ایمنی‌سرکوبی: وقتی سیستم دفاعی بدن ضعیف می‌شود
سیستم ایمنی بدن چگونه کار می‌کند؟
بدن شما یک سیستم دفاعی شگفت‌انگیز دارد که مانند یک ارتش شخصی از شما در برابر مهاجمان خارجی محافظت می‌کند. این مهاجمان می‌توانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و حتی سلول‌های سرطانی باشند. سلول‌های سفید خون، سربازان این ارتش هستند. آنها دائماً در خون در حال گشت‌زنی هستند و اگر دشمنی را ببینند، به آن حمله می‌کنند. گاهی اوقات، این سیستم دفاعی بیش از حد فعال می‌شود و به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های خود بدن حمله می‌کند که به آن بیماری خودایمنی۴ می‌گویند.
علل مختلف تضعیف سیستم ایمنی
ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن می‌تواند به دو دلیل اصلی رخ دهد: یا به خاطر یک بیماری است یا به خاطر مصرف دارو. در جدول زیر می‌توانید مهم‌ترین دلایل را ببینید.
| نوع علت | مثال | توضیح |
|---|---|---|
| بیماری | ویروس اچ‌آی‌وی۵ (عامل ایدز) | این ویروس به طور مستقیم به سلول‌های سفید خون خاصی به نام CD4+ حمله کرده و آنها را از بین می‌برد. |
| بیماری | سرطان خون (لوسمی) | در این بیماری، مغز استخوان به مقدار زیادی سلول سفید غیرطبیعی تولید می‌کند که عملکرد درستی ندارند. |
| دارو | کورتون‌ها (مانند پردنیزولون) | این داروها به طور مصنوعی فعالیت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند تا التهاب را در بدن کنترل کنند. |
| دارو | داروهای پس از پیوند عضو | این داروها به طور عمدی سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند تا بدن عضو پیوندی جدید را پس نزند. |
کاربردهای درمانی ایمنی‌سرکوبی
جالب است بدانید که گاهی پزشکان به طور عمدی سیستم ایمنی یک فرد را ضعیف می‌کنند. این کار برای نجات جان بیمار یا کنترل بیماری‌های جدی انجام می‌شود. دو مورد از مهم‌ترین کاربردهای آن عبارتند از:
۱. پیوند اعضا: وقتی عضوی مانند کلیه یا قلب از یک اهداکننده به فرد بیمار پیوند زده می‌شود، سیستم ایمنی بدن گیرنده، این عضو جدید را به عنوان یک جسم خارجی و خطرناک شناسایی می‌کند و به آن حمله می‌کند. این حمله می‌تواند منجر به پس‌زدن عضو شود. برای جلوگیری از این اتفاق، به بیمار داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی داده می‌شود تا بدنش عضو جدید را بپذیرد.
۲. درمان بیماری‌های خودایمنی: در بیماری‌هایی مانند ام‌اس۶ یا روماتیسم مفصلی۷، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های خودی حمله می‌کند. داروهای ایمنی‌سرکوب با کاهش قدرت این سیستم، از میزان حمله می‌کاهند و علائم بیماری را کنترل می‌کنند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. همان‌طور که دیدیم، در بسیاری از مواقع این یک درمان نجات‌بخش است. بدون داروهای ایمنی‌سرکوب، پیوند اعضا تقریباً غیرممکن بود و بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی، زندگی بسیار سختی داشتند. این داروها مانند یک ترمز برای سیستم ایمنی بیش‌ازحد فعال عمل می‌کنند.
نه لزوماً، اما باید بسیار مراقب باشد. این افراد باید بهداشت را به دقت رعایت کنند، از تماس با افراد بیمار دوری کنند و واکسن‌های ضروری را (طبق دستور پزشک) تزریق نمایند. آنها باید مانند راننده‌ای باشند که ماشینش ترمزهای ضعیفی دارد؛ بنابراین با سرعت کمتر و احتیاط بیشتری رانندگی می‌کنند.
تغذیه خوب، از جمله دریافت ویتامین‌هایی مانند ویتامین C و D، برای سلامت کلی سیستم ایمنی مهم است. اما وقتی سیستم ایمنی به طور جدی توسط یک بیماری یا داروی قوی سرکوب شده است، مصرف ویتامین‌ها به تنهایی نمی‌تواند آن را به حالت عادی بازگرداند. درمان این شرایط حتماً باید تحت نظر پزشک انجام شود.
پاورقی
۱ایمنی‌سرکوبی (Immunosuppression): تضعیف عمدی یا غیرعمدی سیستم ایمنی بدن.
۲ایدز (AIDS): سندرم نقص ایمنی اکتسابی، بیماری ناشی از ویروس اچ‌آی‌وی که باعث سرکوب شدید سیستم ایمنی می‌شود.
۳پیوند اعضا (Organ Transplantation): جایگزینی یک عضو بیمار با یک عضو سالم از یک اهداکننده.
۴بیماری خودایمنی (Autoimmune Disease): شرایطی که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌ها و سلول‌های خود بدن حمله می‌کند.
۵اچ‌آی‌وی (HIV): ویروس نقص ایمنی انسانی، ویروسی که به سلول‌های سیستم ایمنی حمله کرده و باعث ایدز می‌شود.
۶ام‌اس (MS): مالتیپل اسکلروزیس، یک بیماری خودایمنی که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد.
۷روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis): یک بیماری خودایمنی که باعث التهاب و درد در مفاصل می‌شود.