قلب: اندامی ماهیچه‌ای که با انقباض منظم خود، خون را در بدن به جریان می‌اندازد.

قلب: پمپ شگفت‌انگیز بدن

قلب از چه قسمت‌هایی ساخته شده است؟

قلب ما تقریباً به اندازهٔ مشت بستهٔ ماست و در قفسهٔ سینه، کمی متمایل به چپ قرار دارد. این عضو پرکار از بافت‌های خاصی ساخته شده که هر کدام وظیفهٔ مهمی بر عهده دارند. برای درک بهتر، می‌توانیم قلب را به یک خانهٔ چهاراتاقه تشبیه کنیم.

ماهیچهٔ خاص قلب به نام میوکارد⁶، دیواره‌های این اتاق‌ها را تشکیل می‌دهد. این ماهیچه به‌گونه‌ای است که هیچ‌وقت مانند ماهیچه‌های دست و پا خسته نمی‌شود و می‌تواند تا آخر عمر به کار خود ادامه دهد.

خون چگونه در بدن سفر می‌کند؟

گردش خون را می‌توان به یک سفر دورانی بزرگ تشبیه کرد که قلب مرکز آن است. این سفر شامل دو مسیر اصلی است: مسیر کوچک (ریه‌ای) و مسیر بزرگ (سیستمی).

مسیر کوچک گردش خون، سفر خون به ریه‌ها است. خون بدون اکسیژن از بطن راست به ریه‌ها فرستاده می‌شود. در ریه‌ها، خون با هوایی که تنفس می‌کنیم تماس پیدا می‌کند و دی‌اکسیدکربن خود را رها کرده و اکسیژن تازه دریافت می‌کند. مانند این است که ماشین شما باک بنزینش را پر کند!

مسیر بزرگ گردش خون، سفر خون به تمام بدن است. خون غنی از اکسیژن از بطن چپ به داخل شریان‌آئورت⁷ پمپ می‌شود و سپس از طریق سرخرگ‌ها⁸ به کوچک‌ترین رگ‌ها یعنی مویرگ‌ها⁹ می‌رسد. در مویرگ‌ها، اکسیژن و مواد مغذی به سلول‌ها تحویل داده می‌شود و در عوض، مواد زائد مانند دی‌اکسیدکربن از آن‌ها گرفته می‌شود. سپس خون از طریق سیاهرگ‌ها¹⁰ دوباره به سمت قلب بازمی‌گردد.

صدای ضربان قلب از کجا می‌آید؟

اگر تا به حال گوشی پزشکی را روی قفسهٔ سینهٔ کسی گذاشته باشید، حتماً صدای "لوب-داب" را شنیده‌اید. این صدا نه از برخورد ماهیچه‌ها، بلکه از بسته شدن دریچه‌های قلب ایجاد می‌شود.

• صدای اول ("لوب"): زمانی ایجاد می‌شود که دریچه‌های بین دهلیزها و بطن‌ها بسته می‌شوند. این اتفاق در ابتدای انقباض بطن‌ها رخ می‌دهد تا از بازگشت خون به دهلیزها جلوگیری کند.
• صدای دوم ("داب"): زمانی ایجاد می‌شود که دریچه‌های خروجی از بطن‌ها (که به سرخرگ آئورت و سرخرگ ریوی منتهی می‌شوند) بسته می‌شوند. این کار از بازگشت خون به داخل بطن‌ها پس از پمپاژ جلوگیری می‌کند.

پزشکان با گوش دادن به این صداها می‌توانند سلامت دریچه‌های قلب را بررسی کنند.

چگونه از پمپ قوی بدنمان مراقبت کنیم؟

قلب ما یک عضو فوق‌العاده است، اما برای سالم ماندن نیاز به مراقبت دارد. کارهایی که می‌توانیم برای حفظ سلامت قلب انجام دهیم، شبیه به نگهداری از یک ماشین باارزش است.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ دهلیز راست (Right Atrium)
² بطن راست (Right Ventricle)
³ دهلیز چپ (Left Atrium)
⁴ بطن چپ (Left Ventricle)
⁵ دریچه‌های قلب (Heart Valves)
⁶ میوکارد (Myocardium): ماهیچهٔ مخصوص و ضخیم دیواره‌های قلب.
⁷ شریان‌آئورت (Aorta): بزرگ‌ترین سرخرگ بدن که از بطن چپ خارج می‌شود.
⁸ سرخرگ‌ها (Arteries): رگ‌هایی که خون غنی از اکسیژن را از قلب به بدن می‌برند.
⁹ مویرگ‌ها (Capillaries): کوچک‌ترین رگ‌های خونی که تبادل مواد بین خون و سلول‌ها در آن‌ها انجام می‌شود.
¹⁰ سیاهرگ‌ها (Veins): رگ‌هایی که خون بدون اکسیژن را از بدن به قلب بازمی‌گردانند.