هدایت تحصیلی و راهنمای انتخاب رشته دانش آموزان پایه نهم
این راهنما با یک نگاه واقع بینانه به آیندۀ بازار کار ایران و اهمیت تناسب توان و استعداد تحصیلی دانش‌آموزان با رشته تحصیلی تهیه شده است. گزارش تجربه چند فرد موفق و ناموفق (از نظر تحصیلی) برای آشنایی شما با سرنوشت انتخاب آگاهانه یا ناآگاهانه بیان شده است. امیدواریم با مطالعۀ آن بتوانید مسیر شایسته‌ای برای رشد و تعالی خود انتخاب نمایید.
-
والدین محترم، برای انتخاب فرزندان خود ارزش قائل باشید و به نظر آنها احترام بگذارید تا خود مسیر زندگی خود را رقم بزنند....!
-
درباره مزيت يك رشته هرگز فكر باطل نكنيد و به دقت تحقيق كنيد....!
-
قبل از انتخاب رشته به توانمندي فني و تخصصي‌تان نگاه كنيد....!
-
فریب نام رشته را نخوريد....!
-
توجه داشته باشيد! مسير ادامه تحصيل در برخي رشته‌ها بسيار هموارتر است.
-
بايد مسيري را انتخاب كنيد كه هموارتر باشد و رقيبان سر سخت‌تر كمتري داشته باشيد...!
-
بايد استعداد دانش‌آموز با محتواي رشته مهارتی مورد علاقه متناسب باشد...!
انتخاب رشته تحصيلي اولين تصميم مهم در زندگي دانش آموز است، تصميمي كه با توجه به آن رشته دانشگاهي آينده، شغل و حرفه فرد تعيين مي‌شود و ارتباط مستقيمي با زندگي و سلامت روان دانش آموز دارد. لازم است به دور از خیال‌بافی، شاخه و رشتۀ مورد نظر خود را انتخاب کنید. برای این که بدانید چه شغل هایی بیشتر مورد نیاز هستند، به چند مورد زیر توجه کنید:
-
شرایط شغلی ایران و جهان در حال حاضر بیش از هر چیز به مهارت‌های فنی و تکنسینی نیاز دارد. برای انتخاب این مسیر بهتر است وارد شاخه‌های فنی و حرفه‌ای یا کار و دانش شوید.
-
در خیلی از رشته‌های مهندسی و پزشکی به اشباع نیروی کار رسیده‌ایم. بنابراین اصرار زیادی به تحصیل در رشته‌های ریاضی و تجربی نداشته باشید مگر اینکه به توانایی‌های خود ایمان داشته باشید.
-
در هر شغل یا حرفه‌ای که شما واقعاً حرفه‌ای (کار بلد) شوید، شغل و پست خوبی برای شما وجود دارد. با این دیدگاه اگر مطمئن هستید که استعداد و پشتکار شما به اندازۀ کافی است، می‌توانید با توجه به علاقۀ خود هر رشته‌ای را وارد شوید.
-
معلمان دلسوز، پزشکان متخصص، اساتید دانشگاه، مهندسین توانمند و تکنسین‌های ماهر، مدیران شرکت‌ها و مؤسسات، کشاورزی مدرن، حسابداران حرفه‌ای و فعالیت‌های هنری همیشه مورد توجه و نیاز همه جوامع و کشورهاست.
-
شغل‌های تجاری (توزیع و فروش کالا، صادرات و واردات)، شغل‌های تعمیراتی (تعمیرکار وسایل برقی و ماشین آلات)، خدماتی (جوشکاری و تراشکاری، نصب، مونتاژ و ...)، رانندگی، پیمانکاری انواع کارهای ساختمانی و صنعتی، بنایی حرفه‌ای و فعالیت‌های حوزه کامپیوتر و نرم افزار (فناوری اطلاعات و ارتباطات) حوزه‌های کاری بسیار جذاب و با درآمد خوب هستند.
استعداد (توانمندي فني و تخصصي): نخستین گام در انتخاب رشته تحصیلی شناخت و آشنایی فرد از خود (خود شناسي؛ كه يكي از مهارت‌هاي اساسي ده‌گانه در زندگي) است. هوش و استعداد، ویژگی‌های شخصیتی و جسمانی را از دیگر عوامل موثر در انتخاب رشته مي‌توان برشمرد.
