واحد یادگیری 2: کاشت بذر گیاهان

تعریف بذر:

در اصطلاح باغبانی هر قسمت از گیاه که بتواند گیاه جدیدی ایجاد کند، بذر نامیده می‌شود. با روش‌های گوناگون می‌توان گیاهان را افزایش داد. کاشت بذر زایشی (دانه) و اندام‌های رویشی: قلمه- ریزوم- استولون- پیاز (پیاز گل)- پداژه (غده گیاه)- تقسیم بوته- تقسیم ریشه- گرفتن پاجوش- خوابانیدن- پیوندزدن و...

در اینجا با گروه‌بندی گیاهان زینتی آشنا می‌شویم و سپس روش‌های افزایش در هر گروه را می‌آموزیم. آنگاه شیوه پرورش نمونه‌هایی از گیاهان هر گروه را بررسی می‌کنیم.

گروه‌بندی گیاهان زینتی

1- گل‌های فصلی
2- گیاهان گلدانی
3- درختان، درختچه‌ها و پیچ‌های زینتی
4- گل‌های شاخه بریده

1- تولید و پرورش گیاهان فصلی

چرخۀ زندگی این گروه از گیاهان از زمان جوانه‌زدن تا تولید دانه حداکثر در یک سال کامل شده و سپس از بین می‌روند. گل‌های فصلی با بذر زایشی افزایش پیدا می‌کنند. برخی از گل‌های فصلی را در عکس‌ها می‌بینیم.

در هنگام خرید بذر باید به ویژگی‌های آن که روی پاکت نوشته شده به شرح ذیل دقت نمود.

1- رنگ گل
2- قد گیاه (پا کوتاه- پا بلند- پا متوسط)
3- پُر پر بودن یا کم پر بودن گیاه مورد کاشت
4- زمان گل‌دهی
5- زمان تولید بذر، زیرا بذرهایی که بیش از یک سال عمر دارند از قدرت رویش آن‌ها کم می‌شود.
6- رنگ‌بندی برگ‌ها در گیاهان برگ ساره‌ای مانند حسن یوسف

مثال: نوشته‌های روی یکی از پاکت‌های گل
نام گل: بنفشه
رنگ: زرد خال دار با چشم ارغوانی
زمان گل دهی: بهار
زمان کاشت: خرداد
تاریخ تولید: خرداد 1397
تاریخ انقضا: دو سال پس از تولید
قوه نامیه: 95 درصد
روش نگهداری بذر: برای نگهداری بذر برای
مدت طولانی، آن‌ها را ضد عفونی کرده در ظرف در بسته می‌ریزیم و در دمای 8 درجه سانتی‌گراد نگهدای می‌کنیم.

برای پخش یکنواخت بذرهای ریز در کرت، جعبه کاشت یا سینی نشا، باید اول آن‌ها را با ماسه بادی مخلوط کنیم. در این صورت اینگونه بذرها یکنواخت‌تر پخش می‌شوند.

گل‌های فصلی در مناطق معتدل از نظر زمان گل‌دهی به شرح ذیل می‌باشند.

گل‌های فصلی بهاره

مانند: بنفشه- پامچال- مینا چمنی- شب بو- همیشه بهار

زمان کاشت بذر گل‌های فصلی بهاره در تابستان است. در این صورت نشاها از پاییز قابل فروش و کاشتن در محل اصلی هستند. اوج گل‌دهی آن‌ها در بهار خواهد بود. در استان‌های گرمسیر که نمی‌توان در تابستان بذر آن‌ها را کاشت، می‌توان نشاها را در مناطق ییلاقی پرورش داد و با شروع فصل خنک آن‌ها را به باغچه‌ها منتقل نمود.

گل‌های فصلی تابستانه

مانند: آهار- گل ناز- سلوی- نیلوفر- رعنا زیبا و میمون. زمان کاشت بذر این گروه در بهمن ماه است، در این‌صورت نشاها پیش رس می‌شوند. همچنین می‌توان بذر آن‌ها را در اوایل بهار در هوای آزاد کاشته و نشای این گروه را در مناطق گرمسیر پرورش داد. در این صورت بذر آن‌ها را در زمستان در هوای آزاد می‌کاریم. تنها عامل محدودکننده برای کاشت در زمستان، کوتاه‌بودن روزهاست که با روشن‌کردن چراغ در شب به مدت سه ساعت و تا دو هفته شب شکنی می‌توان این مشکل را رفع کرد.

گل‌های فصلی پاییزه و زمستانه

مانند: کلم زینتی، داودی و زعفران زینتی است.

بذر کلم زینتی در تابستان کاشته می‌شود. قلمه‌های داودی را در بهار ریشه‌دار می‌کنند و پیازهای زعفران زینتی در آخر تابستان کاشته می‌شوند.

به این نکته توجه داریم که این تقسیم‌بندی برای همۀ گل‌ها قطعیت ندارد و تعدادی از گل‌ها در صورتی که زمستان ملایم باشد، می‌توانند چند ساله شوند.

فعالیت عملی (صفحه 33 کتاب درسی)

 

1- بذر تعدادی از گل‌های فصلی را تهیه کنید.
2- لباس کار خود را بپوشید.
3- کرتی را که آماده کرده بودید با مخلوط خاکی مناسب پر کنید.
4- برای هر متر مربع زمین 2/5- 2 گرم بذر تعیین کنید. به مشخصات گل (رنگ و قد) توجه کنید.
5- تکه‌ای پلاستیک به مساحت یک متر مربع روی زمین پهن کنید.
6- مقداری ماسه بادی رودخانه‌ای روی پلاستیک بریزید.
7- بذرها را به ماسه بیفزایید.
8- ماسه و بذرها را خوب هم بزنید.
9- آن‌ها را یکنواخت در کرت پخش کنید.
10- روی بذرها را به اندازۀ 1 سانتی متر خاک پوش بریزید. برای آنکه خاک پوش یکنواخت پخش شود، از سرند استفاده کنید. می‌توانید از شلتوک برنج برای خاک پوش استفاده کنید.
11- با شلنگ و سرآبپاش ریز آب‌پاشی کنید. آب پاشی را هر روز ادامه دهید تا جوانه‌ها سر از خاک بیرون بیاورند.

جوانه‌زنی بذرها عموماً در 20 درجه سانتی‌گراد به خوبی انجام می‌گیرد. در روش پیشرفته به دلیل گران‌بودن قیمت بذر، بذرها به کمک بذرکار ماشینی رومیزی در سینی‌های نشا کاشته می‌شوند. سپس سینی‌ها را در گلخانه می‌چینند. این ماشین‌ها به گونه‌ای تنظیم می‌شوند که در هر خانۀ سینی، یک بذر قرار می‌گیرد. این دستگاه ساده برای هر اندازه از بذرها سوزن‌های جداگانه‌ای دارد. اگر بخواهیم بذرها را پیش رس کنیم، دمای گلخانه را روی 20 درجه سانتی‌گراد تنظیم می‌کنیم و اگر از شاسی برای این کار استفاده می‌کنیم، در این صورت تنظیم دما با باز و بسته‌کردن درب یا پنجره شاسی انجام می‌شود و از آنجا که تنظیم دستی کارایی کمتری دارد، در نتیجه با افت جوانه‌زنی روبه‌رو می‌شویم.

انتقال نشاهای گل به گلدان

پس از آنکه نشاها 8- 6 برگه شدند، آن‌ها را از سینی نشا یا از خزانه در آورده و در گلدان نشایی 10 می‌کاریم. برای پرکردن گلدان‌ها از مخلوط خاکی نشاهای فصلی و گل‌کاری استفاده می‌کنیم. همچنین می‌توان نشاها را در جعبه زده و به بازار فروش عرضه کرد. در هر جعبه 8 نشا قرار می‌دهیم.

2- گیاهان گلدانی

این گروه از گیاهان از اقلیم‌های گوناگونی گردآوری شده‌اند. برخی از این گیاهان در زادگاه خود در زیر سایه درختان بزرگ زندگی می‌کنند و برای دریافت بیشتر نور، آن دسته که برگ‌های پهن داشته‌اند، در پی میلیون‌ها سال زنده مانده‌اند و نسل خود را گسترش داده‌اند. پس یکی از ویژگی‌های گیاهان اقلیم پر باران، داشتن برگ پهن است. زادگاه برخی دیگر از گیاهان از اقلیم‌های معتدل و نمناک اقلیم مدیترانه‌ای و برخی از اقلیم کوهستانی می‌باشد. به‌طور کلی هر گیاه زینتی در زادگاه خود در شرایط محیطی همان منطقه در طبیعت می‌روید. روی این گیاهان کارهای به نژادی انجام شده و به اقلیم‌های مختلف برده شده است.

برخی از آن‌ها با اقلیم جدید سازگار می‌شوند و می‌توان آن‌ها را در گلدان کاشته و بیرون از خانه نگهداری کرد و با شروع فصل سرما آن‌ها را در جایی گذاشت تا در اثر سرما از بین نروند و یا در صورت پایداری در مقابل سرما در باغچه‌ها کاشت. برخی دیگر با تغییر اقلیم امکان زندگی در محیط بیرون را ندارند. در نتیجه می‌توان با فراهم‌کردن نیازهای نور، رطوبت و دمای این گیاهان، آن‌ها را در محیط‌های داخل خانه یا در گلخانه به عنوان گیاه آپارتمانی نگهداری نمود. تقسیم‌بندی این کتاب بر اساس اقلیم‌های معتدل انجام شده است. به‌طور کلی گیاهان آپارتمانی و گلدانی، چند ساله می‌باشند. برخی گل ساره‌ای و برخی برگ ساره‌ای هستند. افزایش آن‌ها به چند روش می‌باشد. برخی از این گیاهان با بذر و برخی دیگر با اندام‌های رویشی زیاد می‌شوند. و برخی را می‌توان با هر دو روش زیاد کرد.

نیازهای گیاهان آپارتمانی عبارت‌اند از: رطوبت نسبی بالاتر از 75 درصد- شدت تابش کمتر از 5000 لوکس- دما از 30- 15 درجه سانتی‌گراد. گروه دیگری از گیاهان آپارتمانی را می‌توان تا قبل از شروع فصل سرما در بیرون نگهداری کرد.

نیازهای گیاهان گلدانی بیرون خانه‌ای عبارت‌اند از: رطوبت نسبی هوا متوسط شدت تابش موردنیاز بالاتر از گیاهان آپارتمانی به ویژه آن‌هایی که گلساره‌ای هستند تا 20000 لوکس- دما 40- 10 درجه سانتی‌گراد که این نیاز دمایی از گیاهی به گیاه دیگر متفاوت است. همپنین برخی از آن‌ها روز بلند هستند و زمانی که طول روز بیشتر از 12 ساعت شود، گل خواهند داد. برخی نیز روز بلند اختیاری می‌باشند یعنی با بلندشدن طول روشنایی گل‌دهی خود را آغاز می‌کنند، اما پس از آغاز گل‌دهی با کوتاه‌شدن روز به گل‌دهی خود ادامه می‌دهند. مانند بگونیا غده‌ای.

در تقسیم‌بندی زیر گیاهان گلدانی را به دو گروه برگ ساره‌ای و گلساره‌ای تقسیم می‌کنیم. برخی از گیاهان برگ ساره‌ای عبارت‌اند از:

پپرومیا- بنفشه آفریقایی- پتوس- نماتانتوس- آگلونما- اسپاتی فیلیوم- دیفن باخیا- فیکوس الاستیکا- فیکوس آفریقایی- فیکوس بنجامین- مارانتا- کالادیوم- پیله آ- فیلودندرون- آکوبا- کروتون- آناناس زینتی- پاندانوس- آفلاندرا- فیتونیا- کالاته آ- آلاماندا- بیلبِرجیا- کوردیلین- دراسنا- سینگونیوم- شفلرا- نخل مرداب- بامبو- بگونیا رکس- نخل کنتیا- زاموفیلا- ارکیده- پاچیرا- ژینورا (شب تاب)- سجافی (گندمی)- کراسولاها- حسن یوسف- سانسوریا- کاج مطبق- لیندا.

