میکروسکوپ نوری: پنجره‌ای به دنیای کوچک‌ها
میکروسکوپ نوری چیست و چگونه کار می‌کند؟
میکروسکوپ نوری1 در واقع یک ذره‌بین بسیار قوی است. این وسیله از نور برای روشن کردن نمونه و از مجموعه‌ای از عدسی‌های شیشه‌ای برای بزرگ کردن تصویر آن استفاده می‌کند. اساس کار آن بر پایه شکست نور است؛ وقتی نور از هوا وارد شیشه می‌شود، مسیرش تغییر می‌کند و عدسی‌ها از این خاصیت برای متمرکز کردن نور و بزرگ‌نمایی تصویر بهره می‌برند.
اجزای اصلی یک میکروسکوپ نوری
برای درک بهتر، اجزای مختلف یک میکروسکوپ معمولی را می‌شناسیم. هر بخش وظیفه خاصی دارد که در کنار هم، مشاهده نمونه را ممکن می‌سازند.
| نام بخش | وظیفه |
|---|---|
| عدسی چشمی2 | عدسی که چشم شما به آن نگاه می‌کند. تصویر بزرگ‌شده توسط عدسی شیئی را بیشتر بزرگ می‌کند. |
| عدسی شیئی3 | عدسی‌هایی که نزدیک نمونه قرار دارند. اولین مرحله بزرگ‌نمایی را انجام می‌دهند. |
| صفحه4 | محیط صافی که لام5 حاوی نمونه روی آن قرار می‌گیرد. |
| پیچ‌های تنظیم | پیچ درشت برای حرکت بزرگ و پیچ ریز برای حرکت کوچک صفحه و تنظیم دقیق فوکوس. |
| منبع نور | معمولاً یک لامپ کوچک که از پایین، نمونه را روشن می‌کند. |
| دیافراگم6 | مقدار نوری که به نمونه می‌تابد را کنترل می‌کند. |
چه چیزهایی را می‌توان با میکروسکوپ نوری دید؟
میکروسکوپ نوری دنیای کاملاً جدیدی را به روی ما باز می‌کند. با آن می‌توانید سلول‌های پوست پیاز، موجودات ریز درون یک قطره آب برکه، ساختار بال پروانه یا الیاف پارچه را ببینید. برای مثال، اگر یک قطره آب حوض را زیر میکروسکوپ قرار دهید، ممکن است موجودات ریزی به نام پروتوزوئر7 یا جلبک‌های سبز را ببینید که در حال شنا کردن هستند.
چگونه از میکروسکوپ استفاده کنیم؟ (مراحل عملی)
استفاده از میکروسکوپ مانند یک ماجراجویی علمی است. برای مشاهده یک نمونه، مثلاً سلول‌های پوششی پوست پیاز، باید مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:
| گام | شرح عملی |
|---|---|
| 1 | یک لام5 تمیز بردارید و یک قطره آب در وسط آن بچکانید. |
| 2 | یک لایه نازک از پوست داخلی پیاز را جدا کرده و درون قطره آب قرار دهید. |
| 3 | یک لامل8 را به آرامی و با زاویه روی نمونه بگذارید تا حباب هوا تشکیل نشود. |
| 4 | لام را روی صفحه میکروسکوپ قرار داده و با عدسی شیئی با کمترین بزرگ‌نمایی شروع کنید. |
| 5 | با پیچ درشت، عدسی را تا نزدیک نمونه پایین بیاورید، سپس در حالی که نگاه می‌کنید، آن را آرام بالا بیاورید تا تصویر واضح شود. |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: این می‌تواند به دلایل مختلفی باشد: نور به اندازه کافی نیست، نمونه خیلی ضخیم است و نور از آن عبور نمی‌کند، عدسی ها کثیف هستند، یا فوکوس به درستی انجام نشده است. همیشه با کمترین بزرگ‌نمایی و نور کم شروع کنید.
پاسخ: بله، اما برای دیدن جزئیات ریز آن‌ها ممکن است به بزرگ‌نمایی خیلی بالا نیاز باشد. مو را می‌توانید به راحتی ببینید، اما برای دیدن دانه‌های نمک و شن، میکروسکوپ می‌تواند شکل بلوری نمک و بافت سخت شن را به شما نشان دهد.
پاسخ: میکروسکوپ نوری از نور مرئی استفاده می‌کند و می‌توان نمونه‌های زنده را با آن دید. اما میکروسکوپ الکترونی از پرتوهای الکترون استفاده می‌کند که قدرت بزرگ‌نمایی بسیار بسیار بیشتری دارد و می‌تواند جزئیات خیلی ریزتر مانند ویروس‌ها را نشان دهد، اما نمونه باید در خلاء قرار گیرد و معمولاً نمی‌توان موجودات زنده را با آن مشاهده کرد.
پاورقی
1 میکروسکوپ نوری (Light Microscope)
2 عدسی چشمی (Eyepiece Lens)
3 عدسی شیئی (Objective Lens)
4 صفحه (Stage)
5 لام (Glass Slide)
6 دیافراگم (Diaphragm)
7 پروتوزوئر (Protozoa)
8 لامل (Coverslip)