امیر مؤمنان حضرت علی (ع) می‌فرماید:

«ای مردم، مراقب نمازهایتان باشید و خودتان را با نماز به خدا نزدیک کنید. آیا نمی‌شنوید که وقتی از دوزخیان می‌پرسند چه چیزی شما را به دوزخ کشانید، می‌گویند: «ما از نمازگزاران نبودیم؟» به درستی که نماز، گناهان را مانند برگ‌های پاییزی فرو می‌ریزد و غل و زنجیر گناهان را از گردن‌ها می‌گشاید. پیامبر خدا (ص)، نماز را به چشمۀ آبی تشبیه کرده است که در برابر خانه کسی جریان داشته باشد و او هر شبانه روز، پنج مرتبه خود را در آن شست‌وشو دهد؛ پس هرگز آلودگی در بدن او باقی نمی‌ماند».

در میان احکام اسلامی هیچ موضوعی به اندازهٔ نماز مورد تأکید و سفارش پیشوایان دین قرار نگرفته است. این عبادت بزرگ از چنان اهمیتی برخوردار است که در سخنان معصومین از آن به عنوان «ستون دین»، «معراج مؤمنان» و «سد محکمی در برابر شیطان» یاد شده است و ترک آن می‌تواند انسان را به مرز هولناک کفر و بی‌ایمانی بکشاند.

اما باید ببینیم هر نمازی می‌تواند باعث بالا رفتن ما به سوی خدا شود؟
ما چگونه نماز بخوانیم تا مورد توجه بیشتر خداوند قرار گیرد؟

آداب نماز

سال گذشته با برخی آداب نماز آشنا شدیم.
به جا آوردن نماز در اوّل وقت، برپایی نماز به جماعت و پوشیدن لباس‌های تمیز و مرتب از این آداب بودند.
در این درس، با برخی دیگر از آداب و احکام نماز آشنا می‌شویم که عمل به آنها می‌تواند نماز را نزد خداوند ارزشمندتر سازد.

1- خواندن اذان و اقامه قبل از نماز

حضرت علی (ع) می‌فرماید:
کسی که اذان و اقامه بگوید و به نماز بایستد، دو صف از فرشتگان پشت سر او به نماز می‌ایستند که ابتدا و انتهای این دو صف دیده نمی‌شود، و کسی که فقط اقامه بگوید و نماز بخواند، پشت سرش یک صف از فرشتگان به نماز می‌ایستند.

محتوای اذان و اقامه را به یاد دارید؟

اَللّٰهُ اَکبَر
خداوند را از همه بزرگ‌تر شمردن،
اَشهَدُ اَن لا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ
شهادت به یگانگی خداوند دادن،
اَشهَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا رَسولُ اللّٰهِ
شهادت به پیامبری حضرت محمد دادن .

اینها مهم‌ترین عقاید همهٔ مسلمانان جهان است که به عنوان شعار اسلام، هر روز و هر شب، در وقت نماز، با صدای بلند در آسمان شهرها و روستاهای کشورهای اسلامی طنین انداز می‌شود. به این ترتیب با گفتن اذان و اقامه، ما بار دیگر عقاید اساسی خود را تکرار و مرور می‌کنیم.

سفارش‌های بزرگان دین به اذان گفتن سبب شده است اذان گویی، عملی پسندیده و قابل تقدیر به شمار آید، به گونه‌ای که مؤذنان همواره امین و مورد اعتماد و احترام مردم بوده‌اند. پیامبر اکرم (ص) دربارهٔ این عمل ارزشمند می‌فرماید:

بخشی از ثواب نماز همه نمازگزاران، سهم مؤذنی است که مردم با صدای اذان او به نماز ایستاده‌اند.

2- نماز خواندن در مسجد

مسجد، خانهٔ خداست و توصیهٔ فراوانی به نماز خواندن در آنجا شده است. در مساجد همواره ذکر و نام خداوند جاری است و معنویت فراوانی در آن وجود دارد؛ از این رو، کسی که برای نماز خواندن به مسجد می‌رود، نمازش را با توجه بیشتری اقامه می‌کند. انسان در مسجد میهمان خدا می‌شود و چه کسی از خداوند قادر در پذیرایی از میهمان تواناتر است؟

امام صادق (ع) می‌فرماید:

به مسجد آمدن را جدی بگیرید؛ چرا که مساجد خانه‌های خداوند در زمین هستند و هر کس با طهارت به مسجد برود خداوند گناهان او را پاک می‌کند و (نام) او را در میان زائران خود می‌نویسد.

