ناتوانی دو قانون مصوب مجلس در برابر کنکور

به گزارش گاما به نقل از تسنیم، با تصویب قانون سنجش و پذیرش دانشجو مقرر شد تا کنکور به تدریج حذف شده و سوابق تحصیلی جایگزین آن شود. بر این اساس سهم سوابق تحصیلی در پذیرش دانشجویان باید به 85 درصد برسد از سوی دیگر برای رشته‌ها و دانشگاه‌های پرطرفدار در کنار سوابق تحصیلی، آزمون عمومی و تخصصی نیز وجود دارد.

با وجود تصویب قانون سنجش و پذیرش دانشجو، سوابق تحصیلی در پذیرش دانشجویان سهم 25 درصدی دارد و در حالی که مسئولان آموزش‌وپرورش خواستار افزایش سهم سوابق تحصیلی هستند اما مسئولان وزارت علوم چندان با این موضوع موافق نیستند.

احمد حج فروش، پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت یادداشتی را در خصوص تبعات کنکور برنظام آموزشی کشور در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است.

در این یادداشت آمده است:

چندی پیش خبرگزاری تسنیم به نقل از حسین توکلی مشاور عالی سازمان سنجش اعلام کرد: «کنکور برای 13 رشته پر طرفدار باقی می‌ماند‌»‌. در این گفت‌وگو توکلی اظهار داشت:  شورای سنجش و پذیرش دانشجو در تلاش است تا سال 97 تعداد رشته‌هایی که پذیرش در آن‌ها صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی باشد را افزایش دهد. طبق قانون باید طی مدت زمانی 5 ساله، 85 درصد پذیرش در دانشگاه‌های کشور بر اساس سوابق تحصیلی و 15 درصد با توجه به آزمون باشد.

مشاور عالی سازمان سنجش ادامه داد:‌ 15 درصدی که برای آن آزمون برگزار می‌شود، مربوط به رشته‌های برتر و دانشگاه‌هایی است که شهریه برای آن پرداخت نمی‌شود. خدایی رئیس سازمان سنجش نیز به دفعات نظر مشابهی را مطرح کرده است.

حدود 45 سال است (94 - 1349) که کنکور در قالب آزمون‌های چهار گزینه‌ای (تستی) معیار اصلی سنجش پیشرفت تحصیلی داوطلبان ایرانی برای ورود به آموزش عالی است. 
در این مدت صدها گزارش، تحقیق، مقاله و یادداشت منتشر شده (به ویژه گزارش تحقیق جامع مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال 84) از انواع آسیب‌های روانی‌، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، علمی و آموزشی کنکور بر نظام تعلیم و تربیت کشور و آحاد جامعه حکایت دارد.

قبل از آن، از زمان تأسیس نخستین مؤسسه آموزش عالی (مدرسه عالی سیاسی) حدود 71 سال (49-1227) سابقه تحصیلی و آزمون‌های تشریحی معیاراصلی سنجش پیشرفت تحصیلی برای ورود به آموزش عالی بوده است.

افرادی چون جلال آل احمد، دکترعلی شریعتی، پروفسورحسابی، پروفسورهشترودی، پروفسور سمیعی و بسیاری از دانشمندان و نامداران تاریخ ایران، محصول نظام آموزشی بودند که در آن تست و سئوالات چند گزینه‌ای برای سنجش پیشرفت تحصیلی آن‌ها راهی نداشت و پاسخ سئوالات امتحانی تشریحی خود را، نه با اتکا به حافظه، بلکه با استفاده از ذهن فعال خود خلق و تشریح و تحلیل می‌کردند چرا که در سئوالات نوع تشریحی می‌توان فراتر از دانش حافظه‌ای، اذهان را به تکاپو وادار کرد و درک مفهوم، کاربرد، تحلیل، ترکیب، ارزشیابی، خلاقیت، ابتکار و نوآوری آزمون شونده را نیز سنجش کرد.نه آنکه تنها دانستنی‌های معمول را بسنجد.

