در زبان فارسی
این مقاله به معرفی گروه اسمی، نقش‌های آن در جمله و انواع وابسته‌های پیشین شامل صفت اشاره، پرسشی، تعجبی، مبهم، شمارشی و عالی می‌پردازد و با ارائه مثال‌های متعدد، درک مطلب را تسهیل می‌کند.
گروه اسمی و نقش‌های آن
به تعداد نقش‌هایی که در جمله داریم، از قبیل نهاد، مسند، مضاف‌الیه، مفعول و ...، گروه اسمی داریم که به آنها گروه اسمی نهادی، گروه اسمی مسندی، گروه اسمی مضاف‌الیه‌ای و گروه اسمی مفعولی می‌گوییم.
مثال: مادر بزرگ مهربان برای نودی کوچکش یک شال آبی بافت.
| گروه اسمی نهادی | گروه اسمی مضاف‌الیه‌ای | گروه اسمی مفعولی |
|---|---|---|
| مادر بزرگ مهربان | برای نودی کوچکش | یک شال آبی |
نکته: هر گروه اسمی حتماً یک هسته دارد و ممکن است وابسته داشته باشد یا نداشته باشد. در گروه اسمی، آوردن هسته اجباری و وجود وابسته‌ها اختیاری است.
راه‌های تشخیص هسته در گروه اسمی
معمولاً اولین اسمی که در گروه اسمی، کسره گرفته است، هسته است.
مثال: این دنیای فراخ
اگر هیچ کلمه‌ای کسره نگرفته باشد، آخرین اسم در گروه اسمی، هسته است.
مثال: همان چند کتاب
نکته: عنوان‌های «آقا» و «خانم» قبل از اسم کسره می‌گیرند اما هسته محسوب نمی‌شوند، بلکه وابستهٔ پیشین هستند. مثال: آقای احمدی غایب است.
انواع وابسته‌های پیشین
وابسته‌های پیشین شامل انواع مختلفی هستند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
1. صفت اشاره: این، آن، همین، همان، چنین، چنان، آن‌طور، این‌گونه، آن‌گونه، این‌چنین، این‌همه، آن‌همه.
مثال:این کتاب را خریدم.
نکته: اگر صفت اشاره تنها به کار رود و بعد از آن اسم نیاید، دیگر صفت محسوب نمی‌شود و ضمیر اشاره است. مثال: این را خریدم.
2. صفت پرسشی: کدام، کدامین، چند، چندمین، چه سال، چه مقدار و ...
مثال: کدام کتاب را می‌خواهی؟
نکته: صفت پرسشی «چندم» پس از اسم می‌آید. مثال: کلاس چندم هستی؟ اگر صفت پرسشی به تنهایی بیاید و بعد از آن اسمی نیاید، صفت پرسشی نیست و تبدیل به ضمیر پرسشی می‌شود. مثال: چه می‌خواهی؟
3. صفت تعجبی: چه، چه قدر
مثال: چه کلاه خوش‌بویی خریدی!
نکته: «چه» و «چه قدر» اگر به معنای تعجب به کار روند، صفت تعجبی و اگر به معنای پرسشی باشند، صفت پرسشی هستند.
4. صفت مبهم: هر، بعضی، همه، هیچ، فلان، چندین، چندان، قدری، کلی، دیگر و ...
مثال: چند کتاب خریدم. کلی راه رفتم.
نکته: «هر» همیشه صفت مبهم است. ولی بقیهٔ صفت‌های مبهم اگر بدون اسم بیایند، ضمیر مبهم هستند. گاهی صفت مبهم «چند» و «دیگر» پس از اسم می‌آیند. مثال: کتاب دیگر / گفت ایام چند روز دیگر می‌آیم.
5. صفت شمارشی:
- صفت شمارشی اصلی: یک، دو، سه و ...
- صفت شمارشی ترتیبی: اولین، دهمین، بیست‌مین و ...
مثال: سومین سال تحصیلی / هشتمین کتاب
نکته: واژگان «آخرین»، «نخستین» و «میانگین» صفت شمارشی ترتیبی هستند. اگر صفت شمارشی بدون اسم بیاید، ضمیر شمارشی محسوب می‌شود. مثال: آن دو رفتند.
6. صفت عالی: بهترین، بلندترین، زیباترین و ...
مثال: بهترین نمره را گرفتم.