بازدم: خروج هوای مصرف‌شده از بدن
بازدم چیست و چگونه رخ می‌دهد؟
وقتی نفس می‌کشیم، دو کار اصلی انجام می‌دهیم: دم (فرو بردن هوا) و بازدم (بیرون دادن هوا). بازدم مرحله‌ای است که هوای استفاده‌شده و بی‌فایده را از بدن خود خارج می‌کنیم. این هوا پر از گاز دی‌اکسیدکربن است که یک مادهٔ زائد برای بدن محسوب می‌شود. برای درک بهتر، فوت کردن برای خنک کردن یک قاشق غذای داغ را تصور کنید. در این حالت، شما در حال انجام یک بازدم قوی هستید تا هوای گرم را از ریه‌های خود خارج کنید.
بازدم معمولاً یک فرآیند غیرفعال و آرام است؛ یعنی برای انجام آن به انرژی زیادی نیاز نداریم. این کار عمدتاً با شل شدن ماهیچه‌هایی که در مرحلهٔ دم منقبض شده بودند، انجام می‌شود. با شل شدن این ماهیچه‌ها، قفسهٔ سینه جمع شده و ریه‌ها مانند یک بادکنک که رها شده، کوچک می‌شوند و هوا را به بیرون می‌رانند.
مقایسه‌ای ساده بین دم و بازدم
برای درک بهتر بازدم، مقایسه‌ی آن با دم بسیار مفید است. در جدول زیر این تفاوت‌ها به صورت خلاصه آمده است:
| ویژگی | عمل دم | عمل بازدم |
|---|---|---|
| هدف اصلی | ورود اکسیژن5 به بدن | خروج دی‌اکسیدکربن از بدن |
| وضعیت قفسه سینه | گشاد و باز می‌شود | جمع و بسته می‌شود |
| نقش دیافراگم | به سمت پایین حرکت می‌کند | به سمت بالا برمی‌گردد |
| میزان انرژی مصرفی | معمولاً فعال و نیازمند انرژی | معمولاً غیرفعال و بدون نیاز به انرژی زیاد |
| ترکیب هوای ورودی/خروجی | اکسیژن زیاد، دی‌اکسیدکربن کم | دی‌اکسیدکربن زیاد، اکسیژن کم |
بازدم در عمل: از صحبت کردن تا باد کردن بادکنک
شما در زندگی روزمره، بارها از عمل بازدم به شیوه‌های مختلف استفاده می‌کنید. وقتی با دوست خود صحبت می‌کنید، در واقع هوای بازدم خود را از میان تارهای صوتی به گردش درمی‌آورید تا صدا تولید شود. اگر یک برگ کاغذ را جلوی دهان خود بگیرید و روی آن فوت کنید، خواهید دید که کاغذ به دلیل خروج هوا از ریه‌های شما تکان می‌خورد. این یک نمایش ساده از نیروی بازدم است. حتی وقتی شمعی را فوت می‌کنید تا خاموش شود، در حال استفاده از یک بازدم سریع و پرنیرو هستید. باد کردن بادکنک نیز یک مثال عالی است؛ شما با یک بازدم طولانی و مداوم، ریه‌های خود را وادار می‌کنید تا هوای کافی برای پر کردن بادکنک خارج کنند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: خیر. هوای بازدم ترکیبی از گازهای مختلف است. اگرچه مقدار دی‌اکسیدکربن آن بسیار بیشتر از هوای دم است، اما این هوا همچنان حاوی مقداری اکسیژن و مقدار زیادی گاز نیتروژن6 نیز می‌باشد. در واقع، بازدم بیشتر برای خلاص شدن از شر دی‌اکسیدکربن اضافی طراحی شده است.
پاسخ: این احساس بیشتر به دلیل تجمع دی‌اکسیدکربن در خون شما ایجاد می‌شود، نه کمبود اکسیژن. مغز شما به افزایش دی‌اکسیدکربن حساس است و با ارسال سیگنال‌های اضطراری، به شما هشدار می‌دهد که باید عمل بازدم را انجام دهید تا این گاز مضر از بدن خارج شود.
پاسخ: این کار بسیار خطرناک است و به آن "تنفس چرخه‌ی بسته" می‌گویند. همانطور که در جدول بالا دیدید، هوای بازدم اکسیژن کمی دارد و دی‌اکسیدکربن زیادی. تنفس این هوا باعث می‌شود بدن شما به سرعت با کمبود اکسیژن و مسمومیت با دی‌اکسیدکربن مواجه شود که می‌تواند به بیهوشی و آسیب‌های جدی منجر گردد. هرگز این کار را امتحان نکنید.
پاورقی
1بازدم (Exhalation): مرحله‌ای از تنفس که در آن هوا از شش‌ها به بیرون رانده می‌شود.
2دی‌اکسیدکربن (Carbon Dioxide - CO$_2$): گازی که به عنوان محصول زائد تنفس سلولی در بدن تولید می‌شود و باید از بدن دفع گردد.
3ماهیچه‌های بین دنده‌ای (Intercostal Muscles): گروهی از ماهیچه‌ها که بین دنده‌ها قرار دارند و به باز و بسته شدن قفسهٔ سینه کمک می‌کنند.
4دیافراگم (Diaphragm): یک ماهیچهٔ گنبدی شکل و بزرگ در زیر شش‌ها که نقش اصلی را در کنترل تنفس ایفا می‌کند.
5اکسیژن (Oxygen - O$_2$): گازی ضروری برای زندگی که سلول‌های بدن از آن برای تولید انرژی استفاده می‌کنند.
6نیتروژن (Nitrogen - N$_2$): گازی که بخش اصلی هوای دم و بازدم را تشکیل می‌دهد و در فرآیند تنفس معمولی، جذب یا دفع نمی‌شود.