برخی دیگر از گیاهان گوشتی هستند. مانند گونه‌های لیتوپس- گونه‌های کونوفیتوم- سروم‌ها- کاکتوس‌ها.

گیاهان برگ سارۀ گلدانی

عموماً این گیاهان زینتی می‌باشند. در زیر به شرح تعدادی از آن‌ها می‌پردازیم.

پرورش حسن یوسف

حسن یوسف یکی از گیاهان برگ ساره‌ای بسیار زیبا می‌باشد. دارای دو رقم برگ درشت و برگ ریز است. رنگ‌بندی برگ‌های این گیاه در رقم‌های مختلف، خیره‌کننده است. به‌طور کلی گیاهانی که دارای برگ‌های رنگین می‌باشند به نور بیشتری نیاز دارند. در صورت کافی بودن نور برگ‌های این گیاه خیره‌کننده‌تر می‌شود.

حسن یوسف به دو صورت افزایش می‌یابد:

- بذر
- قلمه

- در تولید‌های کوچک خانگی از سر شاخه‌های گیاه، قلمه علفی تهیه نموده و سپس در بستر مخصوص قلمه، آن‌ها را ریشه‌دار می‌کنیم. می‌توان از آب جهت ریشه‌دار نمودن قلمه‌ها استفاده نمود و بعد آن‌ها را در خاک می‌کاریم.
- در تولیدات انبوه، کاشت بذر رایج است. شیوه کاشت مانند گل‌های فصلی است. تولید این گیاه در گلخانه انجام می‌شود.

تولید و پرورش برگ بیدی

ساده‌ترین شیوۀ افزایش برگ بیدی قلمۀ علفی است که به شرح زیر می‌باشد:

گام اول: در هر فصلی که خواستید ساقه‌های علفی را با قیچی ببرید.
گام دوم: قلمه‌ها را به اندازه‌ای برش بزنید که دست کم دو گره داشته باشد.
گام سوم: آن‌ها را در خاک ویژه قلمه بکارید.
گام چهارم: در سایه گذاشته و سطح خاک را نمناک نگه دارید. دمای 24 درجه سانتی‌گراد و رطوبت 70 درصد بسیار خوب است. از پوشش پلاستیک استفاده کنید. (کیسه پلاستیک در تولید خانگی و گلخانه در تولید انبوه) پس از 3 هفته قلمه‌ها ریشه‌دار می‌شوند.
گام پنجم: تعدادی گلدان سطل 4 تهیه کنید. در گلدان‌ها، مخلوط خاک مناسب گیاهان گلدانی بریزید. در هر گلدان 7- 5 گیاهچه بکارید. هر دو هفته با کودهای میکرو و ماکرو محلول‌پاشی کنید. گلدان‌ها پس از 2 ماه پر می‌شوند. جوانه‌های انتهایی را همیشه ببرید تا جوانه‌های کناری بیشتر رشد کرده و بوته‌ها پرپشت شوند.

تولید و پرورش فیلودندرون

فیلودندرون شامل 250 گونه گیاه همیشه سبز بومی جنگل‌های گرمسیری آمریکای جنوبی و مرکزی می‌باشد. اغلب گونه‌های آن بالارونده و واریته‌هایی هم به شکل بوته‌ای رشد می‌کند. فیلودندرون‌ها تولید ریشه هوایی می‌کنند. به خاطر برگ‌های زیبایشان به عنوان گیاه آپارتمانی شناخته می‌شوند.

دو گروه فیلودندرون وجود دارد:

1- بالارونده. این گروه نیازمند قیم هستند.
2- غیر بالارونده

برای پرورش این گروه از گیاهان باید شرایط زیر را فراهم کرد: نور کافی دور از تابش مستقیم آفتاب- آبیاری زیاد به‌طوری که خاک همیشه مرطوب باشد. دمای میانگین 20 تا 26 درجه سانتی‌گراد در سرتاسر سال- رطوبت نسبی بالای 70 درصد.

برخی از گونه‌ها با شرایط آب و هوایی مختلف سازگار می‌شوند. خصوصیت بسیاری از فیلودندرون‌ها تولید ریشه هوایی است. این ریشه‌ها وظایف مهمی بر عهده دارند. باید آن‌ها را در کمپوست یا خزه فرو کرد تا برای برگ‌های بالایی آب تأمین کنند. فیلودندرون‌هایی که در آپارتمان نگهداری می‌شوند به ندرت گل و میوه می‌دهند. تولید تجارتی این گیاهان از راه کشت بافت انجام می‌شود. برخی نیز با بذر افزایش می‌یابند. اما بذرها به سرعت قوه نامیۀ خود را از دست می‌دهند. اگر بخواهیم بذرکاری کنیم در صورتی که بذرها قوه نامیه داشته باشند شرایط زیر را فراهم می‌کنیم: بستر مخلوطی از (تراشه پوست درخت + ورمیکو لیت + پیت ماس)- اسیدیته خاک بین 6 تا 6/5- تأمین آب به کمک سیستم مه‌پاش- تهویه کافی. برای بستر کاشت در شرایط تولید محدود می‌توان گونه‌های رایج را با قلمه افزایش داد.

تولید و پرورش سرخس زینتی (فرن)

این جنس دارای 30 گونه مختلف از سرخس‌ها بوده که به سرعت به‌وسیله استولون توسعه می‌یابند. برخی از سرخس‌ها بومی نواحی استوایی و برخی دیگر بومی مناطق معتدل می‌باشند. سرخس گیاهی همیشه سبز است. هم به‌صورت گلدانی، هم به‌صورت آویزی استفاده می‌شود. این گیاه به 1000 لوکس نور، حرارت 25 درجه سانتی‌گراد، آبیاری متوسط تا زیاد، رطوبت هوای 70- 90 درصد و خاک قلیایی احتیاج دارد. در شرایط نور کمتر هم به رشد خود ادامه می‌دهد.

سرخس را می‌توان به چهار روش افزایش داد.

روش اول:

زمانی که گیاه ساقه‌های رونده ریشه‌زا تولید می‌کند. در صورت تماس انتهای ساقه‌ها با خاک گیاهان کوچک به وجود می‌آیند که پس از ریشه‌دارشدن، با جداکردن و پرورش آن‌ها می‌توان گیاهان جدیدی تولید کرد. این روش زمانی که گیاه در طول بهار و تابستان فعال است عملی خواهد بود. برای این روش از گلدان‌های نشایی 8 که با مخلوط خاکی ویژه بذر یا قلمه پر شده است استفاده می‌کنیم. خاک را به اندازه کافی مرطوب کنید. انتهای ساقه‌های رونده یا استولون‌ها را در این بستر قرار دهید و دمای محیط را در 18 تا 20 درجه سانتی‌گراد نگاه دارید.

روش دوم:

استفاده از هاگ‌های به وجود آمده در سطح زیرین برگ‌ها است. هاگ‌ها را روی یک صفحه کاغذ سفید جمع‌آوری کنید و در سینی نشا که با مخلوط خاکی بذر و قلمه پرشده است، به شکل پراکنده روی سطح خاک بکارید. گلدان یا سینی بذر را با کیسه پلاستیکی شفاف بپوشانید و در دمای 12 درجه سانتی‌گراد نگاه دارید. زمانی که سرخس‌های جوان تقریباً 2/5 سانتی‌متر شدند، آن‌ها را بیرون آورده و هر یک را در سطل 4 بکارید و زمانی که بزرگ‌تر شدند. گلدان‌ها را نیز بزرگ‌تر کنید.

روش سوم: تقسیم بوته

نگهداری سرخس در خانه: گیاه را همیشه دور از تابش مستقیم خورشید بگذارید. بهتر است آبیاری از زیر انجام گیرد یعنی گلدان را در بشقابی قرا داده و آب را داخل بشقاب پر کنید. فراهم‌کردن رطوبت در گلخانه به کمک دستگاه مه‌پاش و در تولیدات محدود به کمک افشانک دستی انجام می‌گیرد.

روش چهارم:

روش تجاری افزایش سرخس زینتی، کشت بافت می‌باشد.

تولید و پرورش برگ عبایی

گیاه برگ عبایی در برابر تنش‌ها (نور کم یا زیاد- آبیاری نامرتب- شرایط خاک) بسیار مقاوم است. یخ‌بندان را نیز تا حدودی تحمل می‌کند. البته برای رسیدن به بوته‌های پر پشت زمان لازم خواهیم داشت. این گیاه دارای ریزوم است و ساقه هوایی ندارد. برگ‌ها به‌صورت تکی از روی ریزوم روییده و از سطح خاک بیرون می‌آیند.

تولید و پرورش آگلونما

این گیاه بومی مناطق گرمسیری است. نور آفتاب را نمی‌پسندد و دمای کمتر از 10 درجه سانتی‌گراد گیاه را از بین می‌برد. یکی از گیاهان مقاوم در خانه‌ها می‌باشد. چندین رقم دارد.

آگلونما با دو روش افزایش می‌یابد:

1- قلمه
2- تقسیم بوته

فعالیت عملی: افزایش آگلونما با قلمه (صفحه 42 کتاب درسی)

 

1- وسایل و ابزار لازم را فراهم کرده و سپس لباس کار خود را بپو شید.
2- قلمه بدون برگ یا قلمه با برگ را از گیاه مادری جدا می‌نماییم (قلمه بدون برگ باید دارای حداقل دو جوانه باشد).
3- برای قلمه‌گیری از یک آگلونما، ساقه را از 2 سانتی‌متری بالای سطح خاک قیچی کنید. برگ‌های پایین این ساقه را به اندازۀ 5 سانتی‌متری حذف کنید.
4- قلمه‌ها را در بستر قلمه قرار دهید.
5- پس از ریشه‌دار شدن قلمه‌ها، آن‌ها را به گلدان سطل 4 انتقال دهید. نور با شدت 5000 لوکس برای این گیاه مناسب است.
6- هر دو تا سه روز یک بار آبیاری می‌کنیم.
7- گیاهان را هر هفته یک بار با کود NPK با غلظت 2 در هزار تغذیه کنید.
8- در صورت مشاهده‌کردن آفت یا بیماری سم‌پاشی نمایید.
9- پس از پر پشت‌شدن گیاه، می‌توان آن‌ها را عرضه کرد.

تقسیم بوته:

تقسیم بوته زمانی انجام می‌شود که گلدان بسیار پر باشد. در این صورت بوته را از گلدان بیرون آورده و با چاقوی تیز، نیساک (ساقه زیر زمینی) را همراه با ریشه که برگ هم داشته باشد بریده و گیاه را به 4- 3 قسمت تقسیم می‌کنیم. هر قسمت را در گلدان جداگانه می‌کاریم. گلدان را با مخلوط خاکی گیاهان آپارتمانی پر می‌کنیم.

تولید و پرورش پاندانوس

این گیاه به ارتفاع یک متر و بیشتر رشد می‌کند. برگ‌ها فشرده و گسترده هستند، به‌طوری که ساقه دیده نمی‌شود. جداکردن پاجوش‌ها در بهار و ریشه‌دار نمودن آن‌ها در آب یا بسترهای مخصوص قلمه ساده‌ترین روش افزایش این گیاه می‌باشد. در تنۀ گیاه پاجوش‌هایی به وجود می‌آیند که باید با استفاده از یک چاقوی تیز آن را از پایه مادری جدا و سپس انتهای این قلمه را در پودر هورمون ریشه‌زایی فرو برده و در گلدان نشایی 8 بکارید. در این مرحله بسیار دقت کنید که محیط پاندانوس مرطوب باشد. برای این منظور مرتب مه‌پاشی کنید. بهتر است افزایش را در اواسط بهار شروع کنید تا گیاه رشد کرده و بتوانید آن را در اوایل تابستان در گلدان بزرگ‌تر بکارید. مخلوط خاکی ویژۀ گیاهان آپارتمانی که همواره مرطوب نگهداشته می‌شود بهترین مخلوط برای پرورش پاندانوس می‌باشد.

