مرستم انتهایی: مرستم نوک ریشه و ساقه

مرستم انتهایی: موتورهای رشد گیاه

مرستم چیست و کجا قرار دارد؟

به زبان ساده، مرستم^۵ مانند یک کارخانه تولید سلول در گیاه است. این ناحیه از سلول‌هایی تشکیل شده که به طور فعال تقسیم می‌شوند و سلول‌های جدید می‌سازند. مرستم انتهایی، همانطور که از نامش پیداست، در انتهای اندام‌ها، یعنی در نوک ریشه و نوک ساقه قرار دارد.

اگر نوک یک ساقه یا ریشه جوان را با دقت لمس کنید، قسمتی نرم و کمی لغزنده احساس می‌کنید. این همان محل مرستم انتهایی است. این سلول‌ها بسیار کوچک و فشرده هستند و دیواره نازکی دارند.

مرستم انتهایی چگونه رشد اولیه را ایجاد می‌کند؟

رشد اولیه به افزایش طول ساقه و ریشه اشاره دارد. این فرآیند را می‌توان به یک خط کش تولید مثل‌شونده تشبیه کرد که دائماً در حال اضافه کردن بخش‌های جدید به انتهای خود است.

مراحل کار به این صورت است:

۱. تقسیم سلولی: سلول‌های مرستم انتهایی به سرعت تقسیم می‌شوند (می‌توز) و دو سلول جدید تولید می‌کنند. این فرآیند اساس رشد است.

۲. رشد سلول (طویل شدن): سلول‌های جدید تولیدشده، از ناحیه مرستم فاصله گرفته و شروع به طویل شدن و بزرگ‌تر شدن می‌کنند. این مرحله است که در واقع طول گیاه را افزایش می‌دهد. با جذب آب، سلول‌ها مانند بادکنک کش می‌آیند.

۳. تمایز سلولی: در نهایت، این سلول‌های طویل‌شده، تخصصی می‌شوند تا بافت‌های مختلف مانند آوندهای چوبی^۷ (برای انتقال آب) یا بافت‌های محافظ را تشکیل دهند.

یک آزمایش ساده: مشاهده رشد ریشه

برای درک عملی مرستم انتهایی ریشه، این آزمایش را انجام دهید:

یک دانه لوبیا یا عدس را درون پنبه مرطوب قرار دهید و چند روز صبر کنید تا جوانه بزند. وقتی ریشه کوچک ظاهر شد، با یک ماژیک غیرسمی و با دقت بسیار، چندین خط نازک و با فاصله‌های مساوی در امتداد ریشه رسم کنید. پس از دو روز، خواهید دید که فاصله بین خطوط نزدیک به نوک ریشه بیشتر شده است. این افزایش فاصله دقیقاً به خاطر فعالیت مرستم انتهایی و ناحیه طویل‌شدن سلول‌ها در پشت آن است.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ مرستم انتهایی (Apical Meristem)
^۲ رشد اولیه (Primary Growth)
^۳ نوک ریشه (Root Tip)
^۴ نوک ساقه (Shoot Tip)
^۵ مرستم (Meristem)
^۶ کلاهک ریشه (Root Cap)
^۷ آوندهای چوبی (Xylem)
^۸ کامبیوم آوندی (Vascular Cambium)