میکروسکوپ چیست؟
میکروسکوپ چگونه دنیای کوچک را به ما نشان می‌دهد؟
میکروسکوپ مانند یک جادوگر عمل می‌کند! این وسیله با بزرگ‌نمایی اجسام بسیار ریز، آن‌ها را به اندازه‌ای بزرگ نشان می‌دهد که بتوانیم جزئیاتشان را به راحتی ببینیم. فرض کنید می‌خواهید یک مورچه را از نزدیک ببینید. اگر از یک ذره‌بین استفاده کنید، می‌توانید جزئیات بدن مورچه را بهتر ببینید. میکروسکوپ هم مانند یک ذره‌بین بسیار قوی است که می‌تواند چیزهایی به کوچکی سلول۲ های بدن ما را نیز نشان دهد.
در واقع، میکروسکوپ با استفاده از عدسی‌ها۳ نور را خم کرده و تصویر را بزرگ‌تر می‌کند. هر چه عدسی‌ها قوی‌تر باشند، می‌توانند اجسام کوچک‌تری را بزرگ‌تر نشان دهند. به این توانایی، قدرت تفکیک۴ می‌گویند.
قسمت‌های اصلی یک میکروسکوپ نوری
یک میکروسکوپ نوری ساده از چند بخش مهم تشکیل شده است. درک این قسمت‌ها به شما کمک می‌کند بهتر با این وسیله کار کنید.
| نام قسمت | کاربرد |
|---|---|
| چشمى۵ | عدسی که شما از درون آن به نمونه نگاه می‌کنید. |
| عدسی شیئی۶ | عدسی‌هایی که در نزدیکی نمونه قرار دارند و اولین بزرگ‌نمایی را انجام می‌دهند. |
| صفحه۷ | سطح صافی که لام۸ حاوی نمونه روی آن قرار می‌گیرد. |
| پیچ‌های تنظیم | برای واضح کردن تصویر استفاده می‌شوند (پیچ بزرگ برای حرکت بزرگ و پیچ کوچک برای تنظیم دقیق). |
| منبع نور | معمولاً یک چراغ کوچک که از زیر به نمونه نور می‌تاباند. |
انواع مختلف میکروسکوپ
میکروسکوپ‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام برای کار خاصی مناسب هستند. در مدارس معمولاً با میکروسکوپ نوری ساده کار می‌کنیم.
| نوع میکروسکوپ | توضیح | بزرگ‌نمایی تقریبی |
|---|---|---|
| میکروسکوپ نوری مرکب۹ | رایج‌ترین نوع در مدارس. از نور و چند عدسی برای بزرگ‌نمایی استفاده می‌کند. | 40x - 1000x |
| میکروسکوپ استریو۱۰ | برای مشاهده نمونه‌های بزرگ‌تر مانند حشرات یا سنگ‌ها. تصویر سه‌بعدی می‌سازد. | 10x - 50x |
| میکروسکوپ الکترونی۱۱ | خیلی قوی است و از الکترون به جای نور استفاده می‌کند. در آزمایشگاه‌های پیشرفته استفاده می‌شود. | تا 1,000,000x |
میکروسکوپ در زندگی روزمره و علم
شاید فکر کنید میکروسکوپ فقط در آزمایشگاه مدرسه استفاده می‌شود، اما کاربردهای آن بسیار گسترده‌تر است. برای مثال، پزشکان از میکروسکوپ برای تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌کنند. آن‌ها نمونه خون یا سلول‌های بدن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند تا ببینند بیمار هستند یا نه.
دانشمندان علوم جنایی نیز از میکروسکوپ برای بررسی شواهد کوچک در صحنه جرم مانند یک تار مو یا یک ذره خاک استفاده می‌کنند تا به مجرم دست پیدا کنند. حتی برای کنترل کیفیت آب و غذا نیز از میکروسکوپ استفاده می‌شود تا مطمئن شویم چیزی که می‌خوریم سالم است.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: خیر. برای مشاهده بسیاری از نمونه‌ها به خصوص نمونه‌های زیستی، باید آن‌ها را روی یک لام شیشه‌ای نازک قرار داد و اغلب از رنگ‌های مخصوص یا آب برای شفافیت بیشتر استفاده کرد. نگاه کردن مستقیم به چیزهایی مانند گرد و خاک یا مو ممکن است به عدسی‌ها آسیب بزند.
پاسخ: معمولاً به این دلیل که از پیچ‌های تنظیم به درستی استفاده نشده است. همیشه باید از پیچ بزرگ (تنظیم کورس) شروع کنید و وقتی نمونه تقریباً واضح شد، از پیچ کوچک (تنظیم دقیق) برای واضح‌تر کردن تصویر استفاده کنید.
پاسخ: بزرگ‌نمایی فقط اندازه تصویر را بزرگ‌تر می‌کند، اما وضوح تصویر به میزان جزئیاتی که می‌توانید ببینید مربوط می‌شود. ممکن است یک تصویر بسیار بزرگ باشد اما جزئیات آن محو و تار به نظر برسد. یک میکروسکوپ خوب باید هر دو را داشته باشد.
پاورقی
۱ میکروسکوپ (Microscope)
۲ سلول (Cell)
۳ عدسی (Lens)
۴ قدرت تفکیک (Resolution)
۵ چشمى (Eyepiece)
۶ عدسی شیئی (Objective Lens)
۷ صفحه (Stage)
۸ لام (Slide)
۹ میکروسکوپ نوری مرکب (Compound Light Microscope)
۱۰ میکروسکوپ استریو (Stereo Microscope)
۱۱ میکروسکوپ الکترونی (Electron Microscope)
۱۲ لامل (Coverslip)