کم‌سوادی دانش‌آموزان ارمغان حضور بی‌برنامه در فضای مجازی
گاما- گزارش وزارت آموزش و پرورش در سال ۹۳ نشان می‌دهد از مجموع یک میلیون و ۳۰۰ هزار دانش‌آموزی که در امتحان نهایی شرکت کرده‌اند، بیش از ۸۰ درصد دانش‌آموزان با میانگین نمره ۱۲ قبول شدند.
به گزارش گاما به نقل از تسنیم، این نتیجه در کنار نامناسب بودن کیفیت آموزشی از مواجهه با نوعی افت شدید تحصیلی در جامعه خبر می‌دهد؛امری که از نگاه کارشناسان با استفاده از تلفن همراه و ورود دانش‌آموزان به فضای مجازی و سرگرم شدن در شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های اینترنتی بی‌ارتباط نیست.
کنجکاوی و تجربه یک فضای جدید در کنار عقب نماندن از دیگران نخستین انگیزه‌هایی است که افراد را به سوی فضای مجازی می‌کشد اما برنامه‌ریزی‌های دقیقی که برای آنها صورت گرفته، باعث ماندگاری‌شان در این دنیا می‌شود تا جایی که فضای مجازی ابزاری می‌شود برای نفوذ و بر هم زدن نظم جامعه و می‌تواند کشور را تا مرز بحران بکشاند. این موضوع آنقدر جدی است که توانسته افت شدید تحصیلی دانش‌آموزان را رقم بزند و جوانان را به وسیله شبهات با چالش‌های اعتقادی و هویتی روبه‌رو کند و خانواده‌ها را در معرض فروپاشی قرار دهد. بروز تمامی این آسیب‌ها در کنار برنامه‌های گسترده تدارک دیده شده برای فروپاشی جامعه ایرانی در انفعال شورای عالی فضای مجازی و دستگاه‌های مسئول ریشه دارد؛موضوعی که با وجود تأکیدات چند باره رهبر انقلاب بر اهمیتش تا به اندازه اصل انقلاب هنوز به دغدغه اصلی مسئولان این حوزه تبدیل نشده است.
ضعف تحصیلی در سایه 40 تا 50 ساعت حضور هفتگی در فضای مجازی
«اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم، رئیس فضای مجازی کشور می‌شدم!» بی‌تردید همین یک جمله برای درک اهمیت فضای مجازی کافی است. با وجود این اما همچنان موضع منفعلانه شورای عالی فضای مجازی در برابر این فضا انتقاد کارشناسان این حوزه را در بر داشته و موجب شده آسیب‌های فضای مجازی از دستاوردهای مثبت آن پیشی بگیرد و به جای آنکه ما رسانه‌ها را مدیریت کنیم، رسانه‌ها و به خصوص رسانه‌های فراگیر مجازی مدیریت ما را در دست داشته باشند.
سید علیرضا آل داوود، کارشناس فضای مجازی با اشاره به تحقیقی که یکی از اساتید علوم اعصاب در دانشگاه MIT انجام داده، می‌گوید: استفاده زیاد از اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای اختلالات جدی در عملکرد شناختی کودکان به وجود می‌آورد.
به گفته آل داوود در دنیای همیشه متصل به اینترنت مغز ما مدام در دام لذت‌جویی می‌افتد. این موضوع در کودکان بسیار شدیدتر است. این محرک‌ها که به یاری فضای مجازی بسیار راحت‌تر، سریع‌تر و آسان‌تر می‌شود به آنان رسید، شامل اخبار و محتوای هیجان‌آور، سرگرمی‌های خاص، متون تلگرام و اینستاگرام، محتوای پورنوگرافی و تصاویر بازیگران مشهور با پوشش‌های نامتعارف است و در صورت تکرار شدن می‌تواند روی میزان تمرکز انسان در مسائل مختلف تأثیر بسیار بگذارد. این کاربران دیگر نمی‌توانند دقایق متمادی کتاب بخوانند یا روی یک کار دیگر تمرکز داشته باشند چون مغزشان برای پرش و از این سو به آن سو شدن پرورش پیدا کرده است.
آنطور که آل داوود می‌گوید، اعتیاد به فضای مجازی و ابزارهای آن در میان کودکان بسیار شایع‌تر است که باید به طور جدی برای پیشگیری یا درمان آن تدابیر جدی دیده شود.
