بند ناف: شاه‌رگ زندگی جنین
بند ناف چیست و چه شکلی دارد؟
بند ناف یک طناب بلند و پیچ‌خورده است که شکلی شبیه به یک بند کشی دارد. طول آن معمولاً بین 50 تا 60 سانتی‌متر است و قطر آن نیز حدود 2 سانتی‌متر می‌باشد. این ساختار در هفته پنجم بارداری تشکیل می‌شود و تا پایان بارداری به وظیفه خود ادامه می‌دهد. برای درک بهتر، می‌توان آن را به یک شیلنگ بسیار پیشرفته تشبیه کرد که همه نیازهای جنین در حال رشد را تأمین می‌نماید.
| نام جزء | تعداد | وظیفه اصلی |
|---|---|---|
| سرخرگ۴ | 2 عدد | انتقال خون حاوی دی‌اکسید کربن و مواد زائد از جنین به جفت |
| سیاهرگ۵ | 1 عدد | انتقال خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی از جفت به جنین |
| ماده وارتون۶ | - | حفاظت از رگ‌ها در برابر فشار و گره‌خوردگی |
وظایف حیاتی بند ناف
بند ناف در واقع یک سیستم حمل‌ونقل کاملاً تخصص‌یافته است. تصور کنید جنین مانند یک مسافر در هتلی لوکس (رحم) است. بند ناف، خدمات سرویس اتاق این هتل است! غذا (مواد مغذی)، هوای تازه (اکسیژن) را می‌آورد و زباله‌ها (مواد زائد) را نیز بیرون می‌برد.
سیاهرگ، خون سرشار از اکسیژن و مواد غذایی مانند گلوکز (قند)، ویتامین‌ها و مواد معدنی را از جفت به جنین می‌رساند. در طرف مقابل، دو سرخرگ، خون کثیف حاوی دی‌اکسید کربن و مواد دفعی مانند اوره را از جنین خارج کرده و برای تصفیه به جفت بازمی‌گردانند. جفت نیز نقش یک فیلتر و تصفیه‌خانه را ایفا می‌کند.
خون بند ناف: گنجینه‌ای پنهان
خونی که پس از تولد در بند ناف و جفت باقی می‌ماند، منبع بسیار ارزشمندی از سلول‌های بنیادی۷ است. این سلول‌ها «سلول‌های مادر» نامیده می‌شوند زیرا توانایی تبدیل شدن به انواع مختلف سلول‌های خونی مانند گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را دارند.
امروزه این خون جمع‌آوری و در بانک‌های خون بند ناف ذخیره می‌شود. از این سلول‌ها برای درمان بیش از 80 نوع بیماری جدی از جمله انواع سرطان‌های خون مانند لوسمی، تالاسمی و برخی بیماری‌های نقص سیستم ایمنی استفاده می‌شود. این کار مانند یک بیمه سلامتی برای آینده کودک محسوب می‌شود.
سرنوشت بند ناف پس از تولد
با تولد نوزاد و قطع شدن ارتباط خونی با مادر، بند ناف دیگر کارایی خود را از دست می‌دهد. پزشک یا ماما، بند ناف را با گیره‌ای مخصوص می‌بندد و از فاصله کمی از بدن نوزاد آن را قطع می‌کند. این عمل کاملاً بدون درد است زیرا در بند ناف هیچ عصب حسی وجود ندارد. باقی‌مانده بند ناف بر روی شکم نوزاد به صورت یک زائده کوچک سیاه‌رنگ خشک شده و معمولاً بین 5 تا 15 روز پس از تولد می‌افتد و ناف را تشکیل می‌دهد.
| اقدام | توضیح | اهمیت |
|---|---|---|
| خشک نگه داشتن | پس از حمام، ناحیه را به آرامی با پارچه نرم خشک کنید. | بسیار مهم |
| تمیز بودن هوا | پوشک نوزاد را زیر بند ناف ببندید تا در معرض هوا باشد. | بسیار مهم |
| پرهیز از دستکاری | هرگز برای جدا کردن آن اقدام نکنید، اجازه دهید خودش بیفتد. | هشدار |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. بند ناف فاقد هرگونه عصب است، بنابراین نوزاد در هنگام قطع کردن آن هیچ دردی را احساس نمی‌کند، درست مانند زمانی که موهایتان را کوتاه می‌کنید.
پیچیدن بند ناف دور گردن نوزاد (حلقه نافی) نسبتاً شایع است. در اکثر موارد، این حلقه شل است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. پزشکان و ماماها به خوبی آموزش دیده‌اند که چگونه در چنین شرایطی به آرامی بند ناف را از دور گردن نوزاد باز کنند.
این موضوع کاملاً به ساختار عضلانی و نحوه ترمیم بافت در ناحیه ناف پس از افتادن بند ناف بستگی دارد و یک ویژگی کاملاً طبیعی و بی‌ضرر است. این شکل ناف هیچ ارتباطی با نحوه قطع کردن بند ناف ندارد.
پاورقی
۱ بند ناف (Umbilical Cord)
۲ جنین (Fetus)
۳ مواد مغذی (Nutrients)
۴ سرخرگ (Artery)
۵ سیاهرگ (Vein)
۶ ماده وارتون (Wharton's Jelly)
۷ سلول بنیادی (Stem Cell)