ممکن است داوطلبی به رشته‌ای علاقه مند باشد اما توانایی لازم برای موفقیت در این رشته را نداشته باشد. مسئله استعداد و توانایی مسئله بسیار مهمی است. امروزه دیگر به راحتی نمی‌توان گفت که کدام رشته از رشته های دیگر برتر و بالاتر است. بهتر است بگوییم که همه رشته‌ها به نوبۀ خود ضروری هستند و موفقیت در هر رشته بسیار با ارزش و والاست. رشته ادبیات عرب به همان اندازه اهمیت دارد که رشته دندانپزشکی اهمیت دارد. فقط کافی است که شما بدانید در آینده می‌خواهید در چه جایگاهی باشید. اگر بدون هدف وارد هر کدام از این رشته‌ها شوید، احتمال شکست بسیار بالاست.
علاقه: علایق تحصیلی واقعی (دوست داشتن به دور از افراط و تفريط) از مباحث مهم انتخاب رشته است. البته اگر قصد انتخاب درست داريد بايد قبل از آن به توانمندي فني و تخصصي‌تان نگاه كنيد.
برخی از دانش‌آموزان به ناچار تن به خواسته اطرافیان می‌دهند و بدون میل و رغبت به خواندن رشته‌ای مبادرت می‌ورزند که به آن علاقه‌ای ندارند. در کمال تعجب خانواده‌ها می‌بینند که فرزندشان دچار افت تحصیلی مي‌شود. مثلاً فردي كه به رشته‌هاي مهندسي علاقه‌اي ندارد ولي به خاطر استعدادش در رياضي، اطرافيان با جملاتي مانند «این همه استعداد در رياضي داري بعد ميخواي بري رشته ... بخوانی» وقتی فرد به رشته‌ای علاقه دارد، برای ادامه تحصیل در آن رشته هم برنامه‌ریزی می‌کند و انگیزه دارد. اما وقتی رشته‌ای را به او تحمیل می‌کنند فرد ممکن است به احساس پوچی برسد.
چند مثال را برای آگاهی بیشتر دانش آموزان و اولیای محترم بیان می‌کنم؛
1- آقای (م) با راهنمایی پدر و مادر خود و همچنین دقت نظر خود به این نتیجه رسیده بود که می‌تواند وکیل خوبی شود و با وجود اینکه استعداد او در ریاضی هم فوق‌العاده بود، بنابراین تصمیم گرفت که در دبیرستان در رشته ادبیات و علوم انسانی تحصیل کند. او این راه را انتخاب کرد و پس از شرکت در کنکور در رشته حقوق دانشگاه فردوسی مشهد لیسانس گرفت و سپس در دانشگاه شیراز فوق لیسانس گرفت و در حال حاضر یک وکیل ماهر در شهر سمنان است.
2- خانم (ن) با اصرار خانواده و البته تمایل خودش و به امید فتح قله‌های علم پزشکی در رشته تجربی تحصیل کرد و پس از شرکت در کنکور به قبولی در رشته گیاه پزشکی دانشگاه کرمان رضایت داد. او پس از فارغ‌التحصیلی تنها توانست یک خانم خانه‌دار شود. البته خانم خانه‌دار دارای تحصیلات ارزش کمی ندارد، چون او می‌تواند فرزندان خوبی را تربیت کند ولی اگر مسیر بهتری انتخاب می‌کرد حتی شاید برای تربیت فرزندان نیک، موفق‌تر بود (مثلاً در رشته‌های علوم تربیتی تحصیل می‌کرد).