وجود پاگرما به میزان 21 درجه سانتی‌گراد و دمای محیط حدود 20 درجه و رطوبت در حد اشباع به توسعه سیستم ریشه این گیاه کمک می‌کند. هر یک سال تا یک سال و نیم گیاه نیاز به تعویض گلدان دارد.

تولید و پرورش پپرومیا

پپرومیا دارای ارقام زیاد و بسیار زیبا می‌باشد؛ از جمله آن، پپرومیای معمولی (قاشقی)، پپرومیای برگ چروک و پپرومیای برگ هندوانه‌ای است. افزایش این گیاه با قلمه برگی انجام می‌شود. برای این کار برگ‌ها را با دم برگ قیچی می‌کنیم. آن‌ها را در بسته‌بندی نشا که با خاک ویژۀ قلمه پر شده است، قرار می‌دهیم.

تولید و پرورش فیکوس‌ها

فیکوس‌ها دارای چندین گونه و نژاد هستند. زادگاه آن‌ها درجاهای گرم و نیمه گرم دنیاست. یعنی اینکه گیاه در دماهای زیر 4 درجه سانتی‌گراد از بین می‌رود. بنابراین در سرزمین‌هایی که چهار فصل از جمله فصل زمستان دارند، گیاه آپارتمانی به شمار می‌آیند.

افزایش فیکوس‌ها:

با استفاده از قلمۀ انتهایی که دست کم دارای یک برگ و سه جوانه می‌باشد می‌توانیم فیکوس را افزایش دهیم.

بعد از ریشه‌دار شدن گیاه را در گلدان‌های نشایی کشت نمایید و مدتی در شرایط گرم و مرطوب نگهداری کنید. زمان انجام تکثیر از روش قلمه فروردین ماه است. چون قلمه‌های فیکوس تقریباً به سختی ریشه‌دار می‌شوند، بهتر است از هورمون‌های ریشه‌زایی استفاده نمایید. با رشد گیاه درصورت لزوم گلدان تعویض شود.

فیکوس‌ها را هر 40 روز با کودهای میکرو (ریز مغذی) محلول‌پاشی می‌کنیم. فیکوس بنجامین به تغییر اندازه تابش نور، تابش آفتاب و حتی به تغییر زاویه تابش واکنش نشان می‌دهد.در جابه‌جایی مکرر برگ‌ها می‌ریزند. بنابراین آن‌ها را در جایی می‌گذاریم که از نور غیرمستقیم بتواند استفاده نماید. همه فیکوس‌ها نور فراوان و دور از آفتاب را می‌پسندند. این گروه از گیاهان رطوبت دوست هستند. رطوبت هوای 50 تا 70 درصد برای آن‌ها بسیار مناسب است. رطوبت گلخانه برای آن‌ها کافی است. در صورت نگهداری فیکوس در خانه روزانه آن‌ها را با آب افشان دستی مه‌پاشی می‌کنیم.

تولید و پرورش کاکتوس‌ها

در تولید تجارتی کاکتوس‌ها با بذر زیاد می‌شوند. برای سبزکردن بذرها و سپس نگهداری گیاهچه‌ها باید ویژگی‌ها و نیازهای این گیاه و بذرهای آن را بشناسیم.

چگونه یک کاکتوس را از گیاهان دیگر گوشتی شناسایی کنیم:

بیشتر کاکتوس‌ها دارای آرئول هستند. آرئول اجتماعی از خارها و موهایی است که از یک نقطه بیرون آمده‌اند. شکل زیر را نگاه کنیم.

نام کاکتوس به یک گیاه گفته نمی‌شود، بلکه گروه بزرگی از گیاهان را با این نام می‌شناسیم. کاکتوس‌ها صدها گونه و رقم دارند. پرورش هر کدام ریزه کاری‌های ویژه‌ای دارد، زیرا زادگاه همه آن‌ها جاهای گرم و خشک جهان نیست و برخی از آن‌ها در آب و هوای معتدل زندگی می‌کنند. به هر حال با روش یکسانی می‌توان بیشتر آن‌ها را تولید کرد.

ویژگی بذر بیشتر کاکتوس‌ها

- دارای پوسته سخت هستند.
- در برخی گونه‌ها توانایی تنژیدگی (سبزشدن) را زود از دست می‌دهند.
- دارای ترکیباتی در درون خود است که از تنژیدگی پیشگیری می‌کند. این ترکیبات در آب محلول هستند.
- بذرها به پوسیدگی قارچی حساس هستند.
- برای جوانه‌زنی باید در برابر نور فراوان باشند (8000- 15000 لوکس) اما نه تابش مستقیم خورشید.
- دمای بهینه برای سبزشدن 25 درجه در روز و 18 درجه در شب می‌باشد. بنابراین باید نگهداری از بذرهای کاشته شده در فضای کنترل شده انجام گیرد. بالا رفتن دما تا 40 درجه را تحمل می‌کنند.
- باید همیشه بذرها و بستر را نمناک نگه داشت.

فعالیت عملی: افزایش کاکتوس‌ها (صفحه 47 کتاب درسی)

 

1- لباس کار بپوشید.
2- پوسته سخت بذر را با خیس‌کردن در آب گرم یا سرکه به مدت دو روز یا پاشیدن آب لیمو و شستن پس از 10 دقیقه و یا ایجاد خراش روی بذر به کمک سوزن انجام دهید. خراش باید دور از ناف بذر (جایی که جوانه وجود دارد) انجام شود.
3- بذر برخی از کاکتوس‌ها نیاز به سرمادهی دارند. آن‌ها را در کیسه‌ای لای ماسه سترون شده و مرطوب گذاشته و دو ماه در دمای یخچال قرار دهید.
4- آن‌ها را در آب خیس کنید تا هورمون‌های بازدارنده از جوانه‌زنی در آب حل شده و بیرون بیاید.
5- بذرها و بستر کاشت را سترون کنید.
6- در هنگام کاشت آن‌ها را زیر خاک نکنید.
7- پس از سبزشدن بذرها روی بستر آن‌ها اندکی لیکا می‌ریزیم تا جوانه‌ها نیفتند.

در افزایش خانگی می‌توان از کاکتوس قلمه گرفت. شاخه‌های جوان سال جاری توانایی ریشه‌زایی دارند.

گروه‌بندی کاکتوس‌ها

خانواده کاکتوس به سه زیرخانواده تقسیم می‌شوند:

- پرسکیه (Pereskia)
- اوپانسیه (Opuntiea)
- سرئه (Cereu)

زیرخانواده پرسکیه از قدیمی‌ترین کاکتوس‌هاست و بیشتر شباهت به درختان جنگلی دارد. گیاهانی بوته مانند می‌باشند و غالباً برگ‌هایی پهن دارند. گل‌ها دارای دمگل کوتاه‌اند و به‌صورت دسته‌ای و شبیه به گل نسترن‌های وحشی‌اند. بوته‌های آن تیغ‌دار است، لیکن تیغ‌های این گیاهان شباهتی به تیغ‌های کاکتوس‌های دیگر ندارند. پرسکیای گل درشت از مهم‌ترین گیاهان این زیرخانواده است و به زبان انگلیسی رز کاکتوس نامیده می‌شود.

زیرخانواده اوپانسیه دارای ساقه‌های گوشتی و آب‌دار است، ساقه‌ها بندبند و در محل گره ترد و شکننده‌اند، روی آن‌ها تیغ‌های مجتمع و کوتاه و نرم پوشانده است که به آسانی از جا کنده شده، با لمس‌کردن آن‌ها تعداد زیادی تیغ به دست می‌چسبد. از انواع معروف این زیرخانواده، نوع اوپانسیا و نوپالئا است. این انواع، برگ ندارند و گل‌هایشان شبیه به چرخ دنده و بدون دمگل‌اند.

زیرخانواده سرئه، این زیر خانواده نیز شامل تعداد بسیار زیادی از گونه‌های کاکتوس است که برخی از آن‌ها کشت و کار می‌شوند و در مناطق سردسیر به عنوان گیاهان گلخانه‌ای در منازل نگاه‌داری می‌شوند. این زیرخانواده خود به راسته‌های زیر تقسیم می‌شود. سرئنه، هلیو سرئنه، اکینو سرئنه، اکینو کاکتانه، کوری فانتانه، اپی فیلانه، ریپسالیدانه

تولید و پرورش کونوفیتوم و لیتوپس

کونوفیتوم گستره فراوانی از گونه‌ها و نژادهای یکسری از گیاهان مینیاتوری است. زادگاه این گیاهان آفریقای جنوبی است. با نگرشی به آفریقای جنوبی معلوم می‌شود بسیاری از جاهای آن آب و هوایی یکسان با آب و هوای شهرهای ساحلی مازندران و گیلان دارد. بیشتر گونه‌های آن در دمای 4- درجه تا 40 درجه می‌توانند زندگی کنند. نخست با ریخت برخی از این گیاهان کوچک و زیبا آشنا می‌شویم. سپس شیوه پرورش آن‌ها را بررسی می‌کنیم. پرورش آن‌ها بسیار ساده‌ است. این گروه‌ از گیاهان به همراه برخی از کاکتوس‌ها برای تراریوم‌ها بسیار مناسب هستند. افزایش آن‌ها به‌طور رایج با بذر انجام می‌شود. همچنین با قلمه می‌توان آن‌ها را زیاد کرد.

تولید و پرورش سدوم

سدوم‌ها گروه بزرگی از گیاهان می‌باشند. بیشتر این گیاهان کوچک پیکر و بسیار زیبا هستند. برخی از آن‌ها در گلدان‌های آویز خودنمایی می‌کنند. گیاهانی بسیار مقاوم بوده و ما بین سنگ‌ها در دامنه کوه‌ها و در اکثر خاک‌ها می‌تواند رشد نماید. همه سدوم‌ها گوشتی و کوتاه‌اند. اگر محل کاشت آن‌ها مناسب باشد در تابستان (از خرداد تا شهریور) به گل می‌نشینند و رنگ گل‌ها از سفید، زرد، صورتی، قرمز تا بنفش متفاوت است.

شرایط محیطی برای رشد بهینه آن‌ها عبارت است از:

نور: 

روزانه نیاز به نور مستقیم دارد. کمبود نور سبب رنگ پریدگی و ضعف گیاه می‌شود. همچنین سبب شل‌شدن برگ‌ها می‌گردد.

حرارت: 

در شب حداقل دمای 16-10 درجه و در روز حداکثر 26-18 درجه سانتی‌گراد.

آب:

در فصل رشد تا پاییز هر هفته 2 بار و در زمستان آبیاری را کم می‌کنیم.

کود: 

هر دو هفته یکبار NPK به غلظت دو در هزار. 

خاک: 

می‌توان آن‌ها را در خاک ویژۀ گلدان یا خاک ویژۀ کاکتوس کاشت. برخی از این گیاهان مناسب کاشت در تراریوم می‌باشند.برخی نیاز به آفتاب مستقیم و برخی نیز به عنوان گیاه آپارتمانی مناسب کاشت در گلدان هستند.

افزایش گیاه:

گونه‌های مختلف سدوم را می‌توان با کاشت بذر، تقسیم بوته و یا ریشه‌دار کردن قلمه زیاد کرد. حتی برگ‌های برخی از این گیاهان در صورت تماس با خاک همان جا ریشه‌دار شده و یک گیاه جدید را ایجاد می‌کنند.

تولید و پرورش شویدی (مارچوبه زینتی)

گیاه شویدی دارای ارقام گوناگونی است. برخی با برگ‌های درشت‌تر به نام زبره و برخی با برگ‌های ریزتر به نام نرمه یا گردی. این دو رقم خود دارای کولتیوارهای گوناگونی می‌باشند، از جمله شویدی دم روباهی. نوعی شویدی دیگر را نیز در باغ‌ها پرورش می‌دهند که حالت درختچه دارد. شاخه‌های این رقم را می‌برند و از آن‌ها برای تزیین دسته گل‌ها استفاده می‌کنند.

