جنین: راز نهفته درون دانه
جنین چیست و چگونه تشکیل میشود؟
جنین، گیاه بسیار کوچک و نابالغی است که در داخل دانه قرار دارد. تشکیل آن با لقاح شروع میشود. هنگامی که دانه گرده به تخمک درون گل میرسد، سلول نر و سلول تخمک با هم ترکیب میشوند. این اتفاق مهم، لقاح۷ نام دارد و نتیجه آن تشکیل یک سلول اولیه به نام زیگوت۸ است. این زیگوت شروع به تقسیمهای متوالی میکند و به تدریج به یک جنین کامل تبدیل میشود. این فرآیند شبیه به نقشهکشی برای ساختن یک خانه کامل از روی یک آجر اولیه است.
اجزای اصلی یک جنین
یک جنین معمولی از چند بخش حیاتی تشکیل شده است که هر کدام وظیفه خاصی بر عهده دارند. برای درک بهتر، به یک دانه لوبیا نگاه کنید. وقتی آن را باز کنید، یک گیاه کوچک را درون آن میبینید. این گیاه کوچک، جنین است.
نام بخش | وظیفه | مثال |
---|---|---|
لپه۳ | ذخیره غذا برای جنین و گاهی انجام فتوسنتز پس از جوانهزنی | دو برگ ضخیم درون دانه لوبیا |
ساقه چه۴ | بخشی که بعداً به ساقه اصلی گیاه تبدیل میشود | محلی بین لپهها و جوانهی اصلی در دانه |
ریشه چه۵ | اولین ریشهای است که از دانه خارج شده و گیاه را در خاک ثابت میکند | نوک تیز و کوچکی در انتهای جنین لوبیا |
جوانه۹ | بخشی که اولین برگهای واقعی گیاه از آن رشد میکنند | نقطهی کوچکی در بالای ساقه چه |
تقسیمبندی گیاهان بر اساس تعداد لپهها
یکی از مهمترین راهها برای طبقهبندی گیاهان گلدار، شمارش تعداد لپههای جنین آنهاست. این ویژگی به قدری پایدار و مهم است که دانشمندان گیاهان را بر این اساس به دو گروه بزرگ تقسیم میکنند.
ویژگی | گیاهان تکلپهای۱۰ | گیاهان دو لپهای۱۱ |
---|---|---|
تعداد لپه در جنین | 1 | 2 |
نمونههای آشنا | ذرت، گندم، نخل، پیاز | لوبیا، نخود، سیب، آفتابگردان |
شکل ریشه | ریشههای نابجا و افشان | یک ریشه اصلی عمودی (راستا) |
رگبرگ برگ | موازی | مشبک |
از خواب تا بیداری: نقش جنین در جوانهزنی
جنین درون دانه معمولاً در حالت خواب۱۲ یا استراحت به سر میبرد. این یک مکانیسم هوشمندانه برای زنده ماندن در شرایط سخت مانند سرمای زمستان یا خشکی است. جوانهزنی زمانی آغاز میشود که شرایط محیطی مناسب شود. این شرایط معمولاً شامل سه عامل اصلی است:
۱. آب: آب باعث نرم شدن پوسته سخت دانه و فعال شدن سوخت و ساز جنین میشود.
۲. دمای مناسب: هر گیاه برای جوانهزنی به یک محدوده دمایی خاص نیاز دارد.
۳. اکسیژن: جنین برای تنفس و تولید انرژی به اکسیژن نیاز دارد.
با فراهم شدن این شرایط، جنین از خواب بیدار میشود. اولین قدم، جذب آب است که باعث متورم شدن دانه میشود. سپس جنین با استفاده از غذاهای ذخیره شده در لپهها یا آندوسپرم، شروع به رشد میکند. ریشه چه اولین بخشی است که از پوسته دانه خارج شده و به داخل خاک نفوذ میکند تا آب و مواد معدنی جذب کند. پس از آن، ساقه چه به سمت بالا و نور خورشید رشد میکند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
بله، هر دانه زنده و قادر به جوانهزنی، حاوی یک جنین است. اگر جنین آسیب دیده یا مرده باشد، دانه هرگز جوانه نمیزند.
بله، کاملاً. پوسته سخت دانه، همانند پوسته تخم مرغ، از جنین در برابر آسیبهای فیزیکی، خشکی و گاهی میکروبها محافظت میکند.
این غذا یا در خود لپههای جنین (مانند لوبیا) ذخیره شده است، یا در بافت جداگانهای به نام آندوسپرم۶ که در اطراف جنین قرار دارد (مانند ذرت و نارگیل).
پاورقی
۱ جنین (Embryo)
۲ تکوین جنین (Embryogenesis)
۳ لپه (Cotyledon)
۴ ساقه چه (Hypocotyl)
۵ ریشه چه (Radicle)
۶ بافت ذخیرهای / آندوسپرم (Endosperm)
۷ لقاح (Fertilization)
۸ زیگوت (Zygote)
۹ جوانه (Plumule)
۱۰ گیاهان تکلپهای (Monocots)
۱۱ گیاهان دو لپهای (Dicots)
۱۲ خواب (Dormancy)