از سوی دیگر پاسخ سوال تشریحی توسط پاسخ دهنده خلق و تشریح می‌شود و پاسخ‌های متعدد قابل قبولی وجود دارد یا راه‌حل‌های متعدد و خلاقانه‌ای که بعضاً نظیر آن نبوده است، خلق و تولید می‌شود، نه مثل تست‌های عینی که پاسخ معینی دارد و پاسخ دهنده تنها با استفاده از دانش حفظ کردنی و ترفندهای تست‌زنی بدون آنکه سوال را بخواند پاسخ صحیح را انتخاب می‌کند.

تا چه زمانی باید شاهد باشیم که نظام سنجش آموزش ما با سوالات چهارگزینه‌ای (تست و تست زنی) و رواج ترفندها و حقه‌های تست زنی‌، نظام تعلیم و تربیت پویا و خلاق را ویران سازد؟

شگفت‌آور است که دو قانون در مجلس شورای اسلامی برای حذف هیولای مخرب کنکور تصویب شده و مافیای کنکور 8 سال است که درمقابل آن قوانین ایستاده، آن را وتو می‌کند و اجازه اجرای قوانین را نمی‌دهد.

متخصصان تحقیق و ارزشیابی آموزشی و سنجش و اندازه گیری و کارشناسان آموزشی نظر دهند: آیا آزمون چهارگزینه‌ای که با250سوال ازمحتوای حفظ کردنی حدود 30 کتاب درسی دریک روز و در مدت 4 ساعت برگزار می‌شود و پاسخ دهنده برای پاسخ به هرسئوال بطور متوسط کمتر ازیک دقیقه فرصت دارد،‌ ارزش و اعتبار علمی بیشتری دارد یا آزمونی که باسوالات تشریحی با میانگین حدود همان تعداد سوال می‌تواندعلاوه برسنجش محتوای حفظ کردنی کتاب‌های درسی، انواع مفاهیم(ذهنی مبتنی بردرک،کاربردی، تحلیلی، ترکیبی، ارزشیابی، خلاقیت، ابتکار و نوآوری)کسب شده جوانان را اندازه‌گیری کند؟ درحالی که آزمون از15 کتاب درسی  (11کتاب ازپایه سوم و4کتاب ازپایه چهارم(پیش دانشگاهی) نه30کتاب نه دریکسال بلکه در دو سال و نه دریک روز بلکه در 21 روز و نه از30 کتاب درمدت 4ساعت، بلکه از2 کتاب درمدت4 ساعت؟

بنابراین تنها به لحاظ زمان تفکر، تحلیل، ترکیب و ارزشیابی می‌توان گفت اعتبار و ارزش آزمون‌های تشریحی پیشرفت تحصیلی متکی به حداقل سه سطح اولیه یادگیری چند برابر از اعتبار و ارزش آزمونی که در کنکور کشور ما برگزارمی‌شود،‌ بیشتر است. اکنون جای شگفتی است که رئیس سازمان سنجش و مشاور عالی آن سازمان نتایج امتحانات نهایی وسراسری از 15درس دردو پایه ازسه پایه (66درصدازپایه‌هاو دروس مورد نظرشورای عالی آموزش وپرورش که درقانون حذف کنکورتصریح شده است) را کافی نمی‌دانند . درحالی که به جرأت می توان گفت آزمون‌های تشریحی از تنها 6  کتاب درسی از دو پایه سوم وپیش دانشگاهی، نسبت به آزمون های چهار گزینه ای (کنکور) که سازمان سنجش در30 درس برگزارمی‌کند به مراتب معتبرتر است.