شرایط نماز صحیح

نماز جماعت که تمام شد، سعید از صف پشتی آمد و کنار من نشست:
- سلام
همین طور که داشتم تسبیحات حضرت زهرا (س) را می‌گفتم با او دست دادم و جوابش را دادم. سعید که انگار می‌خواست حرف مهمّی بزند، همین طور چشم به من دوخته بود. تا تسبیحات را تمام کردم بلافاصله گفت: هیچ می‌دانی باید نمازت را دوباره از اول بخوانی؟
- چرا؟
- برای اینکه نمازی که الآن خواندی باطل بود!
خیلی تعجب کردم. دوباره پرسیدم: چرا؟
- برای اینکه پشت آستین پیراهنت خونی شده و با لباس نجس نمی‌شود نماز خواند.
- تو مطمئنّی؟
- باور نمی‌کنی؟ اینجاست، ببین.
با زحمت پیراهنم را چرخاندم و آن را دیدم. درست می‌گفت، ولی خیلی کم بود. شاید یک قطره بود.
- ولی اینکه خیلی کوچک است. مطمئنّی این مقدار خون نماز را باطل می‌کند؟
- کاری ندارد، برویم از حاج آقا بپرسیم.

با هم رفتیم و کنار آقای علوی امام جماعت مسجدمان نشستیم. وقتی که بعد از سلام و احوالپرسی ماجرا را برای او تعریف کردیم، حاج آقا گفت:
ببینید بچه‌ها؛ اگر نمازگزار قبل از نماز بفهمد که لباس یا بدنش نجس شده است و با همان وضعیت نماز بخواند نمازش باطل است. از این گذشته اگر هم بفهمد لباس و بدنش نجس شده است، ولی بعداً فراموش کند که آن را پاک کند و در همان حال نماز بخواند، باز هم نمازش باطل خواهد بود. اما اگر نمازگزار قبل از نماز نداند که لباس یا بدنش نجس شده است و بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است و فقط برای نمازهای بعدی باید آنها را پاک کند.
- ببخشید حاج آقا، یعنی نماز علی باطل نیست؟
- نه. چون اولاً خودش در حال نماز از نجس بودن لباسش خبر نداشته و از این گذشته خونی که روی لباس علی آقا ریخته، از یک سکهٔ کوچک کمتر است.
سعید گفت: پس من چند روز پیش که برادر کوچکم را بغل کرده بودم و لباسم کمی نجس شد، لازم نبود آن را برای نماز می‌شستم؟
- این مقدار بدون اشکال فقط دربارهٔ خون است؛ یعنی اگر لباس، یا بدن شما با نجاسات دیگر برخورد کند، حتی اگر یک قطره هم باشد، حتماً باید قبل از نماز آن را پاک کنید.

علاوه بر شرایطی که در داستان فوق دیدیم، مکان و لباس نمازگزار شرایط دیگری هم دارد که لازم است هنگام نماز آنها را رعایت کنیم:

اوّل: علاوه بر لباس و بدن نمازگزار، مکان نمازگزار (یعنی چیزی که فرد بر آن سجده می‌کند) هم باید پاک باشد و سجده کردن بر اشیای نجس، نماز را باطل می‌کند.
دوم: اگر نمازگزار در مکان غصبی نماز بخواند، نمازش باطل است و باید در مکان دیگری، دوباره آن نماز را به جا آورد.
سوم: لباس نمازگزار نباید غصبی باشد و حتی اگر دکمه‌ها و یا تنها بخشی از لباس نمازگزار نیز غصبی باشد، نماز با آن لباس‌ها باطل خواهد بود.
چهارم: اگر کسی با پولی که از راه حرام به دست آورده لباسی بخرد، نمی‌تواند با آن لباس نماز بخواند.
پنجم: استفاده از زیورآلات طلا مانند انگشتر یا گردنبند برای مردان حرام است و استفاده کردن از این وسایل در هنگام نماز، باعث باطل شدن نماز مردان می‌شود.
ششم: نماز خواندن با لباسی که از پوست، مو، یا اجزای دیگر حیوانات حرام گوشت تهیه شده باشد، صحیح نیست و حتی اگر بخش‌های کوچکی از اجزای این حیوانات همراه نمازگزار باشد، نماز او باطل خواهد بود.