معرفی رشته آموزش ابتدایی

برنامه درسی آموزش ابتدایی با هدف تربیت معلمان متخصص و توانمند در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد طراحی شده است. این برنامه شامل دروس تربیتی، تخصصی و مهارتی است که معلمان را برای ایجاد محیط یادگیری مؤثر، تدریس مهارت‌های پایه و پرورش استعدادهای دانش‌آموزان آماده می‌کند. ساختار دوره‌ها شامل ۲ سال برای کاردانی، ۴ سال برای کارشناسی و ۲ سال برای کارشناسی ارشد است. پذیرش در مقطع کاردانی و کارشناسی این رشته از طریق آزمون و مصاحبه انجام شده و برنامه‌های آموزشی آن متناسب با اسناد تحول آموزش و پرورش و نیازهای جامعه تدوین شده است.

معرفی بنیادین رشته آموزش ابتدایی

امروزه استانداردهای یادگیری در سطح جهانی ارتقا یافته و جوامع برای دستیابی به موفقیت، به کسب دانش و مهارت‌های جدید در عرصه‌های مختلف نیازمند هستند. در چنین شرایطی، معلمان باید بتوانند همسو با تحولات علمی و متناسب با نیازهای جامعه، توانایی‌های دانشی و روشی خود را ارتقا داده و موقعیت‌های یادگیری متنوعی را برای کسب عادات و مهارت‌های یادگیری در دانش‌آموزان فراهم کنند. کسب این توانایی در دوران کودکی بیش از هر دوره دیگری دارای اهمیت است، چراکه آنچه فرد در دوران نوجوانی و بزرگسالی انجام می‌دهد، تحت تأثیر تربیت تجربیات دوران کودکی است. تحقق این امر تا حد زیادی به کیفیت برنامه درسی معلمان در دوره ابتدایی و چگونگی آماده‌سازی آنان وابسته است. این فرآیند باید به معلمان کمک کند تا عادت اندیشیدن را در خود تقویت کرده و با دنبال نمودن تحولات علمی و بکارگیری آن در عرصه‌های مختلف، نقش خود را به عنوان یادگیرنده مادام‌العمر در توسعه حرفه‌ای و نیز شناخت استعدادهای دانش‌آموزان و هدایت آن‌ها ایفا کنند.

برنامه آموزش ابتدایی به منظور تربیت معلمان دوره ابتدایی تدوین شده است. با توجه به نیازهای تحول بنیادین آموزش و پرورش، اولویت دوره ابتدایی در تعلیم و تربیت کشور مورد تأکید است. لذا دروس تخصصی لازم برای تأمین این هدف طراحی شده است و همچنین، لزوم نگاه تخصصی به دوره ابتدایی که در راستای تأمین این نیاز در جهت تربیت معلمان با رویکرد تمام‌نگر و تطبیق با اهداف درسی ملی و اهداف برنامه درسی دوره ابتدایی و متناسب با محتوای برنامه درسی کشور بسیار اهمیت دارد.

قسمت وسیعی از ظرفیت جذب دانشجویان در دانشگاه فرهنگیان به رشته آموزش ابتدایی اختصاص داده شده است. با توجه به گستردگی و حجم نیروی انسانی مورد نیاز در این دوره و اهمیت اساسی دوران کودکی در فرآیند رشد، شکل‌گیری شخصیت، برنامه درسی این دوره همسو با اسناد تحول آموزش و پرورش تدوین شده است. در کنار آن، تأمل بر طراحی محتواهای آموزشی تطبیقی و تربیتی، مبتنی بر اصول و مبانی اسلامی در کلاس‌های درس مستند شده تا پیوند میان دانش نظری و آموزش حرفه‌ای در دانشگاه و مراکز تربیت معلم تقویت گردد.

تاریخچه رشته آموزش ابتدایی

سرآغاز برنامه درسی رشته علوم تربیتی گرایش آموزش ابتدایی مربوط به تصویب قانون تأسیس دارالمعلمین مرکزی در سال ۱۲۹۷ است. برنامه این دوره شامل تحصیل در رشته تحصیلی و علوم تربیتی بود. اقدام بعدی در زمینهٔ برنامهٔ درسی معلمان ابتدایی تصویب برنامهٔ درسی دانش‌سراهای مقدماتی در شهریور ماه 1313 بود.

