پهنک: بخش پهن برگ

پهنک برگ: کارخانه‌ی سبز گیاه

پهنک برگ چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

اگر به یک برگ نگاه کنید، قسمت پهن و معمولاً سبز رنگ آن، پهنک^۱ نام دارد. این بخش، مهم‌ترین قسمت برگ است و مانند یک کارخانه‌ی کوچک برای گیاه عمل می‌کند. دو کار اصلی پهنک عبارت‌اند از:

• ساخت غذا: پهنک با استفاده از نور خورشید، آب و گاز دی‌اکسید کربن، برای گیاه غذا می‌سازد. به این فرآیند فتوسنتز^۲ می‌گویند.
• تبادل گازها و آب‌دهی: گیاه از طریق سوراخ‌های ریزی روی پهنک به نام روزنه^۳، تنفس می‌کند و آب اضافی را به صورت بخار از دست می‌دهد (تعرق^۴).

برای مثال، وقتی در یک روز گرم زیر سایه‌ی یک درخت بلند می‌ایستید، هوای خنک‌تری احساس می‌کنید. بخشی از این خنکی به دلیل فرآیند تعرق است که از سطح پهنک‌های هزاران برگ آن درخت اتفاق می‌افتد.

ساختار داخلی پهنک؛ یک نگاه زیر میکروسکوپ

اگر یک برش بسیار نازک از پهنک را زیر میکروسکوپ قرار دهیم، لایه‌های مختلفی را مشاهده می‌کنیم که هر کدام وظیفهٔ خاصی دارند. این لایه‌ها باعث می‌شوند پهنک بتواند کارهای خود را به بهترین شکل انجام دهد.

انواع شکل‌ها و حاشیه‌های پهنک در گیاهان مختلف

پهنک‌های برگ در گیاهان مختلف، شکل‌ها و اندازه‌های بسیار گوناگونی دارند. این تنوع به گیاه کمک می‌کند تا با محیط زندگی خود سازگار شود. شکل پهنک می‌تواند سرنخی از محل زندگی گیاه به ما بدهد.

رنگ‌آمیزی پهنک؛ بیشتر از یک رنگ سبز

اگرچه رنگ سبز پهنک به دلیل وجود رنگدانه‌ی کلروفیل^۷ است، اما رنگدانه‌های دیگری نیز در برگ وجود دارند. در فصل پاییز، با کاهش نور و دما، کلروفیل تجزیه می‌شود و رنگدانه‌های زرد و نارنجی (کاروتنوئیدها^۸) خودنمایی می‌کنند که همیشه در برگ وجود داشته‌اند اما توسط سبزی کلروفیل پوشیده می‌شدند. برخی گیاهان زینتی مانند کروتن به طور طبیعی دارای پهنک‌های قرمز، زرد و صورتی هستند.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ پهنک (Lamina یا Leaf Blade)
^۲ فتوسنتز (Photosynthesis)
^۳ روزنه (Stomata، مفرد: Stoma)
^۴ تعرق (Transpiration)
^۵ روپوست (Epidermis)
^۶ میزانیـم (Mesophyll)
^۷ کلروفیل (Chlorophyll)
^۸ کاروتنوئیدها (Carotenoids)