گوش میانی: اتاقک کوچک، نقش بزرگ
ساختار گوش میانی: یک اتاقک پر از شگفتی
گوش میانی یک حفرهٔ کوچک پر از هوا در داخل استخوان گیجگاهی جمجمه است. این فضا از طریق یک مجرای باریک به نام شیپور استاش۶ به پشت بینی متصل میشود. مهمترین ساکنان این اتاقک، سه استخوانچهٔ شنوایی هستند که بهصورت زنجیرهای به هم متصل شدهاند. این زنجیره از پردهٔ گوش۷ شروع شده و به گوش داخلی۸ ختم میشود.
نام استخوانچه | شکل و موقعیت | وظیفه اصلی |
---|---|---|
چکشی (Malleus) | متصل به پردهٔ گوش، شبیه یک چکش کوچک | دریافت لرزش از پردهٔ گوش و انتقال به استخوان سندانی |
سندانی (Incus) | بین چکشی و رکابی، شبیه سندان آهنگری | تقویت و هدایت لرزشها از چکشی به رکابی |
رکابی (Stapes) | کوچکترین استخوان بدن، متصل به پنجرهٔ بیضی گوش داخلی | انتقال نهایی لرزش به مایع گوش داخلی |
برای درک بهتر اندازهٔ این استخوانچهها، تصور کنید که استخوان رکابی۴ تقریباً به اندازهٔ یک دانهٔ برنج است! با این حال، این استخوانهای کوچک، یکی از قویترین و کارآمدترین سیستمهای مکانیکی بدن ما را تشکیل میدهند.
نحوهٔ کار گوش میانی: از لرزش تا درک صدا
فرآیند شنیدن مانند یک مسابقهٔ امدادی است که در آن امواج صوتی، باتون را از یک دونده به دوندهٔ دیگر میسپارند. این فرآیند را میتوان به مراحل زیر تقسیم کرد:
مرحله ۱: امواج صوتی وارد مجرای گوش خارجی۹ میشوند و به پردهٔ گوش۷ برخورد میکنند و آن را به لرزش درمیآورند. این مانند زمانی است که روی یک طبل ضربه میزنید و سطح آن مرتعش میشود.
مرحله ۲: لرزش پردهٔ گوش به استخوان چکشی۲ که به آن متصل است، منتقل میشود. چکشی این لرزش را به استخوان سندانی۳ و سندانی نیز به استخوان رکابی۴ منتقل میکند.
مرحله ۳: استخوان رکابی۴ که به پنجرهٔ بیضی۱۰ (ورودی گوش داخلی) متصل است، مانند یک پیستون عمل کرده و با هر لرزش، روی این پنجره فشار وارد میکند. این فشار، مایع درون گوش داخلی را به حرکت درمیآورد.
مرحله ۴: حرکت مایع در گوش داخلی، سلولهای مویی حساس۱۱ را تحریک میکند. این سلولها پیام عصبی ایجاد کرده و آن را از طریق عصب شنوایی۱۲ به مغز میفرستند. مغز ما این پیامها را به عنوان صدا تفسیر میکند.
گوش میانی در عمل: از شنیدن موسیقی تا حفظ تعادل
عملکرد گوش میانی فقط به شنیدن مکالمات روزمره محدود نمیشود. وقتی به موسیقی موردعلاقهتان گوش میدهید، این زنجیرهٔ استخوانچهها است که با دقت بالا، ارتعاشات پیچیدهٔ نتهای مختلف موسیقی را منتقل میکند. فرکانسهای پایین (صدای بم) و فرکانسهای بالا (صدای زیر) هرکدام باعث ایجاد الگوهای لرزشی متفاوتی در این استخوانچهها میشوند.
