آلودگی محیط: وجود مواد مضر در هوا، آب یا خاک

آلودگی محیط زیست: دشمن نامرئی اطراف ما

سه گونه اصلی آلودگی: از آسمان ابری تا خاک بی‌ثمر

محیط زیست ما از سه بخش اصلی تشکیل شده است: هوا، آب و خاک. هنگامی که مواد شیمیایی مضر یا زباله‌ها وارد این بخش‌ها شوند، آلودگی رخ می‌دهد. این سه نوع آلودگی اغلب به هم مرتبط هستند. برای مثال، آلودگی هوا می‌تواند با بارش باران، خاک و آب را نیز آلوده کند.

چگونه آلودگی، سلامت ما را هدف قرار می‌دهد؟

مواد آلاینده می‌توانند از راه‌های مختلفی وارد بدن ما شوند: با هر نفس، با خوردن آب یا غذای آلوده و حتی از طریق تماس پوست با خاک آلوده. این آلودگی‌ها می‌توانند باعث بیماری‌های فوری یا مشکلات سلامتی درازمدت شوند.

به عنوان مثال، ذرات ریز معلق¹ در هوا آنقدر کوچک هستند که می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و حتی وارد جریان خون شوند. این ذرات ممکن است از دود خودروهای دیزلی یا کارخانه‌ها متصاعد شوند. قرارگیری در معرض این ذرات می‌تواند باعث تشدید آسم، ایجاد مشکلات تنفسی و در درازمدت حتی بر قلب نیز اثر بگذارد. از طرف دیگر، نوشیدن آبی که با فاضلاب یا زباله‌های صنعتی آلوده شده، خطر ابتلا به بیماری‌های خطرناکی مانند وبا یا حصبه را به شدت افزایش می‌دهد.

از لایه اوزون تا سفره آب زیرزمینی: نمونه‌هایی از یک چرخه پیوسته

آلودگی‌های محیطی معمولاً در یک بخش محدود نمی‌مانند و مانند یک چرخه عمل می‌کنند. برای درک این چرخه، دو مثال را بررسی می‌کنیم:

مثال اول: کود شیمیایی و آب‌های زیرزمینی. کشاورزان برای افزایش محصول از کودهای شیمیایی (حاوی نیترات² و فسفات³) استفاده می‌کنند. با آبیاری یا باران، بخشی از این کودها شسته شده و به آب‌های سطحی (رودخانه‌ها) یا به تدریج به آب‌های زیرزمینی نفوذ می‌کنند. این موضوع دو مشکل ایجاد می‌کند: اول آلودگی آب آشامیدنی و دوم، رشد بیرویه جلبک‌ها در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها که با مصرف اکسیژن آب، باعث مرگ ماهی‌ها می‌شود (پدیده‌ای به نام اوتروفیکاسیون⁴).

مثال دوم: زباله‌های پلاستیکی و خاک. پلاستیک‌های رها شده در طبیعت پس از سال‌ها به تدریج به ذرات بسیار کوچکی به نام میکروپلاستیک⁵ تبدیل می‌شوند. این ذرات وارد خاک شده و توسط کرم‌های خاکی خورده می‌شوند. از طرفی، این ذرات می‌توانند با نفوذ به آب‌های زیرزمینی، وارد چرخه غذایی شوند و در نهایت در بدن ما جمع شوند. این یک نمونه بارز از ارتباط مستقیم بین مدیریت نادرست زباله توسط انسان و سلامت خود او است.

سوالات رایج و باورهای نادرست درباره آلودگی

پاورقی

¹ذرات ریز معلق (Particulate Matter - PM2.5): ذرات بسیار کوچک و جامد یا مایع پراکنده در هوا که قطر آنها کمتر از ۲.۵ میکرون است. منبع اصلی آنها احتراق سوخت‌های فسیلی، دود خودروها و صنعت است.

²نیترات (Nitrate): یک ترکیب شیمیایی حاوی نیتروژن که در کودهای شیمیایی یافت می‌شود. ورود بیش از حد آن به آب می‌تواند برای سلامت انسان مضر باشد.

³فسفات (Phosphate): یک ترکیب شیمیایی حاوی فسفر که در کودهای کشاورزی و برخی شوینده‌ها وجود دارد. عامل اصلی رشد بیرویه جلبک در آب‌ها است.

⁴اوتروفیکاسیون (Eutrophication): فرآیندی که در آن یک بدنه آبی (دریاچه، خلیج) به دلیل ورود بیش از حد مواد مغذی (مانند نیترات و فسفات)، دچار رشد سریع و بیرویه جلبک‌ها می‌شود.

⁵میکروپلاستیک (Microplastic): ذرات ریز پلاستیکی با اندازه کمتر از ۵ میلی‌متر که از تجزیه زباله‌های پلاستیکی بزرگ‌تر در محیط ایجاد می‌شوند.

⁶شیرابه (Leachate): مایع آلوده و سمی که از عبور آب باران از میان زباله‌های دفن‌شده در لندفیل‌ها به وجود می‌آید و حاوی مواد شیمیایی خطرناک است.