3- آقای (ح) در دوران تحصیل به مهارت‌های کار و فناوری علاقه‌ی زیادی داشت و ریاضیات خوبی هم داشت. در انتخاب رشته ورودی به دبیرستان پدر و مادر او اصرار داشتند که به رشته تجربی یا ریاضی برود ولی او رشته الکترونیک از شاخه‌های فنی و حرفه‌ای را انتخاب کرد. رشته الکترونیک هم کارهای عملی زیادی دارد و ریاضی و فیزیک نسبتاً قوی احتیاج دارد. او این مسیر را ادامه داد و زمانی که دیپلم گرفت، یک تکنسین الکترونیک به تمام معنا بود. هم کار می‌کرد و درآمد نسبتاً خوبی داشت و هم درس می‌خواند. او ادمه تحصیل داد و سرانجام به درجه لیسانس مهندسی الکترونیک رسید. او در حال حاضر یک مهندس الکترونیک توانمند و یک کارآفرین بسیار موفق در زمینه ساخت کوره‌های القائی است. او اعتقادی به تحصیلات تکمیلی نداشت و همیشه می‌گفت من با همین مدرک بهترین کار و خدمت را می‌توانم انجام دهم.
هم کلاسی دوران راهنمایی او رشته ریاضی را انتخاب کرد و سرانجام در رشته الکترونیک دانشگاه آزاد نجف آباد درس خواند. او الان در کارخانه آقای (ح) مونتاژکار است.
4- آقای (ق) با استفاده از راهنمایی‌های مشاور مدرسه و معلمان خود به این نتیجه رسید که می‌تواند در رشته‌های مهندسی فرد موفقی شود. البته واضح است که او اطلاعات دقیقی در مورد رشته‌های مهندسی نداشت. بنابراین او در دبیرستان در رشته ریاضی تحصیل کرد و پس از شرکت در کنکور در رشته شیمی کاربردی دانشگاه مازندران قبول شد. او سرانجام موفق به اخذ درجه دکتری از دانشگاه صنعتی اصفهان شد و الان عضو هیات علمی پژوهشکده نفت است. هیچکدام از همکلاسی‌های دوران راهنمایی او به این حد از موفقیت نرسیدند. دلیل این امر آن است که در بین دانشجویان رشته شیمی کاربردی او از اشخاص تراز اول بود. اگر او در رشته مهندسی پلیمر تحصیل می‌کرد باز هم به این درجه از موفقیت می‌رسید؟
5- آقای (م.م) تصمیم خود را گرفته بود و معتقد بود که من برای پزشکی ساخته شده‌ام. زیست شناسی، ریاضی، فیزیک و شیمی او هم در حد اعلا بود. قدرت تجزیه و تحلیل خیلی عالی هم داشت. او خیلی پرتلاش بود و در دبیرستان نمونه دولتی درس می‌خواند. او در رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پذیرفته شد و اکنون متخصص قلب و عروق است و در مرکز قلب تهران کار می‌کند.
نیاز: اگر قصد داريد در آينده شغل‌تان تضمين شود بايد نياز منطقه خود را بشناسيد و بدانيد كه رشته‌اي كه اكنون انتخاب مي‌كنيد، تأثير مستقيم در انتخاب شغل و حرفه آينده‌تان دارد. برای انتخاب رشته نباید فریب نام رشته را بخوريد و تنها به بازار کار آن توجه داشته باشند. انتخاب رشته امروز شما تأثير مستقيم در ادامه تحصيل‌تان در آينده دارد و بايد توجه داشته باشيد برخی از رشته‌های تحصیلی حتي تا مقطع کارشناسی ارشد بازار کار ندارد. با افزایش پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های سراسری کشور و با افزایش تعداد افرادی که دارای مدرک کارشناسی هستند، به راحتی نمی‌توان پیش بینی کرد که کسی که لیسانس فلان رشته را بگیرد حتما سر کار است. پس هرگز فكر باطل نكنيد و به دقت تحقيق كنيد.
اگر علاقه زیاد به ادامه تحصیل (مخصوصاً در دوره‌های تکمیلی) ندارید، وقت خود را تلف نکنید و به دنبال رشته یا مهارتی بروید که با اخذ یک مدرک دیپلم یا فوق دیپلم بتوانید وارد بازار کار بشوید.
امکانات: شايد شما استعداد و علاقه كافي براي انتخاب يك رشته را داريد ولي امكاناتي وجود ندارد كه شما موفق به ادامه تحصيل شويد.
شما بايد هدف خود را انتخاب كنيد:
-
قصد داريد در آينده چه شغلي را داشته باشيد؟
انتخاب شغل راه شما را هموار خواهد كرد، اگر قصد داريد يك معلم رياضي، پزشك يا قاضي شويد و عوامل بالا را مد نظر قرار داده‌ايد راه شما مشخص است. ولي اگر بخواهيد حسابداري يك كارخانه را به عهده بگيريد مسيري به مراتب بيشتر پيش روي شما قرار خواهد گرفت كه شما بايد هوشمندانه ساده ترين راه را انتخاب كنيد. با ما همراه شويد....
