الف) «سایهی دوست»
مجاز از خودِ دوست یا پناه او است.
✅ مجاز دارد.
ب) «مجاز» در این بیت با «حقیقت» در تقابل است و منظورش راه ناصحیح یا غیرواقعی است، نه آرایهی ادبی مجاز.
❌ مجاز ادبی ندارد، بلکه معنای لغوی دارد.
ج) «پیمانه» مجاز از شراب نیست، بلکه ظرف واقعی است؛
اگر هم کسی بگوید «پیمانه» مجاز از «شراب» است (به علاقهی محل و حال)، این مجاز قابل بحث است ولی بسیار دقیق و در سطح بالاست، درحالیکه این سوال سطح کتاب درسی دارد و معمولا چنین موارد مرزی را مجاز محسوب نمیکنند.
↪ در بسیاری از آزمونهای استاندارد، این را مجاز درنظر نمیگیرند.
❌ ابهام دارد، ولی اغلب در سطح کتاب، مجاز محسوب نمیشود.
د) «آفتاب» مجاز از روز، امید یا روشنایی است.
✅ مجاز دارد.
هـ) «نرگس» مجاز از چشم است (علاقهی مشابهت).
✅ مجاز دارد.
بنابراین:
گزینهٔ 2 (الف، د، هـ) تنها گزینهایست که در هر سه بیت مجاز قطعی و پذیرفتهشده دارد.
در مورد ب و ج:
گرچه ممکن است از دید زبانشناسی یا ادب فارسی پیشرفته، مجاز تلقی شوند، ولی در سطح کتاب درسی یا آزمونهای آموزشی، این دو را مجاز نمیدانند و پاسخ کلیدی گزینه 2 را درست میداند.
در نتیجه: گزینه 2 همچنان درستترین پاسخ است.