این گیاهان را به سه روش می‌توان افزایش داد. کاشت بذر- قلمه‌کاری- تقسیم بوته و ریشه.

تولید و پرورش سِجافی (گندمی)

با توجه به تصویرهای زیر گیاه آپارتمانی سجافی را تکثیر نمایید. در صورت استفاده از چاقو یا قیچی برای برش ساقه‌های رونده و یا تقسیم بوته به تیزبودن و ضدعفونی‌بودن ابزار توجه کنید.

گیاهچه‌های جداشده از ساقه‌های رونده یا رانر دیر ریشه‌دار می‌شوند. در مراکز تولید، به دلیل صرفه‌جویی اقتصادی، نتیجه‌گیری زودرس در تولید گیاه اهمیت بسیاری دارد، به همین دلیل برای تولید انبوه این گیاه از کشت بذر یا گیاهچه‌های حاصل از کشت بافت استفاده می‌شود و درصورت استفاده از گیاهچه‌های جداشده از استولون (دستک یا ساقه رونده) ته آن‌ها را به هورمون اکسین آغشته می‌کنند.

تولید و پرورش سانسوریا

این گیاهان دارای ارقام پا کوتاه و پا بلند می‌باشند. شرایط کم آبی و نور کم را به خوبی تحمل می‌کنند. از آبیاری زیاد آن باید پرهیز کرد. یکی از ویژگی‌های این گیاه جذب تولوئن و فرمالید هوا می‌باشد.از این رو به پاکیزه‌کردن هوا کمک می‌کند.

افزایش سانسوریا به سه روش انجام می‌شود:

1- تقسیم بوته
2- قلمه برگ
3- کاشت بذر

تقسیم بوته

در بهار یا هر زمان دیگر می‌توان بوته را تقسیم کرد. برای این کار بوته‌هایی را که چندین گیاه در کنار هم گلدان را پر کرده‌اند انتخاب می‌کنیم. ریشه و ریزوم را از خاک بیرون می‌آوریم، با چاقوی تیز نیساک‌ها (ریزوم‌ها) را به همراه برگ‌ها جدا می‌کنیم. بوته‌های جداشده را جداگانه در گلدان می‌کاریم. سانسوریا دو رنگ که لبه برگ‌های آن سفید است را با جدا کردن بوته همراه نیساک زیاد می‌کنیم زیرا بیشتر گیاهچه‌های به دست آمده از قلمه برگی سبز شده و از حالت ابلق خارج می‌شوند.

تولید و پرورش نخل‌های زینتی

نخل‌ها دارای چند گونه هستند. از جمله: نخل خرما (فنیکس)، نخل بادبزنی، نخل کِنتیا، نخل آرِکا. این گیاهان در زادگاه خود و آب و هوایی مانند زادگاهشان درخت هستند. کاشت آن‌ها در گلدان نیز انجام می‌شود.به دلیل کمی گنجایش گلدان برای ریشۀ آن‌ها، پیکر گیاه کوچک می‌شود. و البته زیبایی ویژه‌ای می‌یابد. نخل‌ها سرما را نمی‌پسندند. از میان نخل‌ها، نخل بادبزنی می‌تواند در برابر سرمای تا -3 درجه سانتی‌گراد تحمل نماید. بنابراین برای نگهداری نخل‌ها در آب و هوای جاهای معتدل، در تابستان گلدان آن‌ها را بیرون می‌بریم و در سایه آفتاب می‌گذاریم. در زمستان گلدان‌ها را داخل خانه می‌آوریم و یا روی نخل‌ها کیسه پلاستیک می‌کشیم. در شمال ایران نخل بادبزنی و برخی نخل‌های دیگر را در باغچه‌های بیرون می‌کارند. در جنوب کشور می‌توان نخل‌های زینتی گوناگون را در سرتاسر سال در بیرون نگه داشت. گرمای بسیار زیاد در تابستان و تابش شدید برای برخی از نخل‌های زینتی نامناسب است.

افزایش نخل‌ها:

1- کاشت بذر (هسته)
2- جداکردن تنه جوش
3- کشت بافت

امروزه پرورش‌دهندگان حرفه‌ای نخل زینتی گیاهچه‌های حاصل از کشت بافت را از کارگاه‌های کشت بافت خریداری کرده و آن‌ها را پرورش می‌دهند.

در روش‌های سنتی هسته را می‌کارند. می‌توان تنه جوش‌ها یاپاجوش‌ها را از گیاه مادری جدا کرده و کاشت که در تولید انبوه رایج نیست.

کاشت بذر نخل:

بذرها بیشتر در شمال ایران از درخت برداشت می‌شوند. زمینه برای تولید و پرورش در جنوب کشور نیز به خوبی فراهم است. می‌توان انبوهی از نخل‌های بسیار زیبا که برخی گران قیمت نیز هستند در مناطقی در جنوب کشور پرورش داد. همچنین پرورش این گیاهان در بیشتر مناطق در گلخانه امکان‌پذیر است. زمان سبزشدن بذر گونه‌های مختلف یکسان نیست. در نخل فنیکس و پالم (نخل بادبزنی) جوانه‌ها را در حدود دو ماه پس از کاشت و در نخل کِنتیا از 3 تا 12 ماه سبز می‌کنند. دیر سبزشدن به این دلیل است که رویان بذرها کامل نیست و برای بالندگی (تکامل) به زمان نیاز است. این مدت از وقتی شروع می‌شود که بذرها را خیس می‌کنیم.

تولید و پرورش بگونیا رکس

بگونیاها خود بر دو گروه برگساره و گلساره تقسیم می‌شوند که بگونیا رکس جزو برگساره می‌باشد.

این گروه از بگونیاها بومی هیمالیا می‌باشند. مخلوط با گیاهان برگی دیگر در گلدان‌ها و فلاور باکس‌ها کاشت می‌گردد. ساقه‌ها گوشتی و خزنده است. برگ‌ها رنگین بوده و نقش و نگارهای خیره‌کننده دارند. استفاده از سبدهای آویزان رایج است، برخی از گونه‌ها به شرایط خشکی و حرارت سازگار هستند. از این گیاه به عنوان گیاه آپارتمانی استفاده می‌شود. افزایش آن‌ها آسان بوده و می‌توان از آن‌ها قلمه برگ تهیه کرد و آن‌ها را در بستر ویژه قلمه کاشت. شرایط موردنیاز برای رشد بهینۀ این گیاه شامل نور: 1000 تا 5000 لوکس و دمای بهینه 18 درجه سانتی‌گراد و خاک اندکی مرطوب است. بگونیا‌های رکس در گروه گیاهان آپارتمانی قرار می‌گیرند.

گیاهان گلدار گلدانی

هدف از پرورش گیاهان گلدار گلدانی ممکن است متفاوت باشد. در مناطقی که زمستان ملایم دارند می‌توان آن‌ها را در باغچه‌ها و پردیس‌ها کاشت. در این صورت ممکن است خزان کنند و یا می‌توان در گلدان نگه داشت و با شروع فصل سرما آن‌ها را به گلخانه یا شاسی منتقل کرد. میزان تحمل آن‌ها به سرما یکسان نیست و از یک گونه گیاه تا گونه دیگر متفاوت است. در هر حال ضمن رشد به گل رفته و بسیار زیبا هستند.

برخی از این گیاهان را نام می‌بریم.

بومادران- تاج‌الملوک- آلسیوم چند ساله- آنمون- سبد نقره‌ای- ستاره‌ای- گل استکانی چند ساله- پنستمون- شمعدانی- نوعی شیرسگ- صدتومانی- آویشن باغی- ورونیکا- کارپوپروتوس- افوربیا- گوشواره‌ای (کیفی)- محبوبه شب- آزالیا- یاس رازقی- یاس چمپا- آلسترومریا آلاله- سیکلامن- خورشیدی- کاملیا- گل کاغذی- اشیانتوس- آگاو- گل بادکنکی- همه گل‌های سوخ‌دار (پیاز دار)- کالانکوئه- کوکب و...

این گیاهان از چند روش افزایش می‌یابند که معمولاً یکی از این روش‌ها برای تولید اقتصادی مناسب‌تر است. از نظر میزان نور و دما و آبیاری با یکدیگر یکسان نیستند. پس از تولید گیاهچه، آن‌ها را در مخلوط خاکی گیاهان گلدانی کاشته تا زمانی که برای برداشت و فروش آماده شوند نگهداری می‌کنیم. بنابراین برای رسیدن به زمان بازاررسانی باید هر یک را از نظر زمان کاشت تا برداشت جداگانه بررسی کنیم.

تولید و پرورش گل حنا

گل حنا یا Impatient دارای جورها و رنگ‌های گوناگونی است. در جای روشن و دور از آفتاب مستقیم به خوبی رشد می‌کند. این گیاه بذرهای بسیار ریزی دارد که می‌تواند کاشت آن را کمی مشکل کند. هر گرم بذر در حدود 2000 دانه بذر دارد. برای کاشت، کارهای زیر را انجام می‌دهیم.

فعالیت عملی (صفحه 57 کتاب درسی)

 

1- بستر کاشت را آماده کنید. سینی‌های نشا را با خاک ویژۀکاشت بذر پر کنید. 1 سانتی متر سر آن را خالی 1 بگذارید. از سینی با سلول‌های کوچک استفاده کنید.
2- بذرها را در یک کاسه بریزید. یک چوب خلال دندان بردارید. نوک آن را با آب مرطوب کنید. آن را به یک بذر بچسبانید. بذر به آن می‌چسبد. بذر را در روی یک سلول سینی قرار دهید. اندکی آن را فشار دهید تا به خاک بچسبد.
3- روی بذرها یک لایه نازک ورمیکولیت دانه ریز یا خاک پوش مناسب دیگر بپاشید.
4- سینی‌ها را در آب قرار دهید به طوری که آب روی آن‌ها را نگیرد. آب از زیر وارد شده خاک بستر را مرطوب می‌کند. می‌توانید به کمک مه افشان نیز بستر را مرطوب کنید. آبیاری با سرآبپاش بذرها را شناور کرده و بیرون می‌آورد.

5- سینی‌ها را در جایی با دمای 22 درجه سانتی‌گراد و روشن دور از آفتاب مستقیم قرار دهید. روی بذرها را با پلاستیک بپوشانید. 20 روز بعد بذرها جوانه می‌زنند.
6- وقتی ریشه پر شد، نشاها را در گلدان سطل 4 بکارید.
7- گلدان‌ها را در جای پر نور دور از آفتاب بگذارید. در تولید خارج از فصل به کمک لامپ‌های کم مصرف 14 ساعت روشنایی برای آن‌ها فراهم می‌کنیم. شدت روشنایی باید دست کم 4000 لوکس باشد.
8- گیاهان را هر هفته با کودهای NPK و عناصر ریز مغذی محلول تغذیه می‌کنیم.
9- پس از رشد کافی، گلدان‌ها را 3 ساعت در روز هوادهی می‌کنیم تا به شرایط محیط بیرون عادت کنند. پس از 3 روز در صورتی که هوای بیرون سرد نباشد گلدان‌ها قابل انتقال می‌شوند.

تولید و پرورش بگونیا

همان‌طور که گفته شد بگونیا به گروه بزرگی از گیاهان گفته می‌شود. در اینجا بگونیاهایی که گل‌های زینتی دارند شرح داده می‌شوند. برگ‌ها در بگونیاها متقارن نیستند، یعنی اینکه برگ‌ها به شکل قلب بوده و یک رگبرگ اصلی برگ را به دو قسمت نامساوی تقسیم می‌کند، و این ویژگی این گروه از گیاهان است. این گیاهان به طول روز بی تفاوت‌اند، در تمام سال گلدار هستند. این گیاهان در همه شرایط عمومی منازل و گلخانه‌ها، قابل کشت و کار و نگهداری هستند. بذرهای این گیاه بسیار ریز می‌باشد. دو میلیون بذر آن حدوداً 28 گرم وزن دارد.

