رابطه همیاری چیست؟
همیاری؛ یک بازی برد-برد
در دنیای طبیعت، گاهی موجودات زنده با هم دوست می‌شوند و به یکدیگر کمک می‌کنند. به این نوع رابطه، «همیاری» می‌گویند. در این رابطه، هر دو طرف برنده هستند و هر دو سود می‌برند. برای مثال، فکر کنید شما به دوستتان در انجام تکالیف مدرسه کمک کنید و او نیز در مقابل، در بازی به شما کمک کند. این یک رابطه همیاری ساده است!
در طبیعت، این رابطه می‌تواند بین دو گیاه، دو حیوان یا یک گیاه و یک حیوان اتفاق بیفتد. نکته جالب این است که این موجودات اغلب با هم کاملاً فرق دارند، اما یاد گرفته‌اند که با همکاری هم، زندگی بهتری داشته باشند.
انواع رابطه همیاری در طبیعت
رابطه همیاری به شکل‌های گوناگونی در طبیعت دیده می‌شود. در جدول زیر، برخی از معروف‌ترین انواع آن را با هم مرور می‌کنیم:
| نمونه | موجودات درگیر | نوع سود |
|---|---|---|
| گل و زنبور عسل | گیاه / حشره | گل: گرده‌افشانی زنبور: شهد |
| مرغ ماهیخوار و تمساح | پرنده / خزنده | مرغ: غذا (حشرات) تمساح: تمیزی دندان |
| گاو و باکتری‌های روده | پستاندار / باکتری | گاو: هضم گیاهان باکتری: خانه و غذا |
یک مثال جالب از باغ وحش طبیعت
یکی از جالب‌ترین مثال‌های رابطه همیاری، بین یک پرنده کوچک به نام «نوک‌اردکی» و یک جانور بزرگ به نام «کرگدن» است. نوک‌اردکی‌ها روی بدن کرگدن می‌نشینند و حشرات موذی و کنه‌هایی که روی پوست کرگدن هستند را می‌خورند. به این ترتیب، نوک‌اردکی یک غذای رایگان و خوشمزه به دست می‌آورد و کرگدن نیز از شر حشرات آزاردهنده خلاص می‌شود و پوستش تمیز می‌شود. این یک دوستی واقعی در طبیعت است!
این رابطه آنقدر مهم است که اگر نوک‌اردکی‌ها احساس خطر کنند و پرواز کنند، کرگدن هم هوشیار می‌شود و متوجه خطر می‌شود. یعنی این دوستی حتی به امنیت کرگدن نیز کمک می‌کند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. گاهی یک موجود از موجود دیگر سود می‌برد، اما آن یکی موجود، نه سود می‌برد و نه زیان. به این رابطه «همسفرگی»۵ می‌گویند. برای مثال، وقتی گیاهی روی شاخه یک درخت بزرگ رشد می‌کند، فقط خودش سود می‌برد و به درخت بزرگ هیچ سود یا زیانی نمی‌رسد.
در این صورت، رابطه دیگر یک همیاری واقعی نیست. رابطه همیاری حتماً باید برای هر دو طرف مفید باشد. اگر یکی از آن‌ها سود نبرد، این رابطه به تدریج از بین می‌رود، زیرا موجودی که سودی نمی‌برد، انگیزه‌ای برای ادامه همکاری ندارد.
بله! انسان‌ها با حیوانات و گیاهان رابطه همیاری دارند. برای مثال، کشاورزان با کاشتن درختان، به آن‌ها کمک می‌کنند تا رشد کنند و در مقابل، درختان میوه، غذا و سایه به کشاورز می‌دهند. این یک رابطه همیاری بین انسان و گیاه است.
پاورقی
۱ رابطه همیاری (Mutualism)
۲ همزیستی (Symbiosis)
۳ تعامل (Interaction)
۴ گونه (Species)
۵ همسفرگی (Commensalism)