مواد درسی دانشسرا را دروس علوم پایه و علوم انسانی و همچنین کارهای دستی و فلاحتی، اصول تعلیم و تربیت و اصول علم اخلاق تشکیل می‌دادند. در سال تحصیلی ۴۹-۱۳۴۸، جدول ساعت هفتگی مواد درسی دانشرای مقدماتی بازنگری شد و مواد درسی آن شامل: علوم تربیتی و روانشناسی، زبان و ادبیات فارسی و روش تدریس آن، علوم ریاضی و روش تدریس آن، علوم تجربی و روش تدریس آن، علوم اجتماعی و روش تدریس آن، علوم دینی و اخلاق و روش تدریس آن؛ زبان خارجه، امور تربیتی و هنری، تربیت بدنی و تدریس عملی بود. مبانی آموزشی و یادگیری موردتوجه قرار گرفت.

برنامه مزبور، تا سال ۱۳۵۸، برای پذیرفته‌شدگان سوم و متوسطه نظام قدیم اجرا می‌گردید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون دو برنامه درسی یکی توسط مراکز تربیت معلم وابسته به وزارت آموزش و پرورش در سطح کاردانی و دیگری توسط دانشگاه‌ها با عنوان رشته علوم تربیتی گرایش آموزش پرورش پیش دبستانی و دبستانی در سطح کارشناسی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تهیه و اجرا شده است. در سال ۱۳۷۲ برنامه کارشناسی علوم تربیتی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی تدوین و جهت اجرا به کلیه دانشکده‌های علوم تربیتی ابلاغ گردید، این برنامه‌ها تا سال 1394 مبنای پذیرش دانشجو توسط مراکز آموزش عالی بوده است.

برنامه درسی کارشناسی ارشد علوم تربیتی با سه گرایش آموزش و پرورش تطبیقی، آموزش و پرورش ابتدایی و آموزش و پرورش پیش دبستانی نیز در سال 1380 در وزارت علوم به تصویب رسید که تاکنون مبنای جذب دانشجو در همۀ دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه فرهنگیان بوده است. با توجه به اینکه در این برنامه‌ها، تحولات ناشی از یافته‌های علمی حوزهٔ علوم تربیتی و نیز تغییرات برنامه‌های درسی حوزه‌های تربیت و یادگیری دورهٔ ابتدایی دهه‌های 80 و 90 اعمال نشده بود، از این‌رو ضرورت داشت در راستای اساسنامۀ دانشگاه فرهنگیان و جهت گیری‌های اتخاذ شده در «برنامهٔ درسی ملی تربیت معلم» این برنامه درس سال 1401 مورد بازنگری قرار گرفت.

هدف کلی برنامه درسی آموزش ابتدایی

برنامه‌های درسی مقاطع مختلف آموزش ابتدایی با هدف تربیت معلمان و مربیانی متخصص طراحی شده است که با تسلط بر فلسفه تربیت اسلامی، مبانی تعلیم و تربیت، مهارت‌های یادگیری، روش‌های تدریس و ارزشیابی بتوانند محیطی مناسب برای یادگیری مهارت‌های پایه و آداب زندگی دانش‌آموزان ابتدایی فراهم آورند

• کاردانی: تمرکز بر تربیت مربیان مناطق عشایری، روستایی و مرزی با تأکید بر فرصت‌های تربیتی متناسب با نیازهای این مناطق.
• کارشناسی: تربیت معلمانی که بتوانند مشارکت فعال دانش‌آموزان را در فرآیند یادگیری تقویت کرده و شایستگی‌های مورد انتظار برنامه درسی را در مدارس ابتدایی محقق سازند.
• کارشناسی ارشد: ارتقای دانش و مهارت‌های معلمان با آموزش جدیدترین دیدگاه‌ها، رویکردها و الگوهای یادگیری، به‌منظور بررسی، تحلیل و آموزش در حوزه‌های تربیت و یادگیری و موضوعات درسی دوره ابتدایی.

شایستگی‌های مورد انتظار در برنامه درسی آموزش ابتدایی

انتظار می‌رود دانش‌آموخته رشته آموزش ابتدایی بتواند:

1. با شناخت صحیح و تسلط کافی به مبانی تعلیم و تربیت اسلامی و آموزه‌های دینی، نقش خود را در جهت تربیت انسان صالح در سراسر فرصت‌های درون و بیرون مدرسه‌ای دانش‌آموزان ایفا نماید.

