قارهها: خشکیهای بزرگ زمین
قاره چیست و چند قاره داریم؟
اگر به یک کرهٔ زمیننما یا نقشهٔ جهان نگاه کنی، میبینی که بیشتر سطح زمین را آبها پوشاندهاند. به خشکیهای بسیار بزرگ که توسط اقیانوسها و دریاها احاطه شدهاند، قاره۱ میگویند. برای درک بهتر، میتوانی یک پیتزای بزرگ را تصور کنی که آن را به چند تکهٔ بزرگ تقسیم کردهای. هر تکهٔ بزرگ، مانند یک قاره است.
دانشمندان معمولاً زمین را به هفت قارهٔ بزرگ تقسیمبندی میکنند: آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، قطب جنوب، اروپا و اقیانوسیه (که به آن استرالیا نیز میگویند).
| نام قاره | مساحت تقریبی (کیلومتر مربع) | جمعیت تقریبی (میلیون نفر) | یک ویژگی جالب |
|---|---|---|---|
| آسیا | ۴۴,۵۷۹,۰۰۰ | ۴,۷۰۰ | بزرگترین و پرجمعیتترین قاره |
| آفریقا | ۳۰,۳۶۵,۰۰۰ | ۱,۴۰۰ | دارای گرمترین بیابان جهان (صحرا) |
| آمریکای شمالی | ۲۴,۷۰۹,۰۰۰ | ۶۰۰ | دارای بزرگترین جزیرهٔ جهان (گرینلند) |
| آمریکای جنوبی | ۱۷,۸۴۰,۰۰۰ | ۴۳۰ | دارای جنگلهای بارانی آمازون |
| قطب جنوب | ۱۴,۲۰۰,۰۰۰ | ۰/۰۰۵ (فقط پژوهشگران) | سردترین و بادیترین قاره |
| اروپا | ۱۰,۱۸۰,۰۰۰ | ۷۵۰ | دارای کوچکترین کشورهای جهان |
| اقیانوسیه | ۸,۵۲۵,۹۸۹ | ۴۵ | دارای بیشترین تعداد جزیره |
قارهها چگونه پدید آمدند؟
میلیونها سال پیش، همهٔ خشکیهای زمین به هم چسبیده بودند و یک قارهٔ بسیار بزرگ به نام پانجهآ۲ تشکیل میدادند. به مرور زمان، این خشکی بزرگ شروع به شکستن کرد و تکهتکه شد. هر تکه به آرامی روی لایههای مذاب زیر پوستهٔ زمین حرکت کرد و از دیگر تکهها دور شد. به این حرکت، زمینساخت صفحهای۳ میگویند. این حرکت آنقدر آهسته است که ما آن را احساس نمیکنیم، اما هنوز هم ادامه دارد!
قارهها در زندگی روزمرهٔ ما
شاید فکر کنی قارهها فقط اسمهایی روی نقشه هستند، اما آنها نقش بسیار مهمی در زندگی ما دارند. کشتیهای بزرگ باربری، کالاها را از یک قاره به قارهٔ دیگر جابهجا میکنند. مثلاً اسباببازیهایی که از کشور چین در قارهٔ آسیا ساخته میشوند، با کشتی به فروشگاههای قارهٔ اروپا یا آمریکا میرسند. بسیاری از غذاها و میوههایی که میخوری، مانند موز و شکلات، از قارههای دیگر به کشور تو آورده میشوند. حتی حیواناتی مانند شترمرغ که در باغ وحش میبینی، از قارهٔ آفریقا آمدهاند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: استرالیا هم نام یک کشور است و هم نام یک قاره. اما نام اصلی این قاره، اقیانوسیه است که کشور استرالیا بزرگترین بخش آن را تشکیل میدهد.
پاسخ: خیر. قطب شمال یک قاره نیست، بلکه یک دریای یخزده است که توسط اقیانوس منجمد شمالی احاطه شده. برخلاف قطب جنوب که یک خشکی بزرگ است، در قطب شمال خشکیِ بزرگی زیر یخها وجود ندارد.
پاسخ: بسیاری از کوهها زمانی به وجود آمدند که لبههای دو صفحهٔ زمینساختی به هم برخورد کردند و باعث چینخوردگی و بالا آمدن پوستهٔ زمین شدند. رودها نیز معمولاً از بارش باران و ذوب برف در ارتفاعات به وجود میآیند و مسیر خود را از بین خشکیها به سمت دریا پیدا میکنند.
پاورقی
۱قاره (Continent): به بزرگترین خشکیهای کرهٔ زمین که توسط اقیانوسها احاطه شدهاند، گفته میشود.
۲پانجهآ (Pangaea): نام ابرقارهای است که حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش، همهٔ خشکیهای زمین را شامل میشد.
۳زمینساخت صفحهای (Plate Tectonics): نظریهای که حرکت صفحههای بزرگ سنگی پوستهٔ زمین را توضیح میدهد.
