استغنا: وقتی فکر می‌کنیم به کسی نیاز نداریم
استغنا یعنی چه؟
استغنا یک کلمه عربی است که به معنای احساس بی‌نیازی و خودکفایی۲ است. وقتی کسی دچار استغنا می‌شود، فکر می‌کند آنقدر قوی و داناست که به کمک هیچ‌کس، حتی خدا، نیاز ندارد. مانند کودکی که تازه دوچرخه‌سواری یاد گرفته و فکر می‌کند می‌تواند بدون کمک پدر و مادرش به هر جایی برود.
| یک دانش‌آموز چه احساسی دارد | این احساس در زندگی بزرگترها چگونه است |
|---|---|
| فکر می‌کند خودش می‌تواند همه تکالیفش را بدون کمک انجام دهد | فکر می‌کند برای موفقیت فقط به پول و تحصیلات خودش نیاز دارد |
| وقتی نمره خوب می‌گیرد، فکر می‌کند فقط به خاطر تلاش خودش بوده است | وقتی در کارش پیشرفت می‌کند، فکر می‌کند فقط زحمت خودش مؤثر بوده است |
| اگر کسی بخواهد به او کمک کند، می‌گوید: "من خودم بلدم!" | در مشکلات، به جای دعا کردن، فقط به فکر راه‌حل‌های خودش است |
چرا گاهی دچار استغنا می‌شویم؟
دلایل مختلفی وجود دارد که باعث می‌شود انسان احساس کند به خدا نیاز ندارد. این دلایل اغلب شبیه احساساتی است که یک دانش‌آموز در مدرسه تجربه می‌کند:
- موفقیت‌های کوچک: وقتی در کاری موفق می‌شویم، مثلاً در مسابقه‌ای برنده می‌شویم، ممکن است فکر کنیم این موفقیت فقط به خاطر خودمان بوده و فراموش کنیم که خدا به ما توانایی داده است.
- ثروت و دارایی: اگر پول یا اسباب‌بازی زیادی داشته باشیم، ممکن است فکر کنیم به کمک کسی نیاز نداریم. مانند کودکی که فکر می‌کند با داشتن همه اسباب‌بازی‌ها، به دوستانش نیاز ندارد.
- غرور۳ و خودبینی: گاهی آنقدر به خودمان مطمئن می‌شویم که فکر می‌کنیم از همه بهتریم و هیچ‌کس، حتی خدا، نمی‌تواند به ما چیزی بیاموزد.
مثال‌هایی از استغنا در زندگی روزمره
بیایید با چند مثال ساده ببینیم استغنا چگونه در زندگی ما ظاهر می‌شود:
مثال اول: دانش‌آموز زرنگ
سارا دانش‌آموز باهوشی است. او همیشه نمره‌های خوبی می‌گیرد. یک روز معلم به او می‌گوید: "سارا، فردا امتحان دشواری داریم، خوب مطالعه کن." سارا با خودش فکر می‌کند: "من آنقدر باهوشم که بدون مطالعه هم می‌توانم نمره خوبی بگیرم." او به حرف معلم توجه نمی‌کند و شب امتحان هم درس نمی‌خواند. نتیجه چه می‌شود؟ سارا در امتحان نمره کمی می‌گیرد. اینجا سارا دچار استغنا شده بود؛ فکر می‌کرد فقط به هوش خودش نیاز دارد و به راهنمایی معلم و تلاش بیشتر احتیاجی نیست.
مثال دوم: گلدان و باغبان
یک گلدان زیبا را تصور کن که پر از گل‌های رنگارنگ است. گلدان ممکن است با خودش فکر کند: "من چقدر زیبا و قوی هستم! این گل‌ها به خاطر خودم است که اینقدر قشنگ شده‌اند." اما حقیقت این است که اگر باغبان هر روز به آن آب ندهد و از آن مراقبت نکند، گلدان و گل‌هایش پژمرده می‌شوند. ما هم مانند آن گلدان هستیم و خدا مانند آن باغبان مهربان است.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱استغنا (Istighnā): در متون دینی به معنای احساس بی‌نیازی از خداوند و خودکفا پنداشتن خویشتن است.
۲خودکفایی (Self-sufficiency): وضعیتی که در آن فرد احساس می‌کند بدون کمک دیگران می‌تواند نیازهایش را برطرف کند.
۳غرور (Arrogance): احساس برتری بی‌جا نسبت به دیگران.
۴اعتماد به نفس (Self-confidence): باور به توانایی‌های خود برای انجام کارها.
۵موهبت (Blessing): هدیه و نعمتی که از طرف خدا به انسان میرسد.
۶سپاسگزار (Grateful): کسی که برای نعمت‌هایش از خدا تشکر می‌کند.
۷توکل (Tawakkul): واگذاری امور به خدا و اعتماد به او پس از تلاش و کوشش.