نیازها:

نور:

این گیاه به شرایط سایه آفتاب و آفتاب سازگار می‌باشد. بنابراین اکثر نقاط آپارتمان برای این گیاه مناسب است. باید دقت کرد این گیاه را دور از نور مستقیم خورشید قرار داد.

دما:

دمای مناسب این گیاه، بین 18-25 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. سرمای بیش از اندازه و طولانی باعث پوسیدگی ریشه و ساقه گیاه می‌شود.

بگونیاها در سه گروه تقسیم‌بندی می‌شوند.
1- بگونیای همیشه گل 2- بگونیای غده‌ای 3- بگونیای رکس

1- بگونیا همیشه گل:

گل‌ها سفید و صورتی می‌باشند. ساقه و ریشۀ حقیقی دارند. منشأ این گروه از بگونیاها جنگل‌های گرم و مرطوب است. افزایش آن‌ها با بذر انجام می‌گیرد.

2- گروه بگونیاهای غده‌ای:

این گروه از بگونیاها گلساره‌ای می‌باشند. روز بلند اختیاری و ترجیحی می‌باشند. یعنی برای گل‌دهی بهتر است طول روشنایی بیشتر از 12 ساعت باشد در طول روز کوتاه هم گل می‌دهند ولی کمتر. رنگ گل‌ها بسیار گوناگون و خیره‌کننده است. تولید در تعداد کم با تقسیم غده و تولید تجارتی با بذر انجام می‌گیرد. این گروه از بگونیاها با شروع فصل سرد خزان می‌کنند. در این حالت بخش هوایی را می‌بریم. غده‌ها را بیرون می‌آوریم. چند روز زمان می‌دهیم تا روی آن خشک شود. سپس آن‌ها را در میان خاک برگ، پیت ماس یا ماسه قرار داده و در انبار با دمای 4 تا 10 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌کنیم. هنگام کاشت می‌توان غده‌ها را با دست جدا کرد، به شرطی که هر قسمت یک جوانه داشته باشد. قسمت‌های جداشده را با گوگرد ضدعفونی می‌کنیم. سپس جداگانه می‌کاریم (عمق کاشت 5 سانتی متر). تولیدکنندگان، گیاه را به‌صورت گلدانی پرورش داده و عرضه می‌کنند. پس از کاشت در هنگام پرورش بگونیا دکمه‌ای (غده‌ای)، شرایط زیر را فراهم می‌کنیم. آبیاری درحدی که خاک همیشه بین ظرفیت مزرعه و نقطۀ پژمردگی قرار گیرد. جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب به کمک سایبان. تغذیۀ هفتگی با NPK و تغذیه ماهیانه با کودهای میکرو و سرانجام بازدید همیشگی برای پیشگیری از آفات و بیماری‌های قارچی به ویژه بوتریتیس. این بیماری زمانی طغیان می‌کند که خاک همیشه خیس باشد. اوج گل‌انگیزی و گلدهی در این گروه در دمای 35 درجه سانتی‌گراد اتفاق می‌افتد. در برخی از کشورها با کاشت آن در باغچه‌ها فرش گل درست می‌کنند که بسیار دیدنی است.

تولید و پرورش محبوبۀ شب

روش‌های افزایش محبوبۀ شب:

1- کاشت قلمه‌های علفی با استفاده از هورمون ریشه‌زا
2- خوابانیدن شاخه
3- کاشت بذر

فعالیت عملی (صفحه 60 کتاب درسی)

 

1- لباس کار بپوشید.
2- تعدادی گلدان محبوبه شب یا یاس رازقی تهیه کنید.
3- وسایل مورد نیاز: قیچی باغبانی- گلدان نشایی 8 یا سینی نشا- بیلچه- خاک مخصوص قلمه و لباس کارآماده کنید.
4- ساقه‌ها و شاخه‌های سبز و چوب نرم را قیچی کنید. شاخه‌های بریده شده را به اندازه‌های 5 تا 7 سانتی‌متر ببرید. روی هر قلمه یک برگ را گذاشته و برگ‌های دیگر را بریده دور بریزید.
5- خانه‌های سینی‌های نشا را با خاک گلدانی پر کنید جوری که اندکی از سر آن خالی بماند.
6- سینی‌ها را آب‌پاشی کنید.
7- میخ نشا را در هر خانه فرو کنید تا حفره‌ای درست شود.
8- قلمه‌ها را در حفره‌ها بگذارید.
9- ته آن‌ها را فشار دهید.
10- آبیاری کنید.
11- هوا را مرطوب نگه دارید.
12- دمای گلخانه را روی 20 درجه تنظیم کنید و یا قلمه‌های کاشته شده را در جایی با این دما قرار دهید.دمای 20 درجه، بهترین دما برای زنده ماندن و ریشه‌دارشدن قلمه هاست.
13- هر روز از قلمه‌ها بازدید کنید. پس از نمایان‌شدن ریشۀ قلمه‌ها را در گلدان دیگر بکارید. گلدان‌ها را با مخلوط خاکی گیاهان گلدانی پر کنید. قلمه برخی از گیاهان زود ریشه‌دار می‌شود و در برخی دیگر شاید چند ماه طول بکشد.

در تولیدهای کوچک روی قلمه‌ها را با کیسه پلاستیک می‌پوشانیم و در تولیدهای بزرگ قلمه‌ها را در گلخانه می‌کاریم. و با دستگاه مه‌افشان، رطوبت لازم برای هوای پیرامون قلمه‌ها را فراهم می‌کنیم.

تولید و پرورش سیکلامن

این گیاه بومی ایران است. گل‌ها در ارقام مختلف، رنگ‌های گوناگون دارند. دورۀ رشد آن طولانی بوده و نسبت به هوای سرد مقاوم می‌باشد. برگ‌ها قلبی شکل بوده و رنگ آن سبز تیره است. روی برگ‌ها رگه‌های پرنقش و نگار نقره‌ای وجود دارد که به گیاه زیبایی می‌بخشد. می‌توان این گیاه را هم در گلدان نگهداری کرد و هم در باغچه‌ها کاشت.

تولید و پرورش داودی

داودی نژادهای گوناگونی دارد. برخی از گونه‌ها برای کاشت در باغچه‌ها، برخی برای کاشت در گلدان و برخی برای به دست آوردن گل بریده پرورش داده می‌شوند.

در گونه‌های ویژه شاخه بریده در هر زمان از سال می‌توان گل شاخه بریده داودی تولید کرد. برای این کار باید:

1- برای رشد شاخه و برگ در گیاه، داودی‌ها باید به مدت سه هفته هر روز 12-15 ساعت روشنایی را ببینند. شدت نور 10000 لوکس خوب است.

2- بعد از دوره رویش، برای پیدایش گل‌ها باید به مدت دست کم 3 هفته در هر 24 ساعت 12-15 ساعت تاریکی ببینند.

در فصل‌های بهار و تابستان به‌طور طبیعی روزها بلند می‌باشند. در فصل‌های پاییز و زمستان ایجاد طول روز بلند در گلخانه با روشن‌کردن چراغ‌ها انجام می‌شود. اندازه روشنایی باید دست کم 10000 لوکس باشد. این اندازه را لوکس متر به ما نشان می‌دهد.

در پاییز و زمستان به‌طور طبیعی روزها کوتاه است و پیدایش گل انجام می‌شود و در بهار و تابستان با ایجاد سایه و تاریک‌کردن روی داودی‌ها آن‌ها را برای گل‌دهی تحریک می‌کنیم. برای این کار به‌صورت تونلی روی گلدان‌ها پلاستیک سیاه می‌کشیم. برای مثال فرض کنیم که می‌خواهیم در ماه اردیبهشت داودی‌ها را وادار به گل‌انگیزی کنیم. بنابراین در ساعت 3 بعد از ظهر پلاستیک را روی گلدان‌ها می‌کشیم و پس از آنکه شب یا تاریکی طبیعی فرارسید، پلاستیک را از روی گلدان‌ها بر می‌داریم. این کار را تا سه هفته ادامه می‌دهیم. چند روز پس از این دوره تاریکی غنچه‌ها نمایان می‌شوند.

طول دوره رشد داودی از زمان قلمه‌کاری تا گلدهی سه ماه است. با تنظیم کار در یک واحد تولیدی می‌توان به‌طور هم زمان 1- ریشه‌دار کردن قلمه 2- پرورش گیاهچه 3- مرحله تنظیم نور و 4- گیاهان روی غنچه داشت.

چنین واحد تولیدی سرتاسر سال گل تولید می‌کند و می‌تواند کارمندان ثابت استخدام کرده و برای آن‌ها کار فراهم نماید.

اگر 2000 متر مربع گلخانه داشته باشیم، این فضا را برای تولید همیشگی داودی چگونه تقسیم می‌کنیم؟

قلمه‌کاری:

گرچه می‌توان داودی را با کاشت بذر و کاشتن پاجوش افزایش داد اما بهترین روش تکثیر داودی تهیه قلمه و ریشه‌دار کردن قلمه‌ها می‌باشد.

برای تهیه قلمه، سرشاخه‌ها را به اندازه 5 سانتی‌متر بریده و پس از ایجاد حفره با میخ نشا آن‌ها را در بستر می‌گذاریم.

ریشه‌دارکردن قلمه:

آفتاب پاییز و زمستان به ویژه آفتاب پشت پوشش شیشه یا پلاستیک از ریشه‌دار شدن قلمه‌ها جلوگیری نمی‌کند اما در تابستان قلمه‌ها نیاز به سایه‌اندازی دارند. در هرحال در بیشتر وقت‌ها قلمه‌ها از اسفند تا آخر فروردین تهیه می‌شوند. برای سرعت بخشیدن در ریشه‌زایی بهترین دما 16 درجه سانتی‌گراد است. قلمه‌ها و خاک قلمه‌ها را مرطوب نگه می‌داریم. برای این کار از مه‌پاش (میست) استفاده می‌کنیم. قلمه‌ها پس از 4 هفته ریشه‌دار می‌شوند.

گلدان زدن:

پس از ریشه‌دار شدن قلمه‌ها، گلدان‌های سطل 7 را با خاک گلدانی پر می‌کنیم. گیاهچه‌ها را از بستر در آورده و در هر گلدان 5 گیاهچه می‌کاریم.

کود دهی:

کود کامل NPK در دستور کار می‌باشد. درباره داودی کودهای نیتروژن‌دار بیشتر از دو عنصر دیگر نیاز است. همچنین برای رشد بهینه از کودهای میکرو نیز استفاده می‌کنیم. 

حذف جوانه انتهایی:

کندن جوانه انتهایی به اندازه 1 سانتی‌متر از سر شاخه‌ها به دوهدف انجام می‌شود.

1- در گونه‌ها و نژادهای پا کوتاه ویژه داودی گلدانی برای اینکه بخواهیم گیاه شاخه‌های زیادی داده و گل‌های بیشتری بدهد. در این هنگام جوانه‌های انتهای شاخه‌های مرکزی را با قیچی یا به کمک دو ناخن از بوته جدا می‌کنیم.
2- در گونه‌ها و نژادهای پا بلند ویژه گل بریده برای اینکه بخواهیم گیاه یک گل درشت بدهد. بنابراین جوانه‌های کناری را حذف می‌کنیم.

برای این کار زیر جوانه را بین دوناخن شست و انگشت وسط فشار می‌دهیم.

تولید و پرورش شمعدانی

یکی از گل‌های زیبای آپارتمانی که در رنگ‌های شاد و زیبا وجود دارد، شمعدانی است.

