جزوه جمع بندی آرایه‌های ادبی ویژه کنکور انسانی

جمع بندی آرایه‌های ادبی ویژه کنکور انسانی شامل تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، ایهام، سجع، موازنه، ترصیع، جناس، تضاد، پارادوکس، اسلوب معادله، تلمیح، حس‌آمیزی، تضمین، واج‌آرایی، تکرار، اغراق، حسن تعلیل، لف و نشر، تناسب و مراعات نظیر است. تشبیه عبارت است از مقایسه دو عنصر با توجه به صفات مشترک و چهار رکن: مشبه، مشبه به، وجه شبه و ادات تشبیه؛ انواع آن شامل گسترده، بلیغ و اضافی است. استعاره، نوعی تشبیه است که تنها یک رکن (معمولاً مشبه یا مشبه به) ذکر می‌شود و در آن رابطه شباهت بر اساس قرینه‌ها است. مجاز بر کاربرد واژه‌ای در معنای غیرحقیقی بر پایه روابط عالقۀ مختلف است، مانند مجاز به عالقۀ جزئیه، کلیّه، محلیّه، حالیّه، اقترانی، سببیّه، آلیّه، جنس، ماکان و مایکون، شباهت و دیگر روابط. کنایه، سخن دو معنای ظاهری و پنهانی دارد و در قالب‌های ترکیبی به کار می‌رود؛ انواع آن شامل کنایه‌های رایج و خاص است. ایهام، ابهام در معانی کلمات با قابلیت پذیرش چند معنا است و ایهام تناسب، زمانی است که واژه‌ای در چند معنا، ولی تنها یکی در جمله کاربرد دارد و معنای دیگر با واژگان در همان بیت مرتبط است. سجع، تکرار صامت یا مصوت در انتهای جمله‌ها برای ایجاد آهنگ و زیبایی است و به انواع متوازن، مطرف و متوازی تقسیم می‌شود. موازنه، تقابل سجع‌های متوازن در مصراع‌ها است، و ترصیع، نوعی سجع متوازی است که با تفاوت در واژگان، تقابل را نشان می‌دهد. جناس، تشابه ظاهری کلمات در صدا و شکل است که انواع تام و ناقص دارد؛ مانند جناس کامل و ناقص در حرکت‌ها، اختلافات، افزایشی و اشتقاقی. تضاد یا طباق، آوردن کلمات متضاد برای زیبایی است، و پارادوکس، ترکیبی متناقض اما زیبا برای تاکید است. اسلوب معادله، بیان مفاهیم با جملۀ دوم به عنوان مثال است که قابل جابه‌جایی باشد و بر تشبیه استوار است. تلمیح، اشاره به آیات، داستان‌ها یا مثل‌های معروف است که در متن به کار می‌رود. حس‌آمیزی، آمیختن چند حس در سخن برای اثرگذاری بیشتر است. تضمین، آوردن بیت یا آیه‌ای دیگر برای اعتبار بخشیدن به سخن است. واج‌آرایی، تکرار واج‌های هم‌صدا یا مصوت در سخن برای آهنگین کردن آن است. تکرار، تکرار واژگان برای تأثیر موسیقیایی. اغراق، زیاده‌روی در توصیف برای تأکید و زیبایی. حسن تعلیل، آوردن دلیل غیرواقعی ولی جذاب برای توجیه موضوع. لف و نشر، مرتب و مشوش، نوعی آرایه در ترکیب واژگان است. تناسب، هماهنگی میان واژگان در یک بیت یا عبارت بر اساس ویژگی‌های مشترک است.