علاوه بر این، گوش میانی با کمک شیپور استاش۶ به تعادل فشار هوا در دو طرف پردهٔ گوش کمک میکند. این همان چیزی است که هنگام بلعیدن آبدهان در هواپیما یا آسانسور سریع، با انجام آن احساس «پاپ» کردن در گوشهایتان میکنید و فشار متعادل میشود.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
خیر. اگرچه گوش میانی و داخلی در کنار هم قرار دارند، اما مسئولیت حفظ تعادل بر عهدهٔ بخش دیگری از گوش داخلی به نام دستگاه وستکتابانه۱۳ است. گوش میانی تنها در شنیدن نقش مستقیم دارد.
عفونت گوش میانی۵ (اوتیت مدیا) شایعترین بیماری، بهویژه در کودکان است. این عفونت اغلب زمانی رخ میدهد که شیپور استاش۶ بهخاطر سرماخوردگی یا آلرژی متورم شده و مایع در پشت پردهٔ گوش جمع میشود. این مایع میتواند باعث درد، تب و کاهش موقت شنوایی شود.
آسیب به این استخوانچهها (مثلاً بر اثر ضربه یا عفونت شدید) میتواند باعث کاهش شنوایی هدایتی۱۴ شود. در این حالت، انتقال لرزش از پردهٔ گوش به گوش داخلی بهدرستی انجام نمیشود. خوشبختانه در بسیاری از موارد، این مشکل با جراحیهای تخصصی قابل درمان است.
گوش میانی با سه استخوانچهٔ ظریف اما قدرتمند خود، یعنی چکشی، سندانی و رکابی، نقش یک واسطهٔ حیاتی و تقویتکنندهٔ هوشمند را در فرآیند شنیدن ایفا میکند. این بخش نه تنها امواج صوتی را از دنیای بیرون دریافت میکند، بلکه آنها را برای سفر در مایع گوش داخلی آماده و تقویت مینماید. درک ساختار و عملکرد این بخش، اهمیت مراقبت از گوش در برابر صداهای بلند و عفونتها را بیش از پیش آشکار میسازد.
پاورقی
۱ Middle Ear – گوش میانی: حفرهای پر از هوا که شامل استخوانچههای شنوایی است.
۲ Malleus – چکشی: اولین و بزرگترین استخوانچه که به پردهٔ گوش متصل است.
۳ Incus – سندانی: استخوانچهٔ میانی که چکشی را به رکابی متصل میکند.
۴ Stapes – رکابی: کوچکترین استخوان بدن که به پنجرهٔ بیضی گوش داخلی متصل است.
۵ Otitis Media – عفونت گوش میانی: التهاب و عفونت حفرهٔ گوش میانی.
۶ Eustachian Tube – شیپور استاش: مجرایی که گوش میانی را به حلق متصل کرده و فشار هوا را متعادل میکند.
۷ Tympanic Membrane – پردهٔ گوش: غشایی نازک که گوش خارجی را از گوش میانی جدا میکند.
۸ Inner Ear – گوش داخلی: بخشی از گوش که شامل حلزون شنوایی و عضو تعادل است.
۹ External Auditory Canal – مجرای گوش خارجی: کانالی که صدا را از بیرون به سمت پردهٔ گوش هدایت میکند.
۱۰ Oval Window – پنجرهٔ بیضی: غشایی که گوش میانی را از گوش داخلی جدا میکند و پایهٔ استخوان رکابی به آن متصل است.
۱۱ Hair Cells – سلولهای مویی: سلولهای حسی در گوش داخلی که حرکت مایع را به پیام عصبی تبدیل میکنند.
۱۲ Auditory Nerve – عصب شنوایی: عصکی که پیامهای شنوایی را از گوش داخلی به مغز منتقل میکند.
۱۳ Vestibular System – دستگاه وست کتابانه: بخشی از گوش داخلی که مسئول درک وضعیت و حرکت سر و حفظ تعادل است.
۱۴ Conductive Hearing Loss – کاهش شنوایی هدایتی: نوعی کمشنوایی که بهدلیل اختلال در انتقال صوت در گوش خارجی یا میانی رخ میدهد.