البته سوالات تشریحی در امتحانات نهایی و سراسری آموزش و پرورش هر چند 4 سطح بالاتر از سئوالات چهار گزینه‌ای را می‌سنجد ولی هنوز قادر به سنجش سه سطح آخریادگیری نیست؛ علت اصلی آن این است که سازمان سنجش همان فرصتی که قانون تعیین کرده برای آموزش و پرورش فراهم نکرده است. این فرصت همان افزایش سالانه ضریبی است که 8 سال است از 25 درصد فراتر نرفته است. در حالی که مطابق تبصره 4 ماده 5 قانون: در پذیرش دانشجو تأثیر سابقه تحصیلی سالانه به صورت تدریجی و صعودی است و پس از پنج سال حداقل هشتاد و پنج درصد (85 درصد) ظرفیت پذیرش دانشجو در کل کشور (نه فقط ظرفیت غیردولتی‌ها) بر مبنای سابقه تحصیلی خواهد بود.

برای مقایسه این دو نوع آزمون به تعریف عملیاتی آن‌ها درنظام سنجش و پذیرش دانشجو و مزایا و معایب هریک می‌پردازیم:

1- آزمون‌های چهارگزینه‌ای(عینی) پیشرفت تحصیلی (نمونه آن: کنکورسراسری درایران):

این نوع آزمون‌ها که به منظور غربال کردن و سنجش دانش حفظ کردنی برگزار می‌شود و بر اساس گزارش تحقیق جامع مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی  در معدود کشورهایی ( شامل آذربایجان، ایران، برزیل، بنگلادش، چین، عراق، غنا، موزامبیک، فنلاند و مالت ) معیار ورود به آموزش عالی است در حالی که در اکثر قریب به اتفاق کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی، کشورهای عربی و اسلامی و حتی بسیاری از کشورهای آفریقایی ( بیش از 70 درصد کشورها ) سابقه تحصیلی معیار اصلی ورود جوانان به آموزش عالی است . البته در 12 درصد کشورها نیز دو معیار ( سابقه و آزمون ) معیار است.

نکته مهم این است که بیش از 50 درصد آزمون‌های ورودی در کشور چین ، 57 درصد آزمون‌های کشور موزامبیک، 80 درصد آزمون‌های کشور عراق و 100 درصد آزمون‌های ورود به آموزش عالی در کشور غنا به صورت تشریحی است.

این آزمون‌ها درکنکور ایران تستی و از محتوای آموزشی کتاب‌های درسی دوره متوسطه تهیه و تدوین می‌شود و همواره با چهار پاسخ ارائه می‌شود که معمولا یک پاسخ آن صحیح است.سالهاست که بسیاری از آموزشگاه‌های آزاد با استفاده از انواع ترفندهای تست زنی به شاگردان خود می‌آموزند که چگونه بدون توجه به محتوای سئوال تستی، گزینه صحیح را انتخاب کنند.

مزایای آزمون‌های چهار گزینه‌ ای ( عینی )

1- دخالت کم انسان درتصحیح  ونمره گذاری

2- سریع ترو آسان تر از آزمون‌های تشریحی(ذهنی) است

3- به سبب فراوانی سئوالات، مقدار بیشتری از محتوا را پوشش می‌دهد

 معایب آزمون‌های چهار گزینه ای ( عینی )

1- تهیه آزمون‌های عینی نسبتا دشوار و زمان بر است

2- حدس زدن را تشویق می‌کند

3-  عادت‌های ناصحیح مطالعه و حفظ کردن را تشویق می‌کند

4- سطوح پایین یادگیری را ( با تأکید بر دانش حفظ کردنی و ترفندهای تست زنی ) می‌سنجد و در نتیجه به کاهش سطح‏ یادگیری دانش‌‏آموزان منجر می‌شود.  این شیوه آزمون حاصل نظریه رفتارگرایی است

5- اختصاص دادن وقت مفید آموزش در کلاس مدرسه به تدریس‏ سؤال‌های محتوای آزمون

6- بی‌‏توجهی به تدریس مطالب مهم و عدم‏ ایجاد بینش عمیق و همه ‏جانبه در دانش‏‌آموزان