وی درباره دیگر آسیب‌های فضای مجازی برای کودکان می‌افزاید: آسیب بعدی که با سلامت جسمانی کودک مرتبط است این است که عموماً کودکان معتاد به اینترنت 40 تا 50 ساعت در هفته را به اینترنت و بازی اختصاص می‌دهند، الگوهای خواب این کودکان برای تطبیق دادن زندگی با این استفاده مفرط، به هم می‌خورد و به این دلیل که اکثر شب‌ها بیدار می‌مانند، صبح برای رفتن به مدرسه دچار کمبود خواب می‌شوند و این بی‌خوابی بر عملکردهای مغزی و جسمی یا تحصیلی آنان صدمه وارد می‌کند.
آزمون و خطا الگوی تدبیر مسئولان برای فضای مجازی
دکتر امیرمحمود حریرچی، آسیب‌شناس مسائل اجتماعی هم با اشاره به اینکه در حال حاضر جایگاه ما در استفاده از شبکه‌های مجازی از طریق اینترنت در دنیا متوسط است، می‌افزاید: در دوستیابی رتبه سوم را داریم. وی درباره این رتبه اینگونه توضیح می‌دهد: «کانال‌های دوستیابی مخاطب خود را نمی‌شناسد و مسئولان در این زمینه فقط با آزمون و خطا پیش می‌روند و دچار ادعای نوعی از روشنفکری شده‌اند؛ درست است که در دنیا دسترسی به اطلاعات باید وجود داشته باشد اما در همان دنیای توسعه‌یافته، محدودیتی تحت عنوان سانسور وجود دارد. باراک اوباما به صورت رسمی اعلام کرد که به دختران خود اجازه ورود به فیس‌بوک را نداده است؛ آنچه که این نوع از شبکه‌ها ایجاد می‌کند غیرقابل‌کنترل و باعث ایجاد بحران هویت، بحران جنسیتی و برهم زدن رشد است.»
این کارشناس معتقد است همانطور که به اجتهاد در سبک زندگی دینی خودمان نیاز داریم، در حوزه‌های اجتماعی و فضای مجازی هم به اجتهاد افراد متعهد و مسلط به این حوزه نیازمند هستیم. در حوزه فضای مجازی کنترل و مدیریت باید صورت گیرد و به خانواده‌ها آموزش داده شود. وی با انتقاد از عملکرد مسئولان در این حوزه تصریح می‌کند: مسئولان نمی‌دانند به کدام مسیر در حال حرکتند و دچار سردرگمی هستند.
متأسفانه شورای عالی فضای مجازی به روی کمیت‌ها کار می‌کند اما آنچه ما نیاز داریم بحث کیفیت است؛ با برنامه‌ریزی بالا به پایین کاری انجام نمی‌شود بلکه در مدیریت استراتژیک، ذی‌نفعان که والدین هستند باید دخالت داشته باشند. از نگاه این کارشناس سرگرمی‌های مردم محدود شده و کانال‌ها و شبکه‌های مجازی برای آنها سرگرم‌کننده است؛ سرگرم‌کننده‌ای که مغز بچه‌ها را از بین می‌برد و تفکر و اندیشه را از فرزندان می‌گیرد. دکتر یاسر مدنی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دکترای تربیت مشاور، سردرگمی را معضل اصلی شبکه‌های اجتماعی می‌داند و می‌افزاید: امروزه عوامل فیزیولوژیک بلوغ جنسی از سن هفت سالگی اتفاق می‌افتد در حالی که در 100 سال گذشته این علایم برای افراد 14، 15 ساله اتفاق می‌افتاد. مواد شیمیایی و تغذیه ناسالم در بلوغ زودرس اثرگذار است اما تکنولوژی و شبکه‌های مجازی عوامل استرس‌زای قوی‌تری هستند و موجب بروز بلوغ زودرس می‌شوند.
شبکه‌ای که فاز نخست آن کارگشا نیست
دسترسی کنترل شده به اینترنت یکی از راهکارهایی است که در تمام نقاط دنیا برای مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی صورت می‌گیرد. در ایران هم اکنون بیش از 10 سال است که بر راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات تأکید شده؛ شبکه‌ای که یک ماه پیش فاز نخست آن رونمایی شد اما تا راه‌اندازی واقعی آن انگار راه درازی در پیش است. در این مسیر معلوم نیست چه آسیب‌های تازه‌ای گریبان جامعه را بگیرد و چند نفر دیگر در گرداب این آسیب‌ها غرق شوند.