آندومتر: پوشش داخلی رحم برای لانه‌گزینی جنین
آندومتر چیست و چه شکلی دارد؟
تصور کنید رحم مانند یک گلابی وارونه است. آندومتر همان پوشش نرم و مخملی است که دیواره‌های داخلی این گلابی را فرش کرده است. این بافت بسیار فعال و زنده است و هر ماه خود را برای یک مهمان ویژه — یک تخمک بارور شده — آماده می‌کند. اگر این مهمان نیاید، این پوشش فرو می‌ریزد و به صورت خونریزی قاعدگی از بدن خارج می‌شود و سپس دوباره فرآیند بازسازی آغاز می‌گردد.
| نام لایه | وظیفه اصلی | سرنوشت در چرخه قاعدگی |
|---|---|---|
| لایه پایه (Basalis) | مانند ریشه یک گیاه عمل می‌کند و لایه جدید را می‌سازد. | در طول چرخه ثابت می‌ماند و فرو نمی‌ریزد. |
| لایه کاربردی (Functionalis) | لایه مهمان‌نواز! محل اصلی لانه‌گزینی جنین است. | در هر سیکل، ضخیم شده و در صورت عدم بارداری، می‌ریزد. |
نقش آندومتر در چرخه قاعدگی
چرخه قاعدگی مانند یک برنامه ماهانه منظم برای رحم است و آندومتر بازیگر اصلی این برنامه است. این چرخه به طور متوسط 28 روز طول می‌کشد و تحت تأثیر هورمون‌های زنانه (استروژن۴ و پروژسترون۵) قرار دارد.
| فاز چرخه | تغییرات آندومتر | علت تغییر (هورمون‌ها) |
|---|---|---|
|
فاز قاعدگی
(روزهای 1-5) |
لایه کاربردی ریخته و به صورت خون خارج می‌شود. ضخامت بسیار کم است. | سقوط سطح استروژن و پروژسترون. |
|
فاز تکثیری
(روزهای 6-14) |
آندومتر به سرعت ضخیم می‌شود و رگ‌های خونی جدیدی در آن تشکیل می‌شود. | افزایش سطح هورمون استروژن. |
|
فاز ترشحی
(روزهای 15-28) |
آندومتر مانند یک خاک بسیار حاصلخیز و غنی از مواد مغذی می‌شود تا جنین را بپذیرد. | هورمون پروژسترون غالب می‌شود. |
لانه‌گزینی جنین: مهمانی که آندومتر منتظر آن است
لانه‌گزینی، لحظه‌ای حیاتی و شبیه به فرود یک فضاپیما است. جنین که در این مرحله بلاستوسییت۶ نام دارد، باید در زمان بسیار خاصی (معمولاً بین روزهای 20-24 چرخه) به آندومتر برسد. آندومتر در فاز ترشحی، ضخامت ایده‌آل (معمولاً بیش از 7 میلی‌متر) و بافتی نرم و پر از گلیکوژن (منبع غذایی) دارد. جنین خود را به دیواره می‌چسباند و به آرامی درون آن فرو می‌رود تا ارتباط خونی با مادر برقرار کند. اگر آندومتر بسیار نازک یا بسیار ضخیم باشد، یا بافت مناسبی نداشته باشد، این فرآیند با شکست مواجه می‌شود.
یک رابطه ساده برای درک ضخامت بهینه می‌توان اینگونه بیان کرد: $ \text{ضخامت ایده‌آل آندومتر} \approx 8-12 \, \text{mm} $. این محدوده، شانس موفقیت لانه‌گزینی را افزایش می‌دهد.
عوامل مؤثر بر سلامت آندومتر
سلامت این بافت حیاتی تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. برخی از این عوامل مانند سن، قابل کنترل نیستند، اما بسیاری از آن‌ها با انتخاب‌های سبک زندگی مرتبط هستند.
| دسته‌بندی | عامل | تأثیر بر آندومتر |
|---|---|---|
| سبک زندگی | تغذیه نامناسب | منجر به نازک شدن بافت به دلیل کمبود آهن، ویتامین‌ها و پروتئین می‌شود. |
| استرس شدید | می‌تواند تعادل هورمونی را به هم زده و از ضخیم شدن مناسب جلوگیری کند. | |
| بیماری‌ها | سندرم تخمدان پلی‌کیستیک۷ | با ایجاد عدم تعادل هورمونی، رشد آندومتر را مختل می‌کند. |
| آندومتریت۸ | التهاب آندومتر که مانع از لانه‌گزینی موفق می‌شود. | |
| سایر | جراحی‌های قبلی رحم | ممکن است به لایه پایه آسیب زده و توانایی بازسازی را کاهش دهد. |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱ آندومتر (Endometrium)
۲ لانه‌گزینی جنین (Embryo Implantation)
۳ چرخه قاعدگی (Menstrual Cycle)
۴ استروژن (Estrogen)
۵ پروژسترون (Progesterone)
۶ بلاستوسییت (Blastocyst)
۷ سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome - PCOS)
۸ آندومتریت (Endometritis)
۹ فیبروئید (Fibroid)
۱۰ پولیپ (Polyp)