داده: اطلاعات عددی که جمعآوری میشوند
داده چیست و چگونه آن را میبینیم؟
داده در واقع اطلاعاتی به شکل عدد هستند که از دنیای اطرافمان جمعآوری میکنیم. برای مثال، وقتی معلم شما نمرههای امتحان را در دفترش مینویسد، در حال جمعآوری داده است. یا وقتی شما تعداد سیبهای داخل یک جعبه را میشمارید، یک داده عددی به دست آوردهاید. این اعداد به خودی خود ممکن است معنی خاصی نداشته باشند، اما وقتی آنها را مرتب و دستهبندی کنیم، داستان جالبی برای ما تعریف میکنند.
فرض کنید میخواهید بدانید محبوبترین میوه بین دانشآموزان کلاس چیست. از هر دانشآموز میپرسید: "سیب، موز یا پرتقال؟" پاسخ هر نفر یک داده است. وقتی پاسخ همه را کنار هم میگذارید، یک مجموعه داده دارید که با بررسی آن میتوانید بفهمید کدام میوه طرفداران بیشتری دارد.
انواع دادههایی که هر روز با آنها سر و کار داریم
دادهها را میتوان به روشهای مختلفی دستهبندی کرد. یک روش ساده این است که ببینیم این دادهها چه چیزی را اندازهگیری میکنند. در زندگی روزمره، معمولاً با این نوع دادهها روبرو میشویم:
| نوع داده | توضیح | مثال |
|---|---|---|
| دادههای شمارشی | تعداد چیزهایی که میشماریم | 12 مداد در جامدادی، 25 دانشآموز در کلاس |
| دادههای اندازهگیری | مقدار چیزی که با واحد اندازهگیری میسنجیم | قد: 135 سانتیمتر، وزن: 32 کیلوگرم |
| دادههای قیمتی | بهایی که برای کالاها میپردازیم | قیمت بستنی: 5,000 تومان، قیمت کتاب: 25,000 تومان |
| دادههای رتبهای | رتبه یا درجهای که به چیزی میدهیم | نمره امتحان: 18 از 20 |
چگونه دادهها را جمعآوری و سازماندهی کنیم؟
جمعآوری دادهها اولین قدم برای کشف اطلاعات جالب است. روشهای سادهای برای این کار وجود دارد. میتوانید از مردم بپرسید (نظرسنجی)، چیزها را بشمارید (سرشماری) یا تغییرات چیزی را در طول زمان یادداشت کنید (ثبت روزانه). برای مثال، اگر بخواهید بدانید بچههای کلاس چند ساعت در روز تلویزیون نگاه میکنند، میتوانید از هر کس این سؤال را بپرسید و پاسخ آن را یادداشت کنید.
بعد از جمعآوری دادهها، نوبت به سازماندهی آنها میرسد. بهترین روش برای سازماندهی دادهها، استفاده از جدول است. جدول مانند یک خانهی مرتب برای اعداد ماست. به مثال زیر توجه کنید. فرض کنید میخواهیم تعداد حیوانات خانگی دانشآموزان یک کلاس را ثبت کنیم:
| نام دانشآموز | تعداد سگ | تعداد گربه | تعداد ماهی |
|---|---|---|---|
| علی | 1 | 0 | 3 |
| زهرا | 0 | 1 | 0 |
| پارسا | 0 | 0 | 5 |
حالا به راحتی میتوان فهمید که چند نفر سگ دارند، چند نفر گربه و چند نفر ماهی. حتی میتوانید جمع کل ماهیها را حساب کنید: $3 + 0 + 5 = 8$. این یک نتیجهگیری ساده از دادههای جمعآوری شده است!
کاربرد دادهها در زندگی واقعی
شاید فکر کنید دادهها فقط مربوط به درس و مدرسه است، اما در زندگی روزمره هم کاربردهای زیادی دارند. وقتی مادرتان برای خرید به بازار میرود، قیمت کالاها را با هم مقایسه میکند. این قیمتها داده هستند. یا وقتی پزشک قد و وزن شما را اندازه میگیرد، از این دادهها استفاده میکند تا مطمئن شود رشد شما طبیعی است.
یک مثال جالب دیگر، برنامهریزی برای یک مهمانی است. فرض کنید میخواهید برای تولدتان مهمانی بگیرید. باید بدانید چند نفر دعوت شدهاند (داده شمارشی)، هر نفر چقدر آبمیوه میخورد (داده اندازهگیری) و قیمت هر بطری آبمیوه چقدر است (داده قیمتی). با جمعآوری و سازماندهی این دادهها میتوانید دقیقاً محاسبه کنید که چقدر آبمیوه و کیک نیاز دارید و چقدر پول باید خرج کنید.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاورقی
۱داده (Data): به اطلاعات خام و واقعیات عددی گفته میشود که از مشاهده یا اندازهگیری به دست میآیند.
۲جمعآوری داده (Data Collection): فرآیند گردآوری اطلاعات از منابع مختلف برای اهداف خاص.
۳دستهبندی (Categorization): سازماندهی چیزها در گروههای مختلف بر اساس ویژگیهای مشترک.
۴جدول (Table): ساختاری متشکل از سطرها و ستونها برای نمایش منظم دادهها.