2. با درک ارزش‌های جامعه چندفرهنگی، ضمن احترام به فرهنگ‌های اقوام مختلف ایرانی، روحیه تعلق به هویت یکپارچه ایرانی اسلامی و انسجام ملی را پرورش دهد.

3. با شناخت اصول علم تعلیم و تربیت و روان‌شناسی، خصوصاً در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی، محیط یادگیری مناسبی برای شکوفایی استعدادها و پرورش مناسب هر دانش‌آموز ایجاد نماید.

4. با تسلط بر روش‌های فعال و استفاده از بستر بازی، هنر و داستان، محیط مناسبی برای پرورش مهارت‌های تفکر  و خلاقیت در دانش‌آموزان ایجاد نماید.

5. برنامه درسی موضوعات مختلف دوره ابتدایی را برای انطباق با ویژگی‌های بومی و نیازهای یادگیرندگان تحلیل کرده و بر اساس مفاهیم و مهارت‌های مقطع ابتدایی طرح برنامه درسی را با استفاده از ظرفیت رویکرد تلفیقی در سازمان دادن فرصت‌های یادگیر یکپارچه، تهیه و اجرا نماید.

6. با تسلط بر اهداف و روش ارزشیابی کیفی توصیفی در دوره ابتدایی، از ارزشیابی به عنوان ابزاری برای یادگیری دانش‌آموزان استفاده نموده و در فرآیند یادگیری از بازخوردهای مناسب برای رفع نقاط ضعف و ارتقای نقاط قوت دانش‌آموزان استفاده نماید.

7. دانش، نگرش و مهارت‌های لازم را جهت استفاده از فناوری برای ایفای نقش معلمی در بستر فضای مجازی دارا باشد و از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای خلق (غنی‌سازی) فرصت‌های آموزشی-تربیتی و توسعه توانایی‌های حرفه‌ای استفاده نماید.

8. از زبان هنر برای مطالعه و تحلیل موقعیت‌های تربیتی جهت پرورش ظرفیت‌هایی چون قوه تخیل، تصور، تفکر استعاره‌ای و شهودی در دانش‌آموزان و توانایی انعکاس احساسات و هیجانات کمک بگیرد.

شرایط و ضوابط کلی پذیرش

کاردانی و کارشناسی پیوسته

• دارا بودن مدرک تحصیلی دیپلم.
• قبولی در آزمون اختصاصی دانشجو-معلم و مصاحبه اختصاصی
• بهره‌مندی از ویژگی‌های جسمی و شخصیتی مناسب برای معلمی.

کارشناسی ارشد

شرایط و ضوابط ورود به این دوره: مطابق با شرایط عمومی و اختصاصی مندرج در دفترچه راهنمای آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته و نیز شرایط و ضوابط پذیرش دانشجو در کد رشته‌های تحصیلی دانشگاه فرهنگیان مندرج در دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته می‌باشد.

مواد و ضرایب امتحانی: مطابق با عناوین و ضرایب مندرج در دفترچه راهنمای آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته می‌باشد.

طول دوره و واحدهای درسی

کاردانی

✅ دو سال، چهار نیمسال تحصیلی (۸۰ واحد درسی شامل دروس عمومی، معارف اسلامی، تعلیم و تربیت اسلامی، تربیت علمی و دروس تخصصی).

طول دوره کاردانی پیوسته رشته آموزش ابتدایی دو سال است که با نظام آموزشی واحدی در چهار نیمسال تحصیلی قابل اجرا خواهد بود. هر نیمسال تحصیلی ۱۶ هفته آموزشی است؛ زمان لازم برای هر واحد نظری ۱۶ ساعت، برای هر واحد عملی ۳۲ ساعت، برای هر واحد کارگاهی ۴۸ ساعت و برای هر واحد کارورزی ۶۴ ساعت منظور شده است.

تعداد کل واحدهای درسی دوره کاردانی پیوسته رشته آموزش ابتدایی ۸۰ واحد است. از این تعداد ۷ واحد دروس عمومی، ۸ واحد دروس معارف اسلامی، ۹ واحد دروس تعلیم و تربیت اسلامی، ۴ واحد دروس تربیت بدنی و ۵۲ واحد دروس تخصصی است.

