آب شیرین: گنجینه‌ی پنهان سیاره‌ی ما
انواع منابع آب شیرین
آب شیرین را می‌توان در جاهای مختلفی در اطرافمان پیدا کرد. این منابع به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند:
الف) منابع سطحی: این منابع را می‌توانیم مستقیماً ببینیم و لمس کنیم. مانند آبی که از رودخانه‌ی نزدیک شهرتان یا دریاچه‌ی محلی می‌بینید.
ب) منابع زیرزمینی: این آب‌ها در زیر زمین، در فضاهای خالی بین سنگ‌ها و خاک ذخیره شده‌اند. ما این آب‌ها را با حفر چاه یا از طریق چشمه‌ها به دست می‌آوریم. وقتی شیر آب خانه‌تان را باز می‌کنید، ممکن است این آب از یک چاه عمیق تأمین شده باشد.
| نوع منبع | مثال‌های ملموس | میزان دسترسی |
|---|---|---|
| منابع سطحی | رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، مخازن سدها | آسان مستقیم |
| منابع زیرزمینی | آب‌های چاه، چشمه‌ها | نیاز به تکنولوژی غیرمستقیم |
| یخچال‌های طبیعی | یخ‌های قطب‌ها و کوه‌های بلند | بسیار دشوار غیرمستقیم |
چرخه‌ی آب: سفر بی‌پایان یک قطره آب
آب روی زمین همواره در حال حرکت و تغییر شکل است. این سفر دائمی را چرخه‌ی آب1 می‌نامند. فرض کنید یک قطره آب در اقیانوس است. گرمای خورشید آن را بخار می‌کند. این بخار آب به آسمان می‌رود، سرد می‌شود و به شکل ابر درمی‌آید. سپس به شکل باران یا برف روی زمین می‌بارد. این آب‌می‌تواند به رودخانه‌ها برود، در زمین نفوذ کند یا دوباره بخار شود. این چرخه همیشه تکرار می‌شود.
آب شیرین و زندگی روزمره‌ی ما
اهمیت آب شیرین فقط به نوشیدن ختم نمی‌شود. اگر به اطراف خود نگاه کنید، کاربردهای فراوان آن را خواهید دید:
کشاورزی و باغچه‌ی خانه: تمام محصولات کشاورزی مانند گندم، برنج و سبزیجات برای رشد به آب شیرین نیاز دارند. حتی آبی که به گلدان‌های خانه‌تان می‌دهید، باید شیرین باشد. گیاهان نمی‌توانند با آب شور (مانند آب دریا) رشد کنند.
صنعت و تولید: برای تولید بسیاری از چیزهایی که استفاده می‌کنیم، از کاغذ و پارچه گرفته تا خودرو، به مقدار زیادی آب شیرین نیاز است.
سلامتی و بهداشت: شستشوی دست‌ها، استحمام و پاکیزگی محیط زندگی ما همه وابسته به آب شیرین است.
چرا باید در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم؟
شاید فکر کنید آب همیشه در چرخه‌ی طبیعت وجود دارد، اما مشکل مقدار و کیفیت آن است. از کل آب‌های زمین، تنها حدود 3% آن شیرین است و بیشتر این مقدار هم به شکل یخ در قطب‌هاست که قابل استفاده نیست. ما فقط به یک بخش بسیار کوچک دسترسی داریم. اگر همین مقدار کم را هم هدر دهیم یا آلوده کنیم، در آینده با کمبود آب روبرو خواهیم شد.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: خیر. برخی دریاچه‌ها مانند دریاچه‌ی ارومیه بسیار شور هستند و نمی‌توان از آب آن‌ها برای آشامیدن یا کشاورزی استفاده کرد. شوری آب این دریاچه‌ها به دلیل تبخیر زیاد و ورودی نمک‌ها از زمین‌های اطراف است.
پاسخ: ریختن زباله، فاضلاب و مواد شیمیایی مانند سموم کشاورزی روی زمین، می‌تواند به تدریج به آب‌های زیرزمینی نفوذ کند و آن‌ها را برای دهه‌ها غیرقابل استفاده نماید. باید از ریختن این مواد بر روی زمین خودداری کنیم.
پاسخ: تفاوت اصلی در مقدار نمک‌های حل‌شده در آن‌هاست. میزان نمک در آب شیرین بسیار کم (معمولاً کمتر از 0.5%) است، در حالی که این مقدار در آب شور اقیانوس‌ها حدود 3.5% می‌باشد. این نمک‌ها شامل کلرید سدیم (همان نمک طعام) و ترکیبات دیگر هستند.
پاورقی
1چرخه‌ی آب (Water Cycle): به گردش دائمی آب روی زمین، بین اقیانوس‌ها، هوا و خشکی گفته می‌شود که شامل مراحل تبخیر، میعان، بارش و نفوذ است.
2تبخیر (Evaporation): فرآیندی که در آن آب از حالت مایع به حالت گاز (بخار آب) تبدیل می‌شود.
