مواد معدنی: گنجینه‌های پنهان برای سلامتی
مواد معدنی چیستند و چرا مهم‌اند؟
تصور کن بدن تو یک شهر بزرگ و پرجنب‌وجوش است. مواد معدنی مانند کارگران و مدیران این شهر هستند که برای نظم و عملکرد صحیح آن ضروری‌اند. آن‌ها عناصری طبیعی هستند که از خاک و آب جذب گیاهان می‌شوند و سپس از طریق خوردن آن گیاهان یا حیواناتی که آن گیاهان را خورده‌اند، وارد بدن ما می‌شوند. برخلاف ویتامین‌ها، مواد معدنی ساختار شیمیایی ساده‌تری دارند و در بدن ساخته نمی‌شوند، پس باید حتماً از طریق غذا و نوشیدنی به دست آیند.
بدن ما به مقدار نسبتاً زیادی از برخی مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر نیاز دارد که به آن‌ها مواد معدنی اصلی2 می‌گویند. در مقابل، به مقدار بسیار کمی از موادی مانند آهن و ید نیاز است که به آن‌ها مواد معدنی کمیاب3 گفته می‌شود. اما این "کم" بودن به معنای "کم‌اهمیت" بودن نیست! نبودن حتی مقدار کمی از آن‌ها می‌تواند باعث بیماری شود.
معرفی مواد معدنی اصلی و وظایف آن‌ها
در این بخش با برخی از مهم‌ترین مواد معدنی اصلی آشنا می‌شویم. برای درک بهتر، می‌توانی آن‌ها را با شغل‌های مختلف در یک شهر مقایسه کنی.
| نام ماده معدنی | مهم‌ترین وظیفه | منابع غذایی مهم |
|---|---|---|
| کلسیم4 | ساخت و استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها (مانند اسکلت یک ساختمان) | شیر، ماست، پنیر، ماهی‌های کوچک مثل کیلکا، سبزیجات برگ سبز تیره مانند کلم بروکلی |
| فسفر5 | همکاری با کلسیم برای استحکام استخوان‌ها و ذخیره انرژی | گوشت مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، آجیل و مغزها، لبنیات |
| منیزیم6 | کمک به عملکرد عضلات و اعصاب و تولید انرژی | اسفناج، بادام، شکلات تلخ، موز، لوبیا سیاه |
مواد معدنی کمیاب؛ قهرمانان کوچک با تاثیر بزرگ
این گروه از مواد معدنی با وجود نیاز کم بدن، نقش‌های بسیار حیاتی ایفا می‌کنند. مانند یک کلید کوچک که قفل درب اصلی را باز می‌کند.
| نام ماده معدنی | مهم‌ترین وظیفه | منابع غذایی مهم |
|---|---|---|
| آهن7 | ساخت هموگلوبین8 (ماده‌ای در گلبول قرمز که اکسیژن را حمل می‌کند) | گوشت قرمز، جگر، حبوبات مانند عدس و لوبیا، اسفناج |
| ید9 | کمک به عملکرد صحیح غده تیروئید10 و کنترل سوخت‌وساز بدن | ماهی و سایر غذاهای دریایی، نمک یددار، لبنیات |
| روی11 | تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک به التیام زخم‌ها | گوشت گاو، آجیل، غلات کامل، حبوبات |
مواد معدنی در زندگی روزمره ما
بیا با چند مثال ببینیم این مواد چگونه در زندگی روزمره به ما کمک می‌کنند. وقتی برای مسابقه دو تمرین می‌کنی، عضلات تو به انرژی نیاز دارند. منیزیم و فسفر در تولید این انرژی نقش دارند. اگر در حین بازی زمین بخوری و زخم شوی، روی به بدن تو کمک می‌کند تا آن زخم سریع‌تر بهبود یابد. وقتی یک لیوان شیر می‌نوشی، در حال تقویت اسکلت بدن خود با کلسیم و فسفر هستی. و زمانی که در حیاط مدرسه بازی می‌کنی و نفس‌نفس می‌زنی، آهن موجود در خون تو است که اکسیژن را به تمام عضلاتت می‌رساند تا بتوانند به کار خود ادامه دهند.
حتی نمکی که همراه با غذا می‌خوری (البته به مقدار کم!) معمولاً یددار است. این ید به غده تیروئید تو کمک می‌کند تا هورمون‌های لازم برای رشد و داشتن انرژی کافی در طول روز را تولید کند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. اکثر افراد می‌توانند تمام مواد معدنی مورد نیاز خود را با داشتن یک رژیم غذایی متنوع و متعادل که شامل انواع میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات و منابع پروتئینی باشد، دریافت کنند. مصرف خودسرانه مکمل‌ها می‌تواند مضر باشد و باید فقط تحت نظر پزشک انجام شود.
کمبود آهن می‌تواند باعث احساس خستگی و ضعف مداوم، رنگ‌پریدگی (مخصوصاً در پوست صورت و پلک چشم)، سرگیجه و کاهش تمرکز شود. چون آهن برای حمل اکسیژن ضروری است، وقتی کم باشد، بدن "اکسیژن کافی" دریافت نمی‌کند.
خیر. نمک یددار فقط برای تامین ید مورد نیاز بدن به مقدار کم مفید است. مصرف زیاد نمک (حتی از نوع یددار) برای سلامتی مضر است و می‌تواند باعث مشکلاتی مانند فشار خون بالا شود. پس باید در مصرف نمک حداعتدال را رعایت کرد.
پاورقی
1مواد معدنی (Minerals): عناصر غیرآلی که برای سلامتی بدن ضروری هستند.
2مواد معدنی اصلی (Macrominerals): مواد معدنی که بدن به مقدار نسبتاً زیادی (بیش از ۱۰۰ میلی‌گرم در روز) به آن‌ها نیاز دارد.
3مواد معدنی کمیاب (Trace Minerals): مواد معدنی که بدن به مقدار بسیار کم (کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در روز) به آن‌ها نیاز دارد.
4کلسیم (Calcium): با نماد شیمیایی Ca.
5فسفر (Phosphorus): با نماد شیمیایی P.
6منیزیم (Magnesium): با نماد شیمیایی Mg.
7آهن (Iron): با نماد شیمیایی Fe.
8هموگلوبین (Hemoglobin): پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون که مسئول حمل اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن است.
9ید (Iodine): با نماد شیمیایی I.
10غده تیروئید (Thyroid Gland): غده‌ای در گردن که هورمون‌های کنترل‌کننده سوخت‌وساز بدن را تولید می‌کند.
11روی (Zinc): با نماد شیمیایی Zn.
