ضرب ستونی: از رقم با ارزش شروع کن!
ارزش مکانی چیست و چرا مهم است؟
قبل از شروع ضرب، باید با مفهوم ارزش مکانی آشنا شویم. هر عددی از چندین رقم تشکیل شده است و جایگاه هر رقم، ارزش آن را مشخص میکند. برای مثال، در عدد ۴۲۳:
| رقم | جایگاه | مقدار واقعی |
|---|---|---|
| ۴ | صدگان | ۴۰۰ = ۴ × ۱۰۰ |
| ۲ | دهگان | ۲۰ = ۲ × ۱۰ |
| ۳ | یکان | ۳ = ۳ × ۱ |
پس عدد ۴۲۳ در واقع یعنی ۴۰۰ + ۲۰ + ۳. وقتی ما ضرب را از سمت چپ (رقم با ارزشتر) شروع میکنیم، در واقع داریم قسمتهای بزرگتر عدد را اول در نظر میگیریم.
گامهای طلایی ضرب ستونی از چپ به راست
حالا میخواهیم عدد ۳۱۴ را در ۲ ضرب کنیم. این کار را گامبهگام و از صدگان شروع میکنیم.
| گام | عملیات | نحوهٔ نمایش ستونی | نتیجهٔ جزئی |
|---|---|---|---|
| ۱ | ضرب رقم صدگان (۳) | ۳۱۴ × ۲ ——— ۶۰۰ (۳۰۰ × ۲) |
۶۰۰ |
| ۲ | ضرب رقم دهگان (۱) | ۳۱۴ × ۲ ——— ۶۰۰ + ۲۰ (۱۰ × ۲) ——— ۶۲۰ |
۶۲۰ |
| ۳ | ضرب رقم یکان (۴) | ۳۱۴ × ۲ ——— ۶۰۰ + ۲۰ + ۸ (۴ × ۲) ——— ۶۲۸ |
۶۲۸ |
پس جواب نهایی ضرب ۳۱۴ × ۲ برابر است با ۶۲۸.
ضرب در زندگی: محاسبهٔ قیمت شکلاتها
فرض کنید شما ۱۲۳ شکلات دارید و قیمت هر شکلات ۳ تومان است. برای محاسبهٔ کل پول لازم، باید ۱۲۳ را در ۳ ضرب کنید.
این کار را از سمت چپ انجام میدهیم:
- اول صدگان: ۱۰۰ × ۳ = ۳۰۰ تومان
- بعد دهگان: ۲۰ × ۳ = ۶۰ تومان
- در آخر یکان: ۳ × ۳ = ۹ تومان
حالا همهٔ نتایج را با هم جمع میکنیم: ۳۰۰ + ۶۰ + ۹ = ۳۶۹ تومان. پس برای خرید همهٔ شکلاتها به ۳۶۹ تومان پول نیاز دارید.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: در این صورت باید «عدد نقلی»۴ را به یاد داشته باشیم. مثلاً در ضرب ۲۶ × ۴، وقتی یکان (۶ × ۴ = ۲۴) را حساب میکنیم، عدد ۴ را در جایگاه یکان مینویسیم و ۲ را به عنوان نقلی به دهگان منتقل میکنیم.
پاسخ: شروع از سمت چپ به شما کمک میکند تا ابتدا مقدار کلی و بزرگترین قسمت جواب را ببینید. این کار درک بهتری از اندازهٔ نهایی جواب به شما میدهد و اگر محاسبهای اشتباه باشد، زودتر متوجه میشوید.
پاسخ: اگر در عدد چندرقمی، یکی از ارقام صفر باشد، ضرب آن رقم در عدد یکرقمی برابر صفر میشود. پس در آن مرحله، نتیجهٔ جزئی صفر است و شما آن را در ستون مربوطه مینویسید یا نادیده میگیرید و به سراغ رقم بعدی میروید.
پاورقی
۱ضرب ستونی (Column Multiplication): روشی برای ضرب که در آن اعداد زیر هم نوشته شده و عملیات ضرب بر اساس جایگاه ارقام انجام میشود.
۲رقم با ارزش (Most Significant Digit - MSD): به اولین رقم از سمت چپ یک عدد گفته میشود که بیشترین ارزش را دارد.
۳ارزش مکانی (Place Value): ارزشی که یک رقم بر اساس موقعیتش در یک عدد دارد (مانند یکان، دهگان، صدگان).
۴عدد نقلی (Carry Over): زمانی که حاصل ضرب یک رقم از ۹ بیشتر شود، رقم سمت چپ آن به مرحلهٔ بعدی منتقل میشود.