آنافاز: جدایش کروماتیدهای خواهر به سمت قطبین

آنافاز: جدایش کروماتیدهای خواهر به سمت قطبین

آنافاز در چرخه سلولی

سلول‌های بدن ما برای رشد و ترمیم بافت‌ها به طور مداوم در حال تقسیم هستند. این سفر شگفت‌انگیز که به آن «چرخه سلولی» می‌گویند، شامل چند مرحله اصلی است. آنافاز، سومین مرحله از میتوز² (مرحله‌ای از چرخه سلولی که در آن هسته تقسیم می‌شود) محسوب می‌شود. برای درک بهتر، این مراحل را می‌توان به یک سفر تشبیه کرد:

مکانیسم دقیق جدایش در آنافاز

در آغاز آنافاز، یک سیگنال شیمیایی قدرتمند در سلول فعال می‌شود. این سیگنال باعث می‌گردد پروتئینی به نام «کوهزین»⁶ که مانند چسب کروماتیدهای خواهری را در سانترومر⁷ به هم متصل نگه داشته بود، تجزیه شود. با از بین رفتن این چسب، کروماتیدهای خواهری که اکنون هر یک به عنوان یک کروموزوم مستقل محسوب می‌شوند، آزاد می‌گردند.

همزمان، رشته‌های دوک تقسیم که به سانترومرهای کروموزوم‌ها متصل هستند، شروع به کوتاه شدن می‌کنند. این رشته‌ها مانند یک طناب بی‌نهایت کوچک عمل کرده و کروموزوم‌ها را به سمت قطبین سلول می‌کشند. برای درک این کشش، تصور کنید دو تیم در حال طناب‌کشی هستند و هر تیم یک سر طناب را به سمت خود می‌کشد.

اهمیت آنافاز در رشد و ترمیم بدن

دقت در فرآیند آنافاز برای سلامت تمام موجودات زنده از اهمیت بالایی برخوردار است. هنگامی که شما یک زخم کوچک روی دست خود دارید، سلول‌های اطراف آن زخم شروع به تقسیم می‌کنند تا پوست جدیدی بسازند و زخم را ترمیم کنند. اگر در مرحله آنافاز، کروماتیدهای خواهری به درستی و به طور مساوی جدا نشوند، سلول‌های دختر حاصل، تعداد کروموزوم‌های نادرستی خواهند داشت.

به عنوان مثال، اگر یک کروموزوم اضافه در یک سلول باقی بماند (حالتی به نام تریزومی¹⁰)، می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی در عملکرد آن سلول و بافت مربوطه شود. این پدیده در رشد جنین بسیار حیاتی است. تقسیم سلولی سریع و دقیق است که باعث تشکیل اندام‌های مختلف بدن می‌گردد و هر اشتباهی در آنافاز می‌تواند عواقب گسترده‌ای داشته باشد.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ آنافاز (Anaphase): سومین مرحله از میتوز.
² میتوز (Mitosis): فرآیند تقسیم هسته سلول.
³ پروفاز (Prophase): اولین مرحله میتوز.
⁴ متافاز (Metaphase): دومین مرحله میتوز.
⁵ تلوفاز (Telophase): آخرین مرحله میتوز.
⁶ کوهزین (Cohesin): کمپلکس پروتئینی که کروماتیدهای خواهری را به هم متصل می‌کند.
⁷ سانترومر (Centromere): ناحیه‌ای از کروموزوم که رشته‌های دوک به آن متصل می‌شوند.
⁸ کمپلکس promoting anaphase (Anaphase-Promoting Complex/Cyclosome): کمپلکس پروتئینی که آغاز آنافاز را فعال می‌کند.
⁹ سکورین (Securin): پروتئینی که از تجزیه کوهزین جلوگیری می‌کند.
¹⁰ تریزومی (Trisomy): وضعیتی که در آن یک کروموزوم اضافه وجود دارد (سه نسخه به جای دو نسخه نرمال).