کارشناسی پیوسته

✅ چهار سال، هشت نیمسال تحصیلی (۱۵۰ واحد درسی شامل دروس عمومی، تعلیم و تربیت اسلامی، تربیتی و تخصصی).

طول دوره کارشناسی پیوسته رشته آموزش ابتدایی چهار سال است که با نظام آموزشی واحدی در هشت نیم‌سال تحصیلی قابل اجرا خواهد بود. هر نیمسال تحصیلی شامل ۱۶‌ هفتهٔ آموزشی است. زمان لازم برای هر واحد نظری ۱۶ ساعت، برای هر واحد عملی ۳۲ ساعت، برای هر واحد کارگاهی ۴۸ ساعت و برای هر کارورزی ۶۴ ساعت منظور شده است.

تعداد کل واحد‌های درسی دوره کارشناسی پیوسته رشته آموزش ابتدایی ۱۵۰‌واحد است. از این تعداد 26 واحد دروس عمومی، ۱3 واحد دروس تعلیم و تربیت اسلامی، 12 ‌واحد دروس تربیتی و 99 واحد دروس تخصصی است.

کارشناسی ارشد

✅ دو سال، چهار نیمسال تحصیلی (۳۲ واحد درسی شامل دروس تخصصی الزامی و انتخابی با ماهیت موضوعی-تربیتی).

دوره کارشناسی ارشد رشته آموزش ابتدایی، یکی از دوره‌های آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که هدف آن تربیت، به‌روزرسانی و تقویت معلمانی است که واجد شایستگی‌های لازم جهت اشتغال به فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی در دورهٔ ابتدایی باشند. دورهٔ کارشناسی ارشد رشتهٔ آموزش ابتدایی به‌عنوان دوره‌ای آموزشی-پژوهشی در چهار نیمسال اجرا می‌شود که ارائه واحدها در هر نیمسال براساس آیین‌نامه آموزشی مربوطه خواهد بود.

تعداد کل واحدهای درسی دوره کارشناسی ارشد رشته آموزش ابتدایی ۳۲ واحد است. از این تعداد، ۱۴ واحد از دروس، تخصصی الزامی است که با ماهیت موضوعی-تربیتی (PCK) ارائه می‌شود. علاوه‌بر دروس الزامی، ۱۴ واحد از دروس تخصصی انتخابی است که گروه درسی آموزش ابتدایی می‌تواند به نسبت شرایط، امکانات، مسائل و چالش‌های آموزش ابتدایی، علایق دانشجویان و تجارب استادان متخصص، از بین واحدهای درسی معرفی شده در جدول واحدهای درسی انتخابی، به دانشجویان کارشناسی ارشد ارائه دهد. برای این که برنامۀ درسی از انعطاف و تعادل لازم برخوردار باشد؛ تعداد بیشتری از واحدهای درسی در بخش دروس انتخابی معرفی شده است تا روح برنامه با نیازها و انتظارات مراکز و نهادهای آموزشی مناطق مختلف کشور همخوانی و سازگاری داشته باشد. علاوه بر این تعداد زیاد برنامه‌های درسی حوزه‌های تربیت و یادگیری موجود در دورهٔ ابتدایی این ضرورت را ایجاب کرده که تعداد واحدهای درسی انتخابی، از کثرت و تنوع چشمگیری برخوردار باشد.

در مجموع، دانشجویان رشته آموزش ابتدایی در انتخاب ۱۴ واحد تخصصی انتخابی، به این شکل عمل خواهند کرد: باید لازم است گروه آموزشی حداقل ۸ واحد درسی انتخاب نماید به طوری که کلیه دانشجو‌یان آن را بگذرانند. همچنین ۶ واحد باقی‌مانده در حوزه انتخابی تخصصی دروس دوره ابتدایی تک تک با راهنمایی استاد راهنما برحسب علاقه، موضوعات کاربردی یا نظری و با اتکا به سرانجام نهایی تحقیق، باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که به ترتیب سطوح منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی را دربرگیرد.

برنامه آموزشی و سرفصل دروس

دانلود برنامه آموزشی دوره کاردانی آموزش ابتدایی
دانلود برنامه آموزشی دوره کارشناسی آموزش ابتدایی
دانلود برنامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد آموزش ابتدایی