7- مانع یادگیری سطوح یادگیری پیشرفته دردانش آموزان می‌شود

8- یادگیرنده را با نقص اساسی در یادگیری قطره‏ قطره و به شکل‏ مهارت‌های جزئی و مستقل از یکدیگر و جدا از زمینه اصلی مطلب و مفهوم مواجه می‌کند

9- بی اعتنایی به اصالت و عمق اطلاعات

10- این نوع آزمون در کشور ما فرصت بهره گیری ازآزمایشگاه‌ها وکسب انواع مهارت‌های پیشرفته ( اجتماعی ، ارتباطی، تربیتی، زندگی، فنی و حرفه‌ای و هنری و آمادگی برای ورود به بازار کار، شناخت رشته‌های تحصیلی، مشاغل و حرف و ... ) را سلب کرده است

2 - آزمون های تشریحی (ذهنی) پیشرفت تحصیلی که در امتحانات نهایی دوره متوسطه استفاده می‌شود

این آزمون‌ها در کشور ما از محتوای آموزشی کتاب‌های درسی دوره متوسطه تهیه و تدوین می‌شود و بدون پاسخ  است. داوطلب بایستی پاسخ هر سوال را با استفاده از فعالیت‌های ذهنی خود کشف و خلق و تشریح نماید . بدیهی است اینگونه سوالات ( چون پاسخ بایستی توسط داوطلب تولید شود ) ترفند ناپذیر است.

مزایای آزمونهای تشریحی

1- تهیه آزمونهای تشریحی از آزمونهای عینی آسانتر است

2- آزمون شونده می تواند پاسخ‌هارا در ذهن خود بپروراند و در واقع پاسخ راخود خلق کند

3- این آزمونها توانایی پاسخ دادن به سوال‌ها را می‌سنجد نه توانایی انتخاب پاسخ را

4- آزمون های تشریحی سطوح پیشرفته یادگیری ( مثل درک مفهومی، کاربرد، تجزیه و تحلیل، ترکیب، ارزشیابی، خلاقیت و نوآوری ) را می‌سنجند

5- از طریق آزمون‌های تشریحی می‌توان علاوه بر آموخته‌های حیطه شناختی، آموخته‌های حیطه عاطفی (علائق ، رغبت ها ، انگیزش ، هوش ، استعداد ، شخصیت  و نگرش ) را سنجید

6- ازطریق آزمون‌های تشریحی انواع مهارتهای پیشرفته را(که قبلا زمینه یادگیری آن فراهم شده) می‌توان سنجید

معایب آزمونهای تشریحی

1- تعداد سوالات امتحانی و پوشش محتوای آموزشی در سوالات تشریحی کمتر از سئوالات عینی است

2- تصحیح برگه‌های امتحانی این آزمونها ( بدون استفاده از ICT و روش‌های جدید ) دشوارتر و زمان برتر است

3- در تصحیح اوراق امتحانی ( اگر از روش های نوین و کاربرد ICT استفاده نشود ) احتمال خطای انسانی وجود دارد

4- تفکیک و تمیز نمرات امتحانات نهایی و سراسری (در صورت عدم استفاده از روش های جدید) دشوار است

5- برگزاری امتحانات نهایی با سوالات تشریحی یکسان در سراسر کشور ( به سبب تعدد امتحانات در دروس و پایه‌ها و روزهای مختلف ) از برگزاری کنکور سراسری (در یک روز و حدود 4 ساعت ) دشوارتر است

بدون تردید رفتار سازمان سنجش با آموزش و پرورش (با توجه به مفاد قانون) از مصادیق بارز حکایت زیر است:مردی می‌میرد و برای وراث خود که دو پسر بودند، یک خانه، یک قاطر و یک گربه به ارث می‌گذارد : برادر بزرگتر ارث پدر خود را اینگونه بین خود و برادر کوچک خود تقسیم می‌کند:
آن گُربه ملوس میو میو کن از آنِ تو                    این قاطر چموش لگد زن از آنِ من
از خاکِ پَست تا بام، از آنِ من                            از بام تا ثریا، از آنِ تو