درسنامه آموزشی فصل دوم ریاضی کلاس پنجم با پاسخ درس 1: کسرهای بزرگتر از واحد
فعالیت (صفحهٔ 22 کتاب درسی)
الف) عددهای مخلوط 123، 2\frac{1}{3} و 2\frac{2}{3} را روی محور زیر نشان دهید.
ب) میدانید که در محور بالا به جای عدد صفر میتوان کسر \frac{0}{3} و به جای عدد 1 کسر \frac{3}{3} را نوشت. به جای عددهای مخلوط 1\frac{1}{3} و 1\frac{2}{3} چه کسرهایی را میتوان نوشت؟ از محور اعداد زیر و کسرهای داده شده کمک بگیرید.
بقیهی نقاط نشان داده شده در محور بالا چه کسرهایی را نشان میدهند؟
با توجّه به محورهای بالا، هریک از تساویهای زیر را کامل کنید.
\frac{4}{3}1\frac{1}{3}=
\frac{7}{3}2\frac{1}{3}=
\frac{5}{3}1\frac{2}{3}=
\frac{8}{3}2\frac{2}{3}=
پ) با توجّه به واحد مشخّص شده، مانند نمونه عدد (کسر) هر شکل را بنویسید.
\frac{1}{3}
\frac{2}{3}
\frac{3}{3}
\frac{4}{3}
\frac{5}{3}
ت) با توجّه به شکلهای بالا جاهای خالی را پر کنید.
- عدد مخلوط 1\frac{1}{3} همان کسر \frac{4}{3} است؛ یعنی 4 تا \frac{1}{3}.
- عدد مخلوط 1\frac{2}{3} همان کسر \frac{5}{3} است؛ یعنی 5 تا \frac{1}{3}.
ث) چگونه به کمک شکل زیر، کسری را که برابر عدد مخلوط 5\frac{2}{3} است پیدا میکنیم؟ توضیح دهید.
5 واحد کامل 3 قسمت داریم یعنی 15 قسمت و در واحد ششم نیز 2 قسمت داریم یعنی روی هم 17 تا \frac{1}{3} داریم که برابر با \frac{17}{3} است.
یعنی ابتدا تعداد واحد کامل را در مخرج ضرب کرده و عدد به دست آمده را با صورت جمع کرده و حاصل را در صورت مینویسیم و مخرج نیز خودش نوشته میشود.
با توجّه به فعّالیت قبل، برای تبدیل یک عدد مخلوط به کسر، لازم نیست حتماً شکل بکشیم؛ مثلاً برای تبدیل عدد مخلوط 2\frac{3}{4} به کسر، روش زیر را به کار میبریم.
2\frac{3}{4}\to \begin{matrix}2\times 4=8 \\8+3=11 \\\end{matrix}\to 2\frac{3}{4}=\frac{11}{4}
کار در کلاس (صفحهٔ 23 کتاب درسی)
1- هریک از عددهای مخلوط زیر را به صورت یک کسر بنویسید.
\frac{(5\times 2)+1}{2}=\frac{11}{2}5\frac{1}{2}=
\frac{(2\times 9)+2}{9}=\frac{20}{9}2\frac{2}{9}=
\frac{(1\times 4)+1}{4}=\frac{5}{4}1\frac{1}{4}=
\frac{(6\times 5)+3}{5}=\frac{33}{5}6\frac{3}{5}=
\frac{(8\times 4)+1}{4}=\frac{33}{4}8\frac{1}{4}=
2- مانند نمونه، هر عدد مخلوط را به کسر مساوی آن وصل کنید.
1\frac{3}{5} \frac{8}{5} |
3\frac{1}{3} \frac{10}{3} |
2\frac{2}{5} \frac{12}{5} |
3\frac{1}{5} \frac{16}{5} |
2\frac{2}{3} \frac{8}{3} |
3- با پر کردن جاهای خالی، کسرهای بزرگتر از واحد بنویسید.
\frac{5}{3}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{9}{7}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{6}{4}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{3}{2}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{6}{5}\begin{matrix}{} \\ \end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{13}{7}
4- شکلها یا نقاط را به عدد مخلوط مناسب آنها وصل کنید. عددهای مخلوط را هم به کسر تبدیل کنید.
\frac{(2\times 2)+1}{2}=\frac{5}{2}2\frac{1}{2}=
\frac{(2\times 4)+3}{4}=\frac{11}{4}2\frac{3}{4}=
\frac{(2\times 5)+2}{5}=\frac{12}{5}2\frac{2}{5}=
\frac{(3\times 5)+1}{5}=\frac{16}{5}3\frac{1}{5}=
فعالیت (صفحهٔ 24 کتاب درسی)
احمد هر نان تافتون را به 4 قسمت مساوی تقسیم میکند و در سفره می گذارد. اگر او و خانوادهاش برای صبحانه 9 قسمت نان خورده باشند، چند نان کامل و چه کسری از یک نان مصرف شده است؟
دوستان احمد به روش خود پاسخ این سؤال را به دست آوردند. هر کدام از این روشها را توضیح دهید و اگر لازم است، آنها را کامل کنید.
روش آرش: با رسم شکل و تقسیم یک نان به چهار قسمت مساوی، میتوانم جواب را به دست آورم.
بنابراین 2 نان کامل و \frac{1}{4} نان مصرف شده است که میتوان آن را با عدد مخلوط \frac{1}{4} 2 نمایش داد.
روش امین: از محور اعداد استفاده میکنم:
پس 2 نان کامل و \frac{1}{4} نان مصرف شده است.