هر رشته‌اي را بخوانيد لازمه‌ي موفقيت در آن حرفه‌اي شدن شما در آن است. يعني شما بايد بخوانيد تا بدانيد نه اينكه بخوانيد تا مدرك بگيريد. خواندن به قصد دانستن باعث ايجاد انگيزه در شما و بعدها متخصص شدن در آن خواهد شد.
-
قصد ادامه تحصيل داريد يا اينكه فقط به فكر گرفتن يك ديپلم هستيد؟
اگر قصد گرفتن يك ديپلم داريد بايد بدانيد كه داشتن يك ديپلم فني به مراتب ارزش بيشتري از ديپلم رشته‌هاي نظري دارد. ولي اگر قصد ادامه تحصيل داريد:
مسير هموارتر را انتخاب كنيد: دانش‌آموزي كه مي‌خواهد در آينده مهندس برق شود به جاي اينكه در رشته‌ي رياضي درس بخواند مي‌تواند از هم اكنون در هنرستان‌هاي فني و كاردانش رشته‌ي برق را بخواند كه علاوه بر اينكه مهارت بيشتري اندوخته يك قدم بزرگ از همكلاسي‌اش كه با رشته رياضي وارد دانشگاه شده جلوتر است.
سعي كنيد به مسيري برويد كه رقيبان سر سخت‌تر كمتري داشته باشيد: اگر به فكر ارتفاي درجات تحصيلي در آينده هستيد بدانيد كه گرفتن دكترا در يك رشته‌ي انساني بسيار ساده تر از يك رشته‌ي علوم پايه است. البته برای دانشجویی که با چشم باز وارد رشته انسانی شده است نه دانشجویی که به خاطر پیشنهاد هدایت تحصیلی در پایه نهم، به اجبار وارد رشته انسانی شده باشد.
ملاك‌هاي هدايت تحصيلي و انتخاب رشته
با توجه به مصوبه برنامه درسي ملي دانش آموزان در پايان پايه نهم رشته تحصيلي خود را انتخاب مي‌كنند. سيستم هدايت تحصيلي دانش آموزان را در اين راستا كمك خواهد كرد. امتيازاتي كه به بخش‌هاي مختلف در اين زمينه اختصاص مي‌يابد عبارتند از:
نمرات درسي دانش آموز 50 امتياز: براي هر شاخه يا گروه‌ها متفاوت است، توضيحات كامل در معرفي آنها آمده است.
بررسي مشاوره اي 50 امتياز كه خود شامل: نظر دانش آموز 10 امتياز، نظر اولياي دانش آموز 10 امتياز، نتايج آزمونهاي مشاوره‌اي 20 امتياز و نظر مشاور 10 امتياز) مي باشد.
البته توصیه می‌شود چندان این ملاک‌ها را جدی نگیرید، چون هر شخصی تنها بر اساس معیارهای (واقع‌بینانه) خود و معیارهایی که در قسمت عوامل مؤثر در انتخاب رشته گفتیم، بهتر است تصمیم بگیرد.
دقت کنید که گروه صنعت به کسب نمرۀ خیلی خوب در درس‌های ریاضی، کار و فناوری و علوم تجربی نیازمند است و میانگین نمرۀ 12 اصلاً معیار مناسبی برای ورود به این رشته‌ها نیست.
قسمت دوم گزارش هدایت تحصیلی و راهنمای انتخاب رشته دانش آموزان پایه نهم را با سر فصل هاي زير بخوانيد.
-
عناوين رشته‌هاي دوره‌ي دوم متوسطه و شرط ورود به آنها
-
معرفي هر رشته و مزيت‌هاي آن
-
شاخه‌ي نظري
1- رياضي فيزيك
2- علوم تجربي
3- ادبيات و علوم انساني
4- معارف اسلامي
-
شاخه‌ي فني و حرفه‌اي و كاردانش
1- فني و حرفه‌اي
2- كار و دانش