این گیاهان زیبا شاخ و برگ‌های انبوه کروی شکل و کرکداری دارند و گل‌های آن‌ها درشت و به رنگ‌های سفید و قرمز یا بنفش است که معمولاً در قسمت زیرین گلبرگ‌ها لکه‌های تیره رنگی دیده می‌شود. این گیاهان برحسب تاریخ تهیه قلمه آن‌ها از آغاز فروردین تا پایان مرداد ماه به گل می‌نشیند و از جمله گیاهان گلخانه‌های سرد است. سازگاری آن‌ها بسیار خوب است و در زمستان باید در کنار پنجره و در حرارتی حداکثر 12 درجه سانتی‌گراد قرار گیرد. خاکمناسب
برای آن‌ها مخلوطی از خاک باغچه‌ای شن‌دار همراه با مختصری خاک برگ و تورب پوسیده است. در فصل بهار و اوایل تابستان به آب زیاد نیاز دارد و در همین هنگام است که دادن چندبار کود محلول بدان نیز بسیار مناسب خواهد بود این گیاه هم از طریق بذر و هم از طریق قلم‌زنی و قطع‌کردن شاخه تکثیر می‌شود.

تولید محدود این گیاه با قلمه انجام می‌شود. اما تولید انبوه آن با بذر است. بذرها هیبرید می‌باشند. بنابراین استفاده از بذرهای نسل بعدی، گیاهان با کیفیت ایجاد نمی‌کنند.

تولید و پرورش گل آویز (فوشیا)

این گیاه به خاطر گل‌های زیبا و رنگارنگ خود در دنیا بسیار پرطرفدار می‌باشد. دارای 200 گونه مختلف از گیاهان خزان‌کننده، درخت و درختچه‌ای است. این گیاه دارای گل‌های آویز رنگارنگی است که از اواخر بهار تا اواسط پاییز گل می‌دهد و دارای برگ‌هایی به رنگ سبز روشن می‌باشد. ساقه‌های بلند و باریک آن بعضی خمیده و بعضی صاف‌اند.

رنگ گل آن‌ها سفید، قرمز تیره، آبی، ارغوانی، نارنجی، سفید مایل به زرد به نور کافی و شدید (ولی غیرمستقیم) نیاز دارد. نیاز آبی آن معمولی تا فراوان (ولی خاک آن نباید باتلاقی شود)، گل به شکل آویز (گوشواره‌ای) میوه‌های کوچک در اندازه‌های 5 تا 25 میلی‌متر بوده و به رنگ‌های قرمز تیره، سبز، قرمز یا ارغوانی تیره است. میوه‌های آن دارای تعداد زیادی بذر کوچک‌اند. این گیاه را به دو روش می‌توان تکثیر کرد:

1- بذر:

بذر آن را می‌توان در پاییز برداشت کرد و آن را در بهار در خاک مناسب کاشت و با تنظیم آب و دما و تغذیه مناسب، گیاه مطلوبی به دست آورد.

2- قلمه زدن:

همۀ انواع گل آویز را می‌توان از طریق قلمه‌زدن تکثیر کرد.

زمان مناسب برای قلمه‌زدن این گیاه از اواسط تا اواخر بهار و یا اوایل پاییز می‌باشد.

برای قلمه‌زدن باید ساقه برگداری نه زیاد نرم و نه زیاد سخت که در آن نشانه‌های گلدهی وجود ندارد (و یا گل‌ها را جدا کنید) به اندازه 10- 8 سانتی‌متر با یک چاقوی تیز به‌صورت اریب برش دهیم. از فشردن و آسیب‌زدن به ساقه بپرهیزید. سپس قلمه را در بستری با خاکی مخلوط از خاک برگ و شن و در محلی با سایه جزئی و دمایی بین 15 تا 18 درجه سانتی‌گراد، قرار دهید.

توجه شود که قلمه را هم می‌توان در محیط آزاد و هم در گلخانه کاشت. اگر این گیاه در هوای آزاد کاشته شود، آن را اوایل آبان ماه به گلخانه منتقل کنید، زیرا در فصل گرما نیاز چندانی به شرایط گلخانه‌ای ندارند ولی رطوبت آن باید حفظ شود و در اواخر تابستان قلمه‌ها کمی باید خشکی ببینند و در محلی خشک نگهداری شوند تا گیاه به حالت استراحت برود و در فصل سرما باید به شرایط گلخانه‌ای برده شود.

این گلدان‌ها را در فصل زمستان آب نمی‌دهند. در ماه اسفند که گیاه شروع به نمو جوانه‌های تازه روی تنه گیاه می‌کند، آبیاری آن شروع می‌شود.

تولید و پرورش کارپو پروتوس

گونه‌ها و نژادهای بسیاری در این گروه جای دارند؛ مانند ناز فرانسوی، ناز صخره‌ای و گل یخی. این گیاهان را نباید با گل ناز آفتابی که گل فصلی است اشتباه بگیریم. کارپوپروتوس، تابش نور تابستان را به خوبی تحمل می‌کند. در صورت نور کافی گل‌های فراوانی می‌دهد. اگر نور کافی نباشد، برگ‌های آن لاغر شده و رشد رویشی کاهش می‌یابد.

این گیاهان به‌صورت گلدانی به عنوان آویز و همچنین در باغچه برای کف پوش کاربرد دارند. افزایش و پرورش آن‌ها آسان است. می‌توانیم در هر زمان از آن‌ها قلمه (سر شاخه) تهیه کرده و در مخلوط خاکی قلمه و یا خاک ویژۀ باغچه بکاریم. از خاک‌های ارزان‌تر و سینی نشا استفاده می‌کنیم. ریشه‌دار کردن آن‌ها زیر پوشش پلاستیک انجام می‌شود و برای نگهداری به محلی آفتابی نیاز دارند. به کم آبی مقاومت دارند. همچنین گرمای 45 درجه و سرمای زیر صفر تا 7 درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کنند. برخی از گیاهان این گروه، گرمای 50 درجه و رطوبت 100% را نیز بخوبی تحمل می‌کنند.

تولید و پرورش پامپاس گراس (کورتا دِریا)

این گیاه دارای برگ‌های کشیده با لبه بسیار زبر و برنده است. بومی نیوزلند، گینه نو و آمریکای جنوبی می‌باشد. هوای گرم تا 50 درجه سانتی‌گراد و سرمای تا 10 درجه سانتی‌گراد زیر صفر را تحمل می‌کند. به کم آبی مقاوم است. هر سال تا اندازه‌ای آن را با کودهای میکرو و ماکرو تقویت می‌کنیم. با آغاز سرما برای پیشگیری از یخ‌زدن ریشه، برگ‌های آن را جمع‌کرده و با ریسمان می‌بندیم. برف و باران به میان بوته راه نیافته و از یخ‌زدن در امان می‌ماند.

برای تولید انبوه بذرهای آن را می‌کاریم و در تولیدی‌های کوچک می‌توان با تقسیم بوته، این گیاه را افزایش داد.

تولید و پرورش هوستا

این گیاه ویژه جاهای معتدل و خنک است. با دماهای پایین به خوبی سازگار است. در باغچه‌هایی که کاشته می‌شود پس از مدتی بوته‌های تازه که از روی ریزوم‌های بوته مادری رشد کرده‌اند به بوته‌های مادری افزوده شده و انبوهی از بوته‌های درهم فشرده ایجاد می‌شود. در این هنگام باید بوته‌ها را تنک کرد. باید شماری از بوته‌های زیادی را از خاک در آورد. می‌توان این بوته‌های بیرون آورده شده را در جای دیگری کاشت. همیشه این بوته‌ها با ریشه و ریزوم بیرون آورده می‌شوند و با همان ریشه و ریزوم تقسیم شده و کاشته می‌شوند. برای تولید انبوه این گیاه، در اواخر بهار بوته را از نزدیک زمین کف بُر می‌کنیم. تا رسیدن پاییز تعداد زیادی گیاهچه از پیرامون پایه مادری گیاه سر در می‌آورند. آن‌ها را با ریزوم و ریشه از خاک بیرون آورده و جداگانه گلدان می‌زنیم. گلدان‌ها در بهار سال بعد آماده فروش می‌باشند.

تولید و پرورش بنفشه آفریقایی

این گیاه بیش از 370 گونه دارد و زیر نور مهتابی هم پرورش می‌یابد. در این صورت چراغ‌ها را 30 تا 40 سانتی‌متر بالای سر آن‌ها روشن می‌کنند. گیاهان بالغ همیشه دارای گل می‌باشند. ریختن آب روی برگ‌ها سبب ایجاد لکه روی آن می‌شود. برای آبیاری سینی‌های زیر گلدان را به‌طور موقت از آب پر می‌کنند. پس از آبرسانی به خاک سینی‌ها را از آب خالی می‌کنند. این نوع آبیاری در مراکز تولید به‌طور اتوماتیک انجام می‌گیرد. یک روش معمول دیگر نیز این است که سینی‌هایی را نصب می‌کنند. گلدان‌های بنفشۀ آفریقایی را روی پایه‌هایی کمی بالاتر از سینی قرار می‌دهند. برای هر گلدان یک سر فتیله‌ای را از سوراخ زیر گلدان عبور داده و در خاک گلدان وارد می‌کنند. سر دیگر فتیله‌ها را در سینی می‌گذارند. سینی‌ها را آبگیری می‌نمایند. آب از فتیله بالا رفته و خاک گلدان‌ها را همیشه مرطوب نگه می‌دارد. کودهای میکرو و ماکرو را نیز در آب آبیاری حل می‌کنند. در این روش لازم است هر چند ماه یک بار آبیاری را از بالا انجام داد تا عناصر مصرف نشده توسط گیاه از محیط خاک خارج شوند. در غیر این صورت گیاه دچار مسمومیت می‌شود.

گل‌های شاخه بریده

گل‌های شاخه بریده گیاهانی هستند که به منظور برداشت گل آن‌ها کاشته می‌شوند. هر گونۀ گیاهی دارای ارقام مختلفی است. برای تولید گل‌های شاخه بریده لازم است ارقام ویژۀ گل شاخه بریده آن گونه را تهیه کرده و به افزایش و تولید آن گیاهان اقدام کرد. برای مثال گیاه مارگریت دارای ارقام پا کوتاه و پا بلند است. رقم پا بلند خود دارای دو رقم مارگریت پابلند کم پر و مارگریت پا بلند پرُ پرَ می‌باشد. معمولا ارقام پرپر برای تولید گل شاخه بریده مناسب هستند. همچنین گل‌هایی به عنوان شاخه بریده مناسب هستند که عمر گلجایی آن‌ها زیاد باشد. عمر گلجایی به تعداد روزی گفته می‌شود که گل شاخه بریده شده می‌تواند شادابی خود را حفظ کند.

تعدادی از گل‌هایی که شاخه بریده شناخته می‌شوند عبارت‌اند از: رز- میخک- ژربرا- آلسترومریا- مریم- گلایول- داودی- پرنده بهشتی- آنتوریم- شیپوری- ارکیده-  سوسن- فرزیا و ... .

در ادامه به پرورش بعضی از آن‌ها اشاره می‌گردد:

تولید و پرورش گیاهانی که با سوخ (پیاز) افزایش می‌یابند

نکته‌های کلی:

برای آنکه سوخ‌ها در هر یک از گیاهان این گروه گل بدهند، باید 4- 3 سال پی‌درپی کاشته شود. در هر سال سوخ درشت‌تر می‌شود. پس از 4 سال سوخ درشتی به دست می‌آید که می‌تواند چند سال گل بدهد. گاهی (8- 7) سال. بنابراین روزها و ماه‌های کاری یک پرورش‌دهندۀ گل‌های پیازدار به این شکل می‌گذرد.

1- کاشت سوخک‌های (پیازچه‌های) سال اولی و رسیدگی به گیاهان تا برداشت سوخک سال دومی
2- کاشت سوخک‌های سال دومی و رسیدگی به گیاهان تا برداشت سوخک سال سومی
3- کاشت سوخک‌های سال سومی و رسیدگی به گیاهان تا برداشت سوخک سال چهارمی

یک پرورش‌دهنده هم زمان در چهار مزرعه کارها را اداره می‌کند. ممکن است به دلیل کار زیاد، هر یک از کارهای بالا را افراد مختلفی انجام دهند. در هرحال کسی که در این حرفه کار می‌کند با انجام همه این کارها آشنا است.

در جاهای گرمسیر می‌توان پس از سرما‌دهی سوخ‌ها در سردخانه با دمای 7- 4 درجه سانتی‌گراد به مدت 8- 3 هفته، (بسته به گونۀ گیاه آن‌ها را در ماه بهمن کاشت). در این صورت سوخ‌ها در بهار گل می‌دهند. اما به دلیل گرم‌شدن بیش از اندازه خاک و هوا سوخ جدیدی تشکیل نمی‌شود. بنابراین، از سوخ‌های پیر برای این کار استفاده می‌شود.

خاک بستر:

زمینی که در آن گل‌های پیازدار کاشته می‌شود باید دارای خاکی با بافت متوسط باشد. زمین سنگین به دلیل مانداب‌شدن آب، پیازها را می‌پوساند و زمین شنی هم نیاز به آبیاری پی‌در‌پی دارد. در نتیجه هزینه تهیه آب و هدر رفتن وقت ناشی از آبیاری‌های پشت سر هم را به دنبال دارد. زمینی که در آن پیاز گل می‌کاریم باید مواد آلی فراوانی داشته باشد. در هلند به خاک‌های ماسه‌ای تورب می‌افزایند. می‌توان به جای تورب، کود دامی پوسیده، کمپوست و ورمی کمپوست به خاک اضافه نمود.

کاشت پیاز گل در هوای آزاد:

برای کاشت پیاز باید ابتدا زمین را آماده کرد. به این ترتیب که زمین را شخم و سپس دیسک زده و آن را با ماله یا لولر تراز می‌کنیم. جویچه‌هایی درست کرده پیازها را در جویچه‌ها قرار می‌دهیم. (فاصله جویچه‌ها از هم و نیز پیازهای یک ردیف از هم به اندازه پیاز بستگی دارد.) خاک پشته‌ها را روی آن‌ها می‌ریزیم و به این ترتیب پشته‌های اولیه به جویچه تبدیل می‌شود و جویچه‌های اولیه نیز پشته‌ای می‌شود که در آن سوخ کاشته شده است.

نگهداری از گیاهان:

نگهداری گیاهان شامل کوددهی- وجین علف هرز- آبیاری- سیخک‌زنی- سم‌پاشی و... می‌باشد.

برای تولید خارج از فصل از گلخانه مجهز به سیستم گرمایشی استفاده می‌شود.

تولید و پرورش لاله و سنبل

این دو گل در سفره هفت سین بسیاری از ایرانی‌ها دیده می‌شود. همچنین هر ساله میلیون‌ها لاله و سنبل در بوستان‌ها کاشته می‌شود. گل‌های بریده آن‌ها نیز خواستاران زیادی دارد. برای افزایش، سوخ آن‌ها را می‌کاریم.

تولید و پرورش گلایول در هوای آزاد

هنگامی که برگ‌ها از نوک تا نیمه خشک شده باشد، می‌توان پیازها را از زمین بیرون آورد. در این هنگام شیارها را کولتیواتور می‌زنیم تا خاک سست شود. سپس بوته‌ها را با دست گرفته و پیازها را بیرون می‌آوریم. ساقه‌ها را 2 سانتی‌متر از بالای پیاز قیچی می‌کنیم و پیازها را دو روز در هوای آزاد رها می‌کنیم تا خشک شود. آنگاه خاک آن‌ها را تمیز کرده و بچه پیازها را جدا می‌کنیم. پیازها را در حوضچه‌ای ریخته و می‌شوییم. محلول قارچ‌کش تهیه کرده و پیازها را با سبد در آن فرو می‌بریم. سپس در سبد تک رج یا دورج ریخته و پس از خشک‌شدن رطوبت روی آن‌ها، تا فصل بعدی کاشت، در جای خشک انبار می‌کنیم. پیاز‌های آسیب دیده را هرگز در کنار پیاز‌های سالم نگهداری نمی‌کنیم.

تولید و پرورش لیلیوم، نرگس، مریم، سوسن و زنبق و فریزیا نیز همانند پرورش گلایول است.

تولید خارج از فصل گل‌های سوخ‌دار

برای پرورش گل‌های پیازدار خارج از فصل، همان‌گونه که گفته شد پس از سرمادهی پیازها در سردخانه 7- 4 درجه سانتی‌گراد به مدت 3 تا 8 هفته که به گونه و نژاد گیاهان بستگی دارد، آن‌ها را در گلخانه کاشته و دما را روی 22 درجه سانتی‌گراد تنظیم می‌کنیم. مدت تیمار استراحت سرمایی پیاز به گونه و نژاد گیاه بستگی دارد. برخی از پیازها مانند گلایل نسبت به استراحت و دورۀ سرمایی بی تفاوت هستند.

تولید و پرورش آلسترو مریا

آلسترومریا گیاهی است تک لپه، یک ساله یا چندساله حساس به سرما و دارای عملکرد بالا است. به عنوان گل بریدنی و همچنین برای کاشت در گلدان و باغچه به کار می‌رود. گلدهی این گیاه تحت تأثیر دمای ریزوم است و به‌وسیله دمای خاک اطراف ریزوم کنترل می‌شود. اگر دمای خاک 16 درجه باشد، دوره گلدهی گیاه افزایش می‌یابد. دمای گلخانه در شب باید 10 تا 13 درجه سانتی‌گراد و در روز 16 تا 18 درجه سانتی‌گراد باشد. چون ریشه آلسترومریا سطحی است نیاز آبی آن نسبتاً بالا می‌باشد. 13- 12 ساعت نور در روز برای گلدهی مناسب است. مواد آلی با زهکشی خوب و خاک نرم و پوک، بهترین محیط برای آلسترومریا است. از طریق تقسیم ریزوم، کشت بذر و کشت بافت قابل افزایش است. شاخه‌های گل به هنگام بازشدن نخستین گلچه، برداشت می‌شوند. عمر گل جایی شاخه‌های گل بریده شده ممکن است به 21 روز برسد.

تولید و پرورش گل شاخه بریده ژربرا

دارای دو نوع پا کوتاه و پا بلند می‌باشد که از پا بلندها بیشتر به عنوان گل‌های شاخه بریده استفاده می‌شود. گل‌ها به دو صورت کم پَر و پُرپَر اصلاح شده‌اند و به رنگ‌های مختلف قرمز، نارنجی، زرد، سفید، صورتی وجود دارد. این گیاه دائمی، گرمسیری و حساس به سرما با ریشه‌های عمیق و گل‌های مجزا است که بر روی ساقه‌ای پرزدار تشکیل می‌شوند. قطر گل‌ها 12- 5 سانتی‌متر و طول ساقه حدود 60- 25 سانتی‌متر و دارای انواع کم پر و پر پر می‌باشد. زمان اقتصادی برداشت ژربرا دو سال است. این گیاه با تقسیم بوته و بذر تکثیر می‌شود. گیاهان حاصل از بذر، تفرق صفات زیادی داشته و یکسان نخواهند شد. بنابراین، امروزه از طریق کشت بافت جهت افزایش سریع رقم‌های گزینش شده، استفاده می‌شود. بیشترین گلدهی در مکان‌هایی که روزهای گرم و شب‌های خنک دارد رخ می‌دهد. گیاه ژربرا به املاح بالای محلول در آب حساس می‌باشد. همچنین اسیدیته آب و خاک باید کمتر از 6/7 باشد. کمبود دی‌اکسید کربن در گلخانه به گیاه آسیب می‌رساند.

در تولیدی‌های انبوه کارشناسان به روش کشت بافت فقط گیاهچه تولید می‌کنند. سپس تولیدکنندگان برای تولید گل شاخه بریده، گیاهچه‌ها را تهیه کرده و با روش هیدروپونیک و تنظیم دقیق نور و محلول‌های غذایی در گلخانه اقدام به تولید گل شاخه بریده ژربرا می‌نمایند.

تولید و پرورش گل شاخه بریده میخک

به علت زیبایی خاصی که دارد، امروزه در بیشتر نقاط دنیا به عنوان گیاه زینتی پرورش داده می‌شود. البته در مناطق سردسیر این گیاه در گلخانه و گرم خانه نگهداری می‌شود.

ارقام زیادی هرساله در دنیا اصلاح می‌شود. دامنه رنگ در گل‌های میخک وسیع است. تنها گل‌های آبی، سبز و سیاه در میخک به‌طور طبیعی دیده نشده است. محبوب‌ترین رنگ گل‌ها عبارت‌اند از : قرمز، صورتی و سفید. ارقامی با گل‌های دارای سایه‌هایی از رنگ قرمز و صورتی نیز وجود دارند. رنگ‌های دلخواه را می‌توان با رنگ‌کردن گل‌های سفید رنگ ایجاد کرد. برای این کار، انتهای شاخه‌های گل را در محلول رنگین ویژه قرار می‌دهند. عطر خاص گل میخک و عمر گلدانی طولانی، از دیگر ویژگی‌های متمایز این گل در مقایسه با سایر گل‌ها می‌باشد. گونه‌های میخک، همگی گیاهان چندساله علفی هستند. این گیاه برای گلدهی باید سرمای کافی دریافت کند. اغلب گونه‌های جنس میخک، دارای برگ‌های خطی یا بیضوی است که به‌صورت جفت‌های متقابل قرار دارند. رقم‌های مدرن میخک، دائم گل بوده و برای تولید گل بریدنی در گلخانه پرورش داده می‌شود. دارای رنگ‌های قرمز، سفید، صورتی، زرد و نارنجی می‌باشد. برخی نیز دو رنگ هستند. این گل اغلب به عنوان گل بریدنی استفاده می‌شود. گرچه به عنوان گل حاشیه‌ای و گل گلدانی و نیز در باغ صخره‌ای هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گلخانه در تمام طول سال می‌تواند گل بدهد. میخک گیاهی روز بلند اختیاری است و در شرایط روز بلند، گل انگیزی تسریع می‌شود تا وقتی که 6- 8 برگ تشکیل شود. فتوپریود نقش خود را در گل انگیزی ایفا می‌کند. اگر گیاه به‌طور مداوم در شرایط روز بلند قرار گیرد، فاصله میان گره‌ها بیش از حد طویل می‌شود. اگر در مرحله 4 تا 7 برگی طول روز بلند در یک دوره کوتاه 7- 6 هفته‌ای فراهم شود، کیفیت گل افزایش می‌یابد. دمای 5 درجه سانتی‌گراد باعث تسریع گل‌انگیزی می‌شود ولی دمای 10 درجه آن را به تأخیر می‌اندازد. این اثر را بهارش گفته و فقط در میخک‌های استاندارد دیده می‌شود.

افزایش گل میخک

میخک با چند روش تکثیر می‌شود که درحالت معمول از قلمه و یا به‌طور کلی از روش‌های رویشی به خاطر حفظ صفات مادری استفاده می‌شود. ولی برای یافتن ارقام جدید از تکثیر زایشی یا بذر استفاده می‌شود و بهتر است قلمه ریشه‌دار از کسانی که قلمه‌های بدون ویروس تولید می‌کنند، خریداری شود.

قلمه:

قلمه خوب میخک دارای ساقه‌ای با قابلیت رویش بالا و قوی به طول 15- 10 سانتی‌متر می‌باشد که از انتهای ساقه گرفته می‌شود. قسمت‌های انتهایی ساقه چون میانگره‌های کوتاه دارند و برگ‌ها به هم نزدیک هستند، مناسب است. حذف برگ در قلمه ضروری نیست. گیاهی که برای قلمه‌گیری استفاده می‌شود باید سالم بوده، گل‌های درشت داشته باشد. ساقه‌ای که برای قلمه درنظر گرفته می‌شود مهم نیست که شاخه گل دهنده بوده و یا شاخه‌ای که گل تولید نکرده است، باشد. برای تهیه قلمه بهتر است با دست از زیر محل گره چیده شود. زمان قلمه‌گیری از اوایل پائیز و یا اوایل بهار پس از اولین برداشت گل می‌باشد و اگر شرایط لازم در گلخانه فراهم باشد در هرموقع از سال می‌توان به تکثیر میخک اقدام نمود. در سطح تجاری برنامه تولید بدین نحو است که قلمه‌ها را طوری ریشه‌دار می‌کنند که در بهار کشت شوند. در پائیز اولین گل برداشت شده و در بهار پس از دوم ین برداشت، گیاهان حذف می‌شوند.

قلمه در ماسه، کوکوپیت، خاک برگ و... کشت می‌شود. استفاده از مه‌پاش و کاهش نور به ریشه‌دهی آن کمک می‌کند. دمای بستر قلمه 18- 15 درجه سانتی‌گراد و دمای هوای محیط 13- 10 درجه سانتی‌گراد مناسب است. در شرایط بهینه، قلمه‌ها پس از 4- 3 هفته ریشه‌دار می‌شود. چگونگی کاشت قلمه‌های ریشه‌دار میخک از جمله عوامل حساس در تعیین موفقیت یا شکست محسوب می‌شود. میخک‌ها نسبت به کاشت عمیق بسیار حساس بوده و دچار پوسیدگی می‌شوند. بنابراین قلمه‌ها را معمولاً در همان عمقی که از پیش کاشته شده‌اند در بستری عاری از عوامل بیماری‌زا می‌کارند.

بذر:

از آنجا که گیاهان حاصل از بذر شبیه والدین خود نیستند، کمتر جهت افزایش استفاده می‌شود. برای افزایش با بذر، بذرها در خزانه کشت می‌شوند و زمانی که بوته‌ها 4- 3 برگه شدند به خزانه دوم و یا گلدان منتقل و در زمان مناسب به محل اصلی منتقل می‌شوند. بدین ترتیب گلدهی بوته‌ها از سال دوم شروع می‌شود. بذر گل میخک را می‌توان مستقیم در زمین اصلی کشت کرد. ولی از آنجا که قیمت بذر آن بالا است و از طرف دیگر در مناطق سرد، بوته‌ها در زمستان به طور شدید آسیب می‌بینند، کمتر به‌صورت مستقیم کاشت می‌شود.

تولید و پرورش گل شاخه بریده رز

گل رز دارای گونه‌های بسیار زیادی می‌باشد و از لحاظ فرم، رنگ، عطر، دوام و تنوع شکل یکی از زیباترین و محبوب‌ترین گل‌هاست که غالباً بوته‌ای بوده و جزو گیاهان دائمی طبقه‌بندی می‌شود. امروزه تنوع انواع مختلف این گل زیبا و پرطرفدار، از دورگه‌گیری و پیوند گونه‌های قدیمی به وجود آمده است. گل سرخی که در ایران می‌روید در دنیا کم نظیر بوده، گل محمدی و گل نسترن هم گونه‌هایی از این گل هستند. انواع مختلف رز دارای نوع درشت، مینیاتوری، خزنده، بالا رونده و پابلند است. این گل علاوه‌بر تولید انبوه و تجاری آن به عنوان مهم‌ترین گل شاخه بریده، در باغات، فضای سبز و باغچه‌ها نیز کاشته می‌شود. در تولیدهای کم، گل رز را با استفاده از قلمه افزایش می‌دهیم. قلمه‌های رز حدود دو ماه طول می‌کشد تا ریشه بزند. گل رز به نور فراوان نیاز داشته، به شدت نورپسند است این گل، برای رشد خوب، نیازمند به رطوبت کافی و آب فراوان می‌باشد، آبیاری باید اول صبح و به‌صورت عمیق انجام گردد. این گیاه به خاک حاصلخیز، عمیق با زهکشی مناسب نیاز دارد. اضافه‌نمودن موادآلی و پوشاندن سطح خاک از مواد آلی جهت حاصلخیزی بیشتر و حفظ رطوبت در سطح خاک بسیار مناسب است. بهترین خاک برای گل رز خاکی با ترکیب خاک باغچه + ماسه شسته شده + کود حیوانی (فقط جهت اصلاح خاک) و یا ورمی کمپوست + ماسه + خاک باغچه است. بهترین دما برای این گل دمای بین 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

در روش دوم برای افزایش، بذر نسترن وحشی را کاشته و پس از جوانه‌زدن، در سال دوم روی آن پیوند می‌زنیم.

فعالیت عملی: افزایش رز با قلمه (صفحه 80 کتاب درسی)

 

1- پس از پایان گلدهی رز، شاخه‌های آن را هرس می‌کنیم.
2- شاخه‌ها را در گلخانه به تکه‌های 5-10 سانتی‌متری قیچی می‌کنیم. سپس برگ‌ها و خارها را جدا می‌کنیم.
3- آن‌ها را در بستر قلمه کاری می‌کاریم. دمای 17 درجه- رطوبت 80 درصد- نور 800 لوکس و مه‌پاشی (میست) را برای ریشه‌دارشدن فراهم می‌کنیم.
4- پس از ریشه‌دار شدن قلمه‌ها، آن‌ها را در گلدان نشایی 8 می‌کاریم.
5- پس از پرشدن ریشه، نهال‌ها را در سطل 4 می‌کاریم. درصورتی که هدف تولید رزهای پاکوتاه و گل درشت باشد، از همان رقم‌ها قلمه تهیه می‌کنیم. و اگر هدف رزهای پا بلند باشد از درختچه‌های نسترن وحشی قلمه‌گیری کرده و در سال دوم ارقام موردنظر را روی آن‌ها پیوند می‌زنیم.

در روش‌های پیشرفته از هر متر مربع در سال 300 شاخه گل برداشت می‌شود. برای رسیدن به این رکورد کارهای زیر انجام می‌گیرد.

1- پرورش رز در محیط هیدروپونیک
2- تغذیه بوته‌ها
3- خم‌کردن بلندترین شاخۀ رویشی. در این صورت جوانه‌های کناری شاخۀ خم شده تحریک شده و رشد می‌کنند و به این ترتیب تعداد شاخه‌های گل‌دهنده افزایش می‌یابد.
4- 40000 لوکس نور برای ایجاد حداکثری گل لازم است. 
5- بهترین دما در زمان گلدهی 18 درجۀ سانتی‌گراد است. زمان برداشت شاخه‌های رز بستگی به بازار دارد. برای بازارهای دوردست زمانی که غنچه‌ها رنگ گرفته باشند و برای بازارهای محلی زمانی است که یکی دو گلبرگ بیرونی شروع به تاخوردن می‌کند.
6- همۀ شاخه‌ها یکباره برداشت می‌شوند.
7- پس از برداشت، دما را به مدت دو هفته روی 25 درجه تنظیم می‌کنند تا شاخه‌های جدید پدیدار شوند. سپس دوباره دما را روی 18 درجه تنظیم می‌کنند.
8- وقتی تولید اقتصادی شاخه گل‌ها کاهش یافت، همۀ گیاهان را حذف کرده و دوباره اقدام به کشت گیاهان جدید می‌کنند.
9- همیشه باید دمای گلخانه در شب 2 درجه سانتی‌گراد خنک‌تر از روز باشد.

کاشت گل‌های رز تنها برای لذت‌بردن از زیبایی این گل نیست بلکه از این گل برای عطرسازی، تهیه چای، مربا و بسیاری مواد خوراکی دیگر استفاده می‌شود. از نظر عمر گل جایی، در مرحله‌ای که 40-21% غنچه‌ها باز شده باشند، عمر طولانی‌تری نسبت به مرحله‌ای که 1- 5٪ غنچه باز شود. در پی خواهد داشت. محل قطع شاخه برای برداشت گل بالای اولین برگ پنج برگچه‌ای از پایین شاخه است. در فصل زمستان محل برش از بالای دومین برگ پنج برگچه‌ای انتخاب می‌شود.

تولید و پرورش درختان، درختچه‌ها و پیچ‌های زینتی

این گروه از گیاهان دارای تنه چوبی می‌باشند. هر درخت اغلب دارای یک تنه و هر درختچه یا پیچ دارای چند تنه می‌باشد که از کف زمین روییده‌اند. تفاوت ظاهری درختچه‌ها با پیچ‌ها نیز در این است که پیچ‌ها قامت ایستاده نداشته و نیازمند به قیم می‌باشند. همچنین به‌طور معمول ارتفاع درختان از درختچه‌ها و پیچ‌ها بلندتر است. بر اساس این تعریف‌ها گیاهانی مانند فیکوس‌ها و نخل‌ها در رویشگاه‌های طبیعی خود در واقع درخت هستند و در اقلیم‌های دیگر آن‌ها را به‌صورت آپارتمانی نگه می‌دارند. دلیل سازگاری آن‌ها در این است که نیاز نوری زیادی ندارند. در اقلیم‌های خشک به دلیل کم‌بودن رطوبت هوا و نیز تابش شدید آفتاب در محیط‌های بیرون از بین می‌روند.

پیچ‌های زینتی:

گیاهان پیچنده می‌باشند. این گیاهان خود ایستا نبوده و توانایی ایستادن را ندارند و ناچار با اتکا به یک پایه، دیوار، نرده و یا هر چیزی که بتواند از آن‌ها نگهداری کند می‌چسبند و بالا می‌روند. از این گیاهان نمی‌توان برای پوشش دیواره‌ها و جاهای مختلف استفاده نمود که از رنگ، عطر، و زیبایی آن‌ها لذت برد.

برخی از درختان عبارت‌اند از:

ماگنولیا- نخل بادبزنی- فنیکس- ازگیل- ازگیل ژاپنی- اقاقیا- زغال اخته- ژینکو- سدر- سه رنگ- شفت- خاس- بلوط- انواع بید- چنار- صنوبر شرقی- صنوبر لرزان- فندق- توس- توسکا- انواع افرا- داغداغان- ناروَن- آزاد- شیشه شور- ختمی چینی- انواع سرو- انواع کاج و سوزنی برگان دیگر

برخی از درختچه‌ها عبارت‌اند از:

ابریشم مصری- طاووسی- پیرو کانتا- کُتِناستر- رز- یوکا- زرشک زینتی- مروارید درختی- یاس زرد- برگ نو- به ژاپنی- توری- یاس خوشه‌ای- یاس لیلا- ختمی چینی- دم موشی- بوداغ- اسپیره- غار گیلاسی- میخک هندی- نرگس درختی- پر طاوسی- شمشاد- ماهونیا- ارغوان- یاس رازقی- یاس هلندی- دوتسیا- آ قطی

برخی از پیچ‌های زینتی عبارت‌اند از:

امین‌الدوله- اناری- برفی- گلیسین- پیچ آب جویی- پیچ ساعتی- مو چسب- پاپیتال- کلماتیس- آبشار طلا درختچه‌ها و پیچ‌های زینتی نیز با بذر و گاهی با قلمه افزایش پیدا می‌کنند.

افزایش درختان، درختچه‌ها و پیچ‌های زینتی

افزایش آن‌ها به‌صورت تجارتی به روش‌های گوناگون انجام می‌گیرد. برخی با بذر، برخی با قلمه و برخی با روش‌های کشت بافت انجام می‌شود. در برخی از گونه‌ها بذرها دارای درجاتی از خواب می‌باشند. خواب بذر ممکن است مربوط به پوستۀ سخت بذرها باشد و گاهی مربوط به عوامل درونی و هورمونی مانند وجود برخی هورمون‌های بازدارنده جوانه‌زنی است. برای رفع خواب بذرها گاهی باید پوسته سخت آن‌ها را خراش داد و یا آن‌ها را برای مدتی خیس کرد. برای رفع عوامل درونی آن‌ها را لای ماسه مرطوب قرار داده و برای مدتی در یخچال می‌گذاریم. گاهی نیز برای رویاندن برخی از بذرها ناچار به استفاده از هورمون جیبرلین می‌باشیم. تعیین هر یک از روش‌ها به عهدۀ کارشناسان است.