روش کاظم: فکر میکنم کافی است 9 را بر 4 تقسیم کنیم:
در 9 قسمت نان، دو دستهی چهارتایی داریم و یک قسمت هم باقی میماند؛ یعنی 2 نان کامل و یک قسمت از چهار قسمت. پس 2\frac{1}{4} نان مصرف شده است.
کار در کلاس (صفحهٔ 25 کتاب درسی)
1- کسرهای بزرگتر از واحد زیر را به صورت عدد مخلوط بنویسید.
3\frac{2}{3}\frac{11}{3}=
1\frac{2}{8}\frac{10}{8}=
1\frac{2}{7}\frac{9}{7}=
2- مانند نمونه، هر کسر را به عدد مخلوط تبدیل کنید.
\frac{9}{4}=\frac{8}{4}+\frac{1}{4}=2\frac{1}{4}
\frac{40}{8}+\frac{7}{8}=5\frac{7}{8}\frac{47}{8}=
\frac{14}{7}+\frac{4}{7}=2\frac{4}{7}\frac{18}{7}=
\frac{12}{4}+\frac{3}{4}=3\frac{3}{4}\frac{15}{4}=
تمرین (صفحهٔ 25 کتاب درسی)
1- در محور اعداد زیر، در جاهای خالی کسر یا عدد مخلوط مناسب بنویسید.
2- کسری را که هر یک از شکلها نشان میدهد، بنویسید و دو کسر را با هم مقایسه کنید.
3\frac{2}{4} \gt 2\frac{2}{4}
3- هر یک از عددهای مخلوط زیر را به کسر تبدیل کنید.
=\frac{8}{5}10\frac{3}{5}
=\frac{54}{3}14\frac{2}{3}
=\frac{(6\times 12)+5}{12}=\frac{77}{12}6\frac{5}{12}
4- هر یک از کسرهای زیر را به عدد مخلوط تبدیل کنید.
=3\frac{6}{13}\frac{45}{13}
=14\frac{2}{5}\frac{72}{5}
=7\frac{1}{4}\frac{29}{4}
=5\frac{11}{14}\frac{81}{14}
5- دور هر عدد بزرگتر از 3\frac{1}{2} خط بکشید. برای هر کدام دلیل بیاورید.
=1\frac{3}{4}\frac{7}{4}
4\frac{1}{5}
4 \gt 3\to 4\frac{1}{5} \gt 3\frac{1}{2}
3\frac{1}{3}
\frac{1}{3} \lt \frac{1}{2}\to 3\frac{1}{3} \lt 3\frac{1}{2}
=3\frac{1}{2}\frac{7}{2}
2\frac{3}{4}
2 \lt 3\to 2\frac{3}{4} \lt 3\frac{1}{2}
6- در جاهای خالی علامت >، = یا < بگذارید.
2\frac{2}{5} \gt 2\frac{2}{3}
3\frac{4}{5} \gt 4
3\frac{2}{6}=3\frac{1}{3}
7- کدام درست و کدام نادرست است؟ دلیل بیاورید.
صحیح 2\frac{2}{5} \lt 3\frac{3}{5}
2 \lt 3
واحد کامل بیشتری دارد
غلط 4\frac{1}{3}=4\frac{1}{5}
چون قسمت کسری با هم برابر نیست.
صحیح 2\frac{1}{5} \lt \frac{12}{5}
\frac{1}{5} \lt \frac{12}{5}=2\frac{2}{5}
صحیح \frac{17}{4} \lt 4\frac{3}{4}
\frac{1}{4} \lt \frac{3}{4}\to 4\frac{1}{4} \lt 4\frac{3}{4}
8- علی ابتدا یک لیوان شیر و سپس نصف لیوان شیر خورد. او در مجموع چه مقدار شیر خورده است؟ در مورد پاسخهای زیر در کلاس گفت و گو کنید.
الف) علی 1+\frac{1}{2} لیوان شیر خورده است.
ب) علی 1\frac{1}{2} لیوان شیر خورده است. 1+\frac{1}{2}=1\frac{1}{2}
پ) علی \frac{3}{2} لیوان شیر خورده است. 1\frac{1}{2}=\frac{3}{2}
9- عددهای زیر را از کوچک به بزرگ و از چپ به راست مرتّب کنید. روش خود را توضیح دهید.
2\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{19}{5}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{1}{3}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{1}{7}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{9}{5}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}\frac{9}{2}\begin{matrix}{} \\\end{matrix},\begin{matrix}{} \\\end{matrix}1\frac{1}{2}
(راهنمایی: در میان عددهای بالا، \frac{9}{2} بزرگترین و \frac{1}{7} کوچکترین است.)
\left. \begin{matrix}\frac{4}{5} \gt \frac{1}{2}\to 1\frac{4}{5} \gt 1\frac{1}{2}\begin{matrix} {} & {} & {} \\\end{matrix} \\1 \lt 3 \lt 4\to 1\frac{4}{5} \lt 3\frac{4}{5} \lt 4\frac{1}{2} \\3 \lt 7\to \frac{1}{3} \gt \frac{1}{7}\begin{matrix}{} & {} & {} \\\end{matrix} \\\end{matrix} \right\}\to \begin{matrix} \frac{1}{7} \lt \frac{1}{3} \lt 1\frac{1}{2} \lt 1\frac{4}{5} \lt 2 \lt 3\frac{4}{5} \lt 4\frac{1}{2} \\ \to \frac{1}{7} \lt \frac{1}{3} \lt 1\frac{1}{2} \lt \frac{9}{5} \lt 2 \lt \frac{19}{5} \lt \frac{9